Edmunda Wnuka-Lipińskiego ujęcie konfliktu wartości i interesów

• Authors: Monika Dobrogowska

Title variants

EN

Edmund Wnuk-Lipiński’s View of the Conflict of Values and Interests

Abstracts

EN

The article presents an axiological-pragmatic research perspective applied by Edmund Wnuk-Lipiński in the context of Polish society. On the basis of the considerations carried out, the categories of values are, in his opinion, the desirable states of the political community or individuals established in a given cultural tradition, while interests refer to the pragmatic sphere and denote a situation the achievement of which is advantageous from some point of view. The author investigated conflicts occurring between different values, between interests, as well as between values and interests. Particularly interested in the phases of radical social change, Wnuk-Lipiński presented them based primarily on the preferences of Polish society for specific values and interests. He also applied the axiological-pragmatic perspective to the study of contemporary Polish attitudes and behaviour.

PL

W artykule przedstawiono aksjologiczno-pragmatyczną perspektywę badawczą stosowaną przez Edmunda Wnuka-Lipińskiego w kontekście społeczeństwa polskiego. Na podstawie przeprowadzonych rozważań stwierdzono, że kategorie wartości są to, jego zdaniem, ugruntowane w danej tradycji kulturowej pożądane stany wspólnoty politycznej bądź jednostek, natomiast interesy dotyczą sfery pragmatycznej i oznaczają sytuację, której osiągnięcie jest z jakiegoś punktu widzenia korzystne. Autor badał konflikty występujące między różnymi wartościami, między interesami, a także między wartościami a interesami. Wnuk-Lipiński, szczególnie zainteresowany fazami radykalnej zmiany społecznej, przedstawiał je, opierając się przede wszystkim na preferencjach polskiego społeczeństwa, dotyczących konkretnych wartości i interesów. Perspektywę aksjologiczno-pragmatyczną stosował również do badań współczesnych postaw i zachowań Polaków.

Keywords

EN

Edmund Wnuk-Lipiński; social conflict; values; interests; conflict of values and interests

PL

Edmund Wnuk-Lipiński; konflikt społeczny; wartości; interesy; konflikt wartości i interesów

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Zeszyty Naukowe KUL
• Year: 2023
• Volume: 66
• Issue: 3
• Pages: 127-145

