Ryzyko nieświadomości w ubezpieczeniach społecznych w kontekście edukacji ekonomicznej i zaufania do instytucji finansowych

• Authors: Piotr Majewski

Abstracts

EN

The risk of unawareness affects a large group of people in Poland. It consists in not realizing the decrease in the level of income after finishing professional activity or as a result of loss of earning capacity as a result of an illness or injury. At present, the situation of many households of pensioners and the retired is difficult, especially for women and the disabled. This article answers questions concerning the reasons for this and explains a lack of economic education as well as a crisis of trust in financial institutions. The author has analysed the role of the school in economic education. Despite the presence of economic content in the education program, the school is not able to provide young people with the knowledge necessary for proper functioning in a market economy and for making decisions regarding managing personal finances. As a supplement, many alternative forms of acquiring knowledge about the economy and economics offered by both public and commercial entities have been presented. Indicators of trust in financial institutions and the reasons for their adverse perception by the society were also discussed. Shortages of trust, poor interest of the society in economic knowledge and unwillingness to save money doesn’t support accumulation of capital for retirement period. The need to promote economic knowledge as early as possible at an early stage of childhood and to build a consistent trust policy are key to reducing the risk of unawareness.

PL

Ryzyko nieświadomości dotyka dużą grupę Polaków. Polega ono na nieuświadamianiu sobie spadku poziomu dochodu po zakończeniu aktywności zawodowej bądź w wyniku utraty zdolności do zarobkowania na skutek choroby czy wypadku. Obecnie sytuacja wielu gospodarstw domowych emerytów i rencistów jest trudna, szczególnie kobiet i osób z niepełnosprawnościami. Artykuł odpowiada na pytania o przyczyny tego stanu rzeczy i porusza kwestie braku edukacji ekonomicznej oraz kryzysu zaufania do instytucji finansowych. Autor na podstawie literatury przedmiotu przeanalizował rolę szkoły w edukacji ekonomicznej. Treści ekonomiczne występujące obecnie w programie kształcenia nie są w stanie zapewnić młodym ludziom wiedzy niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania w gospodarce rynkowej i podejmowania decyzji dotyczących zarządzania osobistymi finansami. Jako uzupełnienie programu szkolnego wskazano wiele alternatywnych form zdobywania wiedzy o gospodarce i ekonomii, które oferują podmioty zarówno publiczne, jak i komercyjne. Autor cytuje i analizuje wybrane wyniki badań (w tym badań własnych) dotyczące stanu wiedzy ekonomicznej Polaków. Omówione zostały także wskaźniki zaufania do instytucji finansowych oraz przyczyny negatywnego postrzegania ich w społeczeństwie. Niedostatki zaufania wraz ze znikomym zainteresowaniem społeczeństwa wiedzą ekonomiczną i niechęcią do oszczędzania nie sprzyjają budowaniu kapitału na okres po zakończeniu aktywności zawodowej. Konieczność jak najszybszego propagowania wiedzy ekonomicznej, już na wczesnym etapie nauki, oraz tworzenie spójnej polityki zaufania są kluczowe dla ograniczenia ryzyka nieświadomości.

Keywords

PL

edukacja ekonomiczna; oszczędzanie; ryzyko; ubezpieczenia społeczne; zaufanie do instytucji finansowych

EN

economics education; saving; risk; social insurance; trust in financial institutions

• Publisher: Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• Journal: Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka
• Year: 2020
• Issue: 3
• Pages: 57-78

