Historycy wojskowości – uczniowie Stanisława Herbsta

• Authors: Michał Kozłowski

Title variants

EN

Military Historians – Stanisław Herbst’s Students

RU

Военные историки – ученики Станислава Хербста

Abstracts

EN

This article is devoted to Stanisław Herbst’s (1907–1973) seminar at the Institute of History at the University of Warsaw, which after World War II was one of the most popular historical seminars. Stanisław Herbst also conducted master and doctoral seminars at the Military Political Academy, thus creating a broad base for the reception of his views. Military historians constituted a large part of Herbst’s students. The discontinuation of the Herbst school was determined by structural issues discussed in this text, the most important of which was the lack of a military history department at the Institute of History at the University of Warsaw.

RU

Эта статья посвящена семинару Станислава Гербста (1907–1973), который после Второй мировой войны считался одним из самых популярных исторических семинаров и проходил в Историческом институте Варшавского университета. Кроме того, Станислав Хербст проводил магистерские и аспирантские семинары в Военно-политической академии, создавая тем самым широкую базу для воспитания своих собственных взглядов. Военные историки составляли большую часть учеников Хербста. Отсутствие преемственности школы Хербста было обусловлено структурными вопросами, отмеченными в данной статье, наиболее важным из которых было отсутствие кафедры военной истории в Историческом институте Варшавского университета.

PL

Niniejszy artykuł traktuje o seminarium Stanisława Herbsta (1907–1973) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, które należało – po II wojnie światowej – do jednego z najpopularniejszych seminariów historycznych. Stanisław Herbst prowadził ponadto seminaria magisterskie i doktorskie w Wojskowej Akademii Politycznej, tym samym tworząc szeroką bazę dla recepcji własnych poglądów. Dużą część uczniów Herbsta stanowili historycy wojskowości. O braku ciągłości szkoły Herbsta przesądziły sprawy strukturalne omówione w niniejszym tekście, z których najważniejszą było nieistnienie w Instytucie Historycznym UW katedry historii wojskowej.

Keywords

PL

Stanisław Herbst; historia historiografii; Instytut Historyczny UW; Wojskowa Akademia Polityczna; historia wojskowości

EN

Stanisław Herbst; history of historiography; Institute of History at the University of Warsaw; Military Political Academy; military history

RU

Станислав Хербст; история историографии; Исторический институт Варшавского университета; Военно-политическая академия

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2019
• Volume: XX (LXXI)
• Issue: 4 (270)
• Pages: 108-155