Dates

published

2023

Contributors

author

Monika Dobrogowska

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000212193546

References

• Boski P., O dwóch wymiarach lewicy-prawicy na scenie politycznej i w wartościach politycznych polskich wyborców, w: Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, red. J. Reykowski, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1993, s. 49–100.
• CBOS, Podatkowe dylematy Polaków, oprac. K. Kowalczuk, Komunikat z badań nr 81/2014, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2014.
• CBOS, Postawy wobec płacenia podatków, oprac. M. Omyła-Rudzka, Komunikat z badań nr 85/2016, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2016.
• CBOS, Powinności państwa wobec obywatela i obywatela wobec państwa, oprac. B. Roguska, Komunikat z badań nr BS/104/2013, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2013.
• CBOS, Ważne kwestie społeczno-polityczne w opiniach młodych Polaków, oprac. B. Roguska, Komunikat z badań nr 93/2021, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2021.
• Coser L.A., Funkcje konfliktu społecznego, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2009.
• Dahrendorf R., Teoria konfliktu w społeczeństwie przemysłowym, w: Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1975, s. 429–463.
• Dobrogowska M., Edmunda Wnuka-Lipińskiego teoria radykalnej zmiany społecznej, „Roczniki Nauk Społecznych” 2013, nr 2, s. 45–68.
• Domański H., Przybysz D., Podobieństwa i różnice między krajami w ocenie sprawiedliwych zarobków, w: Polska-Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002-2018/2019, red. P.B. Sztabiński, D. Przybysz, F. Sztabiński, IFiS PAN, Warszawa 2020, s. 113–126.
• Filek J., Kłopot z wartościami, „Zarządzenie Publiczne” 2017, nr 39 (1), s. 9–22.
• Inglehart R., Siemieńska R., Przemiany systemów wartości a niezadowolenie polityczne w Polsce i na Zachodzie: analiza porównawcza, „Państwo i Kultura Polityczna” 1989, nr 6, s. 161–179.
• Jabłoński A., Szymczyk J., Realist-Axiological Perspectives and Images of Social Life. A Century of Sociology at the John Paul II Catholic University of Lublin, Peter Lang, Berlin 2020.
• Kłoskowska A., Socjologia kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1981.
• Koralewicz J., Ziółkowski M., Zmiany systemu wartości w Polsce, w: O życiu publicznym, kulturze i innych sprawach, red. B.W. Mach, E. Wnuk-Lipiński, Wyd. Collegium Civitas, ISP PAN, Warszawa 2007, s. 199–228.
• Koralewska I., „Socjologia aborcji”. Sposoby przedstawiania aborcji we współczesnym dyskursie nauk społecznych, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2020, nr 2 (16), s. 170–187. DOI: 10.18778/1733-16.2.10.
• Mariański J., Wartości życia codziennego a sens życia – zmienne relacje, „Zeszyty Naukowe KUL” 2021, nr 1–2 (253–254), s. 163–184. DOI: 10.31743/znkul.12980.
• Marody M., Wartości w dobie (globalnego) kryzysu, w: Wartości w działaniu, red. taż, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2021, s. 271–296.
• Misztal M., Problematyka wartości w socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1980.
• Nazar R., Popławski S., Transformacja i wartości. Aksjologiczne aspekty procesu transformacji w pokoleniowej perspektywie, w: Transformacja i wartości. Aksjologiczne aspekty transformacji ustrojowej w Polsce, red. W. Kaczocha, S. Popławski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. T. Kotarbińskiego, Zielona Góra 1997, s. 129–160.
• Ossowski S., Z zagadnień psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Pareto V., Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• Parsons T., Szkice z teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1972.
• Rychard A., Demokracja: wartość czy przystosowanie. Wstępne hipotezy, w: Dylematy współczesnej cywilizacji a natura człowieka, red. J. Reykowski, T. Bielicki, Zysk i S-ka, Poznań 1997, s. 85–94.
• Sawicka M., Karlińska A., Survival or Self-Actualization? Meanings of Work in Contemporary Poland, “Polish Sociological Review” 2021, no. 214 (2), s. 199–220. DOI: 10.26412/psr214.04.
• Skotnicka-Illasiewicz E., Wnuk-Lipiński E., Socjalne podłoże konfliktów, w: Polacy ‚81. Postrzeganie kryzysu i konfliktu, red. W. Adamski, IFiS PAN, Warszawa 1996, s. 49–69.
• Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1970.
• Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005.
• Szymczyk J., Pomiędzy marzeniami a faktami. Szkice socjologiczne, Norbertinum, Lublin 2005.
• Szymczyk J., Rozumienie wartości w pismach Stanisława Ossowskiego, „Summarium” 2001–2002, R. 30–31, s. 53–73.
• Szymczyk J., W świecie ludzkich kreacji. Stanisława Ossowskiego koncepcja rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
• Turner J.H., Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Turowski J., Socjologia. Wielkie struktury społeczne, TN KUL, Lublin 1994.
• Urząd Zamówień Publicznych, Co to jest konflikt interesów?, https://www.uzp.gov.pl (dostęp: 10.03.2023).
• Wawrzyniak J., Etyka eutanazji, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
• Wesołowski W., Niszczenie i tworzenie interesów w procesie systemowej transformacji i próba teoretycznego ujęcia, „Kultura i Społeczeństwo” 1995, nr 2 (39), s. 3–26.
• Wnuk-Lipiński E., Budżet czasu – struktura społeczna – polityka społeczna, IFiS PAN, Wrocław 1981.
• Wnuk-Lipiński E., Deprywacje społeczne a konflikty interesów i wartości, w: Polacy ‘90. Konflikty i zmiana, red. W. Adamski, A. Rychard, E. Wnuk-Lipiński, ISP PAN, Warszawa 1991, s. 15–36.
• Wnuk-Lipiński E., Dziesięć lat później, „Polityka” 1999, nr 1, s. 18–21.
• Wnuk-Lipiński E., Fundamentalizm a pragmatyzm: dwa typy reakcji na radykalną zamianę społeczną, „Kultura i Społeczeństwo” 1994, nr 1, s. 3–12.
• Wnuk-Lipiński E., Granice wolności, pamiętnik polskiej transformacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar/Collegium Civitas Press, Warszawa 2003.
• Wnuk-Lipiński E., Kara śmierci, „Nowe Życie Gospodarcze” 1998, nr 14, s. 9.
• Wnuk-Lipiński E., Reforma, rewolucja, restauracja – trzy cechy transformacji postkomunistycznej, w: Władza i struktura społeczna, red. A. Jasińska-Kania, K.M. Słomczyński, IFiS PAN, Warszawa 1999, s. 19–34.
• Wnuk-Lipiński E., Socjologia życia publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• Wnuk-Lipiński E., Ta sama Polska, „Tygodnik Powszechny” 1993, nr 41, s. 3.
• Ziółkowski M., Interesy i wartości jako elementy świadomości społecznej, w: Władza i struktura społeczna, red. A. Jasińska-Kania, K.M. Słomczyński, IFiS PAN, Warszawa 1999, s. 121–142.
• Ziółkowski M., Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Teorie, tendencje, interpretacje, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000.
• Ziółkowski M., Zmiany systemu wartości, w: Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, red. J. Wasilewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 147–174.
• Zubrzycka-Maciąg T., Rak J., Kara śmierci versus prawo do życia w opinii przyszłych pedagogów, „Roczniki Teologiczne” 2020, nr 66 (11), s. 123–134. DOI:10.18290/rt.2019.66.11-9.
• Zwoliński A., Dylematy demokracji, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.

Identifiers

DOI

10.31743/znkul.16278

Biblioteka Nauki

33729474