Dates

published

2020

Contributors

author

Piotr Majewski

• Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu

• https://orcid.org/0000000325327950

References

• aleBank.pl, Waldemar Zbytek na KEFiP: od ponad 100 lat obywatele nie przeszli na emeryturę w systemie, który obowiązywał na początku ich kariery, 28.03.2019, https://alebank.pl/waldemar-zbytek-na-kefip-od-ponad-100-lat-obywatele-nie-przeszli-na-emeryture-w-systemie-ktory-obowiazywal-na-poczatku-ich-kariery/ (31.08.2020).
• Genge E., Zaufanie do instytucji publicznych i finansowych w polskim społeczeństwie – analiza empiryczna z wykorzystaniem ukrytych modeli Markowa, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2015, nr 384.
• Giełda Papierów Wartościowych, Poziom wiedzy finansowej Polaków 2019, https://www.gpw.pl/pub/GPW/files/PDF/Poziom_wiedzy_finansowej_Polakow_2019.pdf (3.10.2019).
• Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja materialna i dochodowa gospodarstw domowych emerytów i rencistów oraz gospodarstw domowych mających w swoim składzie osoby starsze w wieku 60 lat lub więcej w 2016 r., Warszawa 2017.
• Handschke J., Monkiewicz J., Ubezpieczenia. Podręcznik akademicki, Warszawa 2010.
• Iwanicz-Drozdowska M., Matuszyk A., Nowak A., Kitala R., Produkty finansowe i edukacja finansowa w Polsce na tle wybranych krajów wysoko rozwiniętych, raport z badań statutowych nr 04/S/00010/08 prowadzonych w latach 2008–2009, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2009, https://zbp.pl/getmedia/ea7cb110–3868–446b-89d9–61185e5b937a/SGH-edukacja-finansowa (27.04.2020).
• Kantar Public, Zaufanie Polaków do instytucji. Maj 2019, http://www.tnsglobal.pl/archiwumraportow/2019/05/23/zaufanie-polakow-do-instytucji-maj-2019/ (4.10.2019).
• Kawiński M., Doubezpieczenie Społeczne. Idea i kontynuacja, Warszawa 2015.
• Kawiński M., Majewski P., Financial and insurance literacy in Poland, „Insurance Review” 2016, No. 4.
• Komenda Główna Policji, Biuro Ruchu Drogowego, Wypadki drogowe w Polsce 2019, http://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,Wypadki-drogowe-raporty-roczne.html (6.06.2020).
• Lusardi A., Financial literacy and the need for financial education: evidence and implications, „Swiss Journal of Economics and Statistics” 2019, Vol. 155.
• Lusardi A., Mitchell O., Financial literacy around the world: an overview, „Journal of Pension Economics and Finance” 2011, Vol. 10, Issue 4.
• Maison D., Polak w świecie finansów, Warszawa 2013.
• Maison D., Zaufanie do instytucji finansowych. Prezentacja wyników badania przeprowadzonego w ramach projektu nienieodpowiedzialni.pl, https://nienieodpowiedzialni.pl/konferencje/ (25.05.2019).
• Narodowy Bank Polski, Aktywność finansowa dzieci i młodzieży w Polsce, wyniki badania ilościowego, https://www.nbportal.pl/__data/assets/pdf_file/0018/47070/Aktywnosc-finansowa-dzieci-i-mlodziezy-w-Polsce.pdf (2.10.2019).
• Narodowy Bank Polski, Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015, https://www.nbportal.pl/__data/assets/pdf_file/0006/54528/Diagnoza-stanu-wiedzy-i-swiadomosci-ekonomicznej-Polakow-2015.pdf (28.09.2019).
• Noga B., Noga M., Dejnaka A., Edukacja ekonomiczna polskiego społeczeństwa, wyd. II, Warszawa 2019.
• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Draft Recommendation of the OECD Council on Financial Literacy and Education, http://www.oecd.org/daf/fin/financial-education/Recommendation-on-FL-and-FE.pdf (27.04.2020).
• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), National Strategies of Financial Education, Handbook, https://www.oecd.org/daf/fin/financial-education/national-strategies-for-financial-education-policy-handbook.htm (27.04.2020).
• Perek-Białas J., Zaufanie obywateli do systemu emerytalnego a skłonność do oszczędzania na starość, „Ubezpieczenia społeczne. Teoria i praktyka” 2017, nr 3 (133).
• Rola edukacji finansowej w ograniczaniu wykluczenia finansowego, red. M. Penczar, Gdańsk 2014.
• Rzecznik Finansowy, Strategia edukacji finansowej Rzecznika Finansowego, Warszawa 2020, https://rf.gov.pl/pdf/Strategia_Edukacji_Finansowej_Rzecznik_Finansowy_kwiecien2020B.pdf (27.04.2020).
• Rzecznik Finansowy, Ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Raport Rzecznika Finansowego, https://rf.gov.pl/pdf/RAPORT%20UFK-CZ%202-WERSJA%20OST-30–03–2016%20pop.pdf (6.06.2020).
• Szumlicz T., Ubezpieczenie w polityce społecznej teksty i komentarze, Warszawa 2015.
• Taffler R., Tuckett D., Emotional Finance: The Role of the Unconscious in Financial Decisions [w:] Behavioral Finance. Investors, Corporations and Markets, ed. H.K. Baker, J.R. Nofsinger, New York 2011.
• Trzęsiok J., Badanie zaufania do instytucji finansowych w Polsce z wykorzystaniem analizy korespondencji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 265.
• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, Stan wiedzy Polaków o systemie ochrony ofiar wypadków drogowych, https://www.ufg.pl/UCMServlet3/ucmservlet3?dDocName=UCM_UFG_241207 (2.10.2019).
• Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Reklamy usług finansowych – postępowania UOKiK, komunikat prasowy z postępowań UOKiK z 29.09.2014, https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=11213 (31.08.2020).
• Wiedza i postawy wobec ubezpieczeń społecznych. Raport z badań, Warszawa 2016.
• Związek Banków Polskich, InfoKREDYT – oszczędzanie i kredytowanie Polaków, Warszawa 2018.
• Związek Banków Polskich, InfoSenior 2019 – Raport ZBP, Warszawa 2019.
• Związek Banków Polskich, Mapa Edukacji Finansowej, VI edycja, cz. 2, https://www.zbp.pl/dla-klientow/edukacja-ekonomiczna (6.06.2020).
• Związek Banków Polskich, Oszczędzanie długoterminowe – opinie, postawy i oczekiwania polskiego społeczeństwa, listopad 2014, https://www.zbp.pl/getmedia/80731184-d5b1–4960-b6d202b69b3e7625/Raport_2014_11_25_oszczedzanie_dlugoterminowe_pelny (31.08.2020).
• Związek Banków Polskich, Portfel Studenta – Raport ZBP, Warszawa 2018.
• Związek Banków Polskich, Poziom edukacji finansowej Polaków 2018, spotkanie prasowe w ramach II Kongresu Edukacji Finansowej i Przedsiębiorczości, https://zbp.pl/aktualnosci/Archiwalne-wydarzenia/kongres-edukacji-finansowej-poziom-edukacji-finans (28.09.2019).

Identifiers

DOI

10.32088/0000_33

Biblioteka Nauki

2116847