Sylwetka lingwistyczna Symeona Połockiego (1628–1680), humanisty pogranicza polsko-ruskiego

• Authors: Tomasz Lisowski

Title variants

UK

Мовний профіль Симеона Полоцького (1628–1680) – гуманіста польсько-руського пограниччя

Abstracts

UK

Симеон Полоцький (1628–1680), гуманіст польсько-руського пограниччя, творив українською, польською, латинською, руською та церковнослов’янською мовами. Його мультилінгвізм пов’язаний не стільки із сусідством на спільній території двох етнічних мов – руської та польської, скільки зі співіснуванням на тій же території системи цінностей, носіями яких є ці мови: цінностей ортодоксальної та окцидентальної культур. У цьому сенсi можна говорити про інтелектуальний мультилінгвізм Симеона Полоцького. Польська мова його літературних творів досі не дочекалася лінгвістичного дослідження.

EN

Simeon Polockij (1628–1680), a humanist from the Ruthenian – Polish bordenland, created his litterary works in the Polish, Latin, Ruthenian and Church Slavonic languages. His pluriliguism results not from the fact that two ethnic languages (Ruthenian and Polish) neighboured on the same area, but from the fact that two value systems – orthodox and occidental ones coexisted on the same area. The two languages were carriers of the values. In this sense the Simeon Polockij’s pluriliguism can been said as being of an intellectual nature. The Polish language of Simeon Polockij’s literary works have not been linguisically analyzed yet.

PL

Symeon Połocki (1628–1680), humanista pogranicza rusko-polskiego, tworzył w języku polskim, łacińskim, ruskim i cerkiewnosłowiańskim. Jego multilingwizm wynika nie tyle z sąsiadowania na tym samym terenie dwu języków etnicznych – ruskiego i polskiego, ile ze współistnienia tam systemu wartości, których nośnikami są te języki – wartości kultury ortodoksyjnej oraz wartości kultury okcydentalnej. W tym sensie mówić można o multilingwizmie intelektualnym Symeona Połockiego. Polszczyna utworów literackich ciągle nie doczekała się opisu lingwistycznego.

Keywords

UK

Симеон Полоцький як гуманіст; польська мова польсько-українського пограниччя в XVII ст.; мультилінгвізм; мова як носій культурних цінностей окцидентальна культура; ортодоксальна культура

EN

Simeon Polockij as a humanist; the Polish language of the Ruthenian – Polish bordenland in 17th century; plurilinguism; language as a value carrier; occidental culture; orthodox culture

PL

Symeon Połocki jako humanista; polszczyzna pogranicza rusko-polskiego w XVII wieku; multilingwizm; język jako nośnik wartości kultury; kultura okcydentalna; kultura ortodoksyjna

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
• Year: 2020
• Volume: 6
• Issue: Numer Specjalny
• Pages: 251-265