Dates

published

2019

Contributors

author

Michał Kozłowski

• Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego

• https://orcid.org/0000000293729292

References

• 70 żywotów. Portrety, sylwetki, wywiady i wspomnienia o ludziach, których życie było godne i owocne, wyb. i red. A. Paluchowski, Kraków 1977.
• Baran A. F., Profesor Strzembosz – historyk Armii Krajowej, harcerz i wychowawca, Warszawa 2009.
• Barański M., Spieralski Zdzisław [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994.
• Barszcz A., Krzos K., Ratajczyk L., Dorobek seminariów magisterskich Wydziału Historyczno-Politycznego WAP (1958–1967), „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1968, nr 19.
• Bauer K., Powstanie Kościuszkowskie w ocenie profesora Stanisława Herbsta, „Ziemia. Prace i materiały krajoznawcze” 1984.
• Bibliografia prac Profesora Janusza Wojtasika [w:] Czyn zbrojny w dziejach narodu polskiego. Studia ofiarowane profesorowi Januszowi Wojtasikowi [ur. 1933] w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Matusak, M. Plewczyński, M. Wagner, Siedlce 2004.
• Bibliografia publikacji Eugeniusza Kozłowskiego 1953–1995, Warszawa 1995.
• Bibliografia wybranych prac gen. dyw. dr. Franciszka Skibińskiego, oprac. T. Sitkiewicz, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 2 (136).
• Chudoba T., Profesor Herbst jako opiekun prac naukowych [w:] Wojsko. Wojskowość. Miasta. Studia poświęcone prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009.
• Czerniecka-Haberko A., Unie polsko-litewskie w historiografii polskiej, Toruń 2013.
• Dutkiewicz J., Szymon Askenazy i jego szkoła, Warszawa 1958.
• Dyskusja wokół książki „Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna...” [z udziałem:] Ewy Domańskiej, Macieja Górnego, Marka Kornata, Krzysztofa Kosińskiego, Wojciecha Piaska, Patryka Pleskota, Zbigniewa Romka, Tadeusza Pawła Rutkowskiego, Andrzeja Wierzbickiego, Piotra Wróbla, „Kwartalnik Historyczny” 2009, nr 1.
• Frančić M., „Szkoła historyczna” – zjawisko realne czy zwyczaj językowy?, „Historyka. Studia Metodologiczne” 1985.
• Grabski A. F., Pojęcie szkoły w historii historiografii [w:] Z dziejów humanistycznych i matematycznych szkół naukowych, red. M. Zgórzak, Warszawa 1993.
• Grabski A. F., Warszawska szkoła historyczna. Próba charakterystyki [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 2, Warszawa 1975.
• Groniowski K., Seminarium Stefana Kieniewicza, „Przegląd Historyczny” 2000, nr 3.
• Herbst S., Jak zostałem historykiem [w:] S. Herbst, Potrzeba historii, czyli o polskim stylu życia. Wybór pism, Warszawa 1978, t. 2.
• Herbst S., Jak zostałem historykiem, „Dzieje Najnowsze” 1973, nr 3.
• Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, Warszawa 1938 (wyd. 2, Warszawa 2006).
• Idkowiak F., Franciszek Skibiński. Żołnierz – teoretyk i historyk wojskowy, Poznań 2002.
• Jasiński Ł., Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945–1989, Gdańsk – Warszawa 2018.
• Juszkiewicz R., Wspomnienia o seminarium Stanisława Herbsta [w:] Tradycje i współczesność. Księga pamiątkowa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930–2005, Warszawa 2005.
• Kazimierz Sobczak – dorobek naukowy 1954–1987, oprac. M. Harz, Warszawa 1988.
• Kieniewicz S., Ostatni polski polihistor, „Tygodnik Powszechny” 1973, nr 29.
• Kita J., Szczygielski Wacław [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 47, Warszawa–Kraków 2011.
• Kita J., Stobiecki R., Słownik biograficzny historyków łódzkich, Łódź 2000.
• Klimecki M. [rec.], K. Bauer, Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego Warszawa 1980, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1983.
• Komorowski K., Płk prof. dr Eugeniusz Kozłowski (1925–1995), „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1995, nr 3/4 (153/154).
• Komorowski K., Prof. dr hab. Tadeusz Marian Nowak, 1917–2010, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2010, nr 2 (231).
• Kosk H. P., Generalicja polska, t. 1, Pruszków 2001.
• Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, t. 1: A–H, Toruń 2010.
• Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994.
• Litwa w epoce Wazów. Prace ofiarowane Henrykowi Wisnerowi w 70. rocznicę urodzin, red. W. Kriegseisen, A. Rachuba, Warszawa 2006.
• Łoś R., O działalności okupacyjnej Profesora Stanisława Herbsta [w:] Wojsko. Wojskowość. Miasta. Studia poświęcone prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009.
• Majewski W., Historia wojskowa w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, „Przegląd Historyczny” 1980, nr 4.
• Majewski W., Stanisław Herbst – badacz dziejów wojskowych, „Studia z Historii Historiografii Wojskowej” 1989. t. 2.