Dates

published

2020

Contributors

author

Tomasz Lisowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000163187421

References

• Brogi Bercoff Giovanna. 1995. Pluriliguism in Eastern Slavic Culture of the 17th Century. The Case of Simeon Polockij. “Slavia” 64, 1–2: 3–14.
• Grześkowiak Radosław. 2017. Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Cz. 1: Od bajki o starcu, chłopcu i ośle do oślej paraboli ludzkiego ciała. „Pamiętnik Literacki” t. 108, z. 3: 185–216.
• Historia literatury rosyjskiej. 1976 t. 1. Red. Jakóbiec M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Istoriâ russkoj literatury XI–XVII vekov. 1985. Red. Lihačev D. S. Moskva: Prosveŝenie [История русской литературы XI–XVII веков. Лихачев Д. С. Москва: Просвещение].
• Jankowska Ludmiła A. 1966. „Winszowanie Rożdestwa Chrystowa” – nieznany cykl poetyckich życzeń świątecznych Symeona Połockiego. W: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich. Red. Budrewicz T., Koziara S., Okoń J. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Wyższa Szkoła Pedagogiczna (Kraków): 445–457.
• Jankowska Ludmiła A., Kozak Barbara. 1998. „Wzgarda godności y czci pragnienie” – zapomniane „kazanie wymowne” z wczesnej poezji Samuela Piotrowskiego-Sitnianowicza – Symeona z Połocka. „Barok” t. 5, z. 2 (10): 195–212.
• Jankowska Ludmiła A., Szczęśniak Krystyna. 1998. Właściwości językowo-stylistyczne wczesnej poezji Symeona z Połocka (deklamacja Wiersze o Męce Pańskiej w cerkwi mowione) W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 61–70.
• Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Formy aorystyczne w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. „Roczniki Humanistyczne” t. 58, 6: 28–40.
• Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Konstrukcja accusativus cum infinitivo w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. W: Problemy językoznawstwa współczesnego i historycznego. Red Sławek J. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: 36–49.
• Klimek-Grądzka Jolanta. 2012. Uwagi o składni „Paterykonu” Sylwestra Kossowa (1635). „Roczniki Humanistyczne” t. 60, z. 6: 43–56.
• Korzo Margarita. 2009. Vnešnââ tradiciâ kak istočnik vdohoveniâ. K voprosu ob avtorstve kievskih i mokovskih pravoslavnyh tekstov XVII veka. Dva primera. ”Studi Slavistici” t. 6: 59–84. [Корзо Маргарита. 2009. Внешняя традиция как источник вдоховения. К вопросу об авторстве киевских и моковских православных текстов XVII века. Два примера].
• Kozak Barbara. 2002. Symeon z Połocka – człowiek pogranicza. W: Droga ku wzajemności. Red. Musijenko S. Grodno: GAUPP: 187–192.
• Kozak Barbara. 2004. Akatysty polskie Symeona z Połocka. „Acta Neophilologica” t. 9: 7–19.
• Lomonosov Mihail. Predislovie o polʹze knig cerkovnyh v rossijskom âzyke. [Ломоносов Михaил Прeдисловие о пользе книг церковных в российском языке]. W: http://febweb.ru/feb/lomonos/texts/lo0/lo7–5852.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
• Łużny Ryszard. 1966. Psałterz rymowany Symeona Połockiego a Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego. „Slavia Orientalis” t. 25, z. 1: 3–27.
• Łużny Ryszard. 1966. Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Łużny Ryszard. 1984. Akademia Kijowsko-Mohylańska a kultura polska. „Przegląd Humanistyczny” t. 2: 55–67.
• Małek Ewa. 2009–2010. Symeon Połocki. W: Polski słownik biograficzny t. 46. Red. Romanowski A. Warszawa–Kraków: IHA PAN–FNP: 235–237.
• Naumow Aleksander. 2002. Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.
• Pančenko Aleksandr. 1998. Simeon Polockij. W: Slovarʹ knižnikov i knižnosti Drevnej Rusi. T. 3: XVII v. Red. Bulanin D. M. Sankt-Peterburg: Nauka [Панченко Александр. 1998. Симеон Полоцкий. В: Словарь книжников и книжности Древней Руси т. 3: XVII ред. Буланин Д. М. Санкт-Петербург: Наука].
• Romanowski Andrzej. 2016. Literatura polsko-rusko-rosyjska. „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” t. 2 (28): 1–26.
• Simeon Polockij. 2000. Vertograd mnogocvětnyj. T. 3: Prav nikto že – Epitafion Simeonu. Opr. Hippisley A., Sazonova L. I. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
• Simeon Polockij’s Library. A Catalogue. 2005. Red. Hippisley A., Luk’janova E. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
• Simeon Polockij [Симеон Полоцкий]. W: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9. [Dostęp: 15.01.2020].
• Symeon z Połocka. 1998. Wiersze o Męce Pańskiey w cerkwi mowione (Rosyjskie Państwowe Archiwum Akt Dawnych, Moskwa, F. 381, Nr 1800), oprac. L. A. Jankowska, K. Szcześniak. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 71–81.
• Symeon z Połocka. 2016. Pandecta seu Collectanea albo Zebranie scriptow rozmaitych y notatie. Wybór tekstów, wstęp i komentarze Kozak B. Olsztyn: Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej UWM.
• Symeon z Połocka, Winszowanie wzięcia Derpta. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
• Symeon z Połocka, Psaltyrʹ rifmotvornaâ [Псалтырь рифмотворная]. W: https://ksanak.ru/?p=1686. [Dostęp: 15.01.2020].
• Symeon z Połocka, Wiersz na szczęśliwy powrót Cara Jegomości spod Rygi. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
• Symeon z Połocka, Rifmologion [Рифмологион]. W: https://www.adu.by/be/home-be/naviny/kultura/2683-simyaon-polatski-yak-pedagog-i-pismennik-dlya-dzyatsej.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
• Szcześniak Krystyna, Jankowska Ludmiła A. 1998. Uwagi na temat języka Wierszy o Męce Pańskiey... Symeona Połockiego. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka literackiego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 49–60.

Identifiers

DOI

10.31743/teka.13365

Biblioteka Nauki

2015571