• Majewski W., Stanisław Herbst – historyk sztuki wojennej, która też jest sztuką [w:] S. Herbst, Potrzeba historii, czyli o polskim stylu życia. Wybór pism, Warszawa 1978, t. 2.
• Majewski W., Stanisław Herbst (1907–1973) – historyk wojskowy, „Przegląd Historyczny” 2007, nr 4.
• Majewski W., Stanisław Herbst (1907–1973), „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1981, nr 107.
• Majewski W., Wyczański A., Zdzisław Spieralski (9.5.1927–26.2.1983), „Kwartalnik Historyczny” 1985, nr 4.
• Maroń J., Następcy Wolińskiego i Herbsta, czyli outsiderzy polskiej historiografii wczesnonowożytnej (XVI–XVII w.) [w:] Na wojnie i w szlacheckim dworku. Studia i materiały, red. K. Maksymiuk, D. Wereda, R. Roguski, Siedlce 2016.
• Maroń J., Pogmatwana genealogia. O warszawskiej szkole historyczno-wojskowej słów kilka, „Rocznik Biblioteki Uniwersyteckiej” 2013.
• Maroń J., Znani, nieznani i zapoznani historycy wojskowości z kręgu Władysława Konopczyńskiego i Stanisława Herbsta, Wrocław 2018.
• Matusak P., Profesor Janusz Wojtasik jako historyk nowożytnik [w:] Czyn zbrojny w dziejach narodu polskiego. Studia ofiarowane profesorowi Januszowi Wojtasikowi [ur. 1933] w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Matusak, M. Plewczyński, M. Wagner, Siedlce 2004.
• Matwiejczyk W., Profesor Jan Ziółek: praca, spokój i pogoda ducha, „Teka Komisji Historycznej” 2010.
• Mikuła M. [rec.], K. Bauer, Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego Warszawa 1980,, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1982, nr 110.
• Mikuła W. S., Katedra Historii Wojen i Historii Wojskowości Wojskowej Akademii Politycznej w latach 1957–1990. Przyczynek do dziejów szkolnictwa wojskowego w PRL, Warszawa 2015.
• Nagielski M., Stanisław Herbst jako dydaktyk i wychowawca wielu pokoleń historyków wojskowości [w:] Wojsko. Wojskowość. Miasta. Studia poświęcone prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009.
• Narrata de fontibus hausta: studia nad problematyką kościelną, polityczną i archiwistyczną ofiarowane Janowi Skarbkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, Lublin 2010.
• Nauczyciel i wychowawca. O uczniach Stanisława Kościałkowskiego [w:] Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
• Ney-Krwawicz M., Krawczyk Edward [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994.
• Nowak T. M., Kartografia – moja miłość. Fragment pamiętnika, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2010, z. 1/2.
• Nowak T. M., Moja droga do pracy naukowej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2007, nr 2 (217).
• Nowak T. M., Moje kontakty ze szwedzką nauką wojskowo-historyczną w latach 1954– 1979: fragment pamiętnika, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2008.
• Ojczyzna i Wolność. Prace ofiarowane Profesorowi Janowi Ziółkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, E. Ziółek, Lublin 2000.
• Olszewski H., Rozważania o szkołach historiograficznych, „Historyka. Studia Metodologiczne” 1984.
• Oskar Halecki i jego uczniowie. Wzajemne relacje po latach [w:] Oskar Halecki i jego wizja Europy, t. 3, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2014.
• Pawelec T., Szkoła czy środowisko? (Lwów i lwowscy historycy – uwagi metodologiczne) [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 3, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2005.
• Pawłowski A., Wspomnienie o śp. profesorze Janie Ziółku [1931–2009], „Ibidem” 2010.
• Pielesiak I., Profesor Stanisław Herbst jako szef Katedry Historii Wojskowej w latach 1957–1968, Warszawa 1987.
• Piłatowicz J., Profesor Tadeusz Marian Nowak (1917–2010) – historyk techniki wojskowej i redaktor „Kwartalnika Historii Nauki i Techniki”, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2012, nr 2.
• Piskurewicz E., Tyszkowa M., Robert Bielecki (24 IV 1939 – 6 IX 1998), „Archeion” 2000, nr 101.
• Pleskot P., Intelektualni sąsiedzi. Kontakty polskich historyków z francuskim środowiskiem „Annales” w latach 1945–1989, Warszawa 2010.
• Prof. dr hab. Jan Ziółek. Wiceprezes Towarzystwa Naukowego KUL, „Summarium Societatis Scientiarum Catholicae Universitatis Lublinensis Ioannis Pauli II” 2009.
• Ratajczyk L., Podróż Wojskowo-historyczna szlakiem wiosennej ofensywy wojsk polskich w powstaniu listopadowym (31 III – 10 IV 1831), „Biuletyn Wojskowej Akademii Politycznej” 1959, nr 3.
• Ratajczyk L., Sprawozdanie z podróży historycznej „szlakiem Kościuszki”, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1968, nr 18.
• Ratajczyk L., Sprawozdanie z podróży wojskowo-historycznej na tereny operacji i bitwy raszyńskiej, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1969, nr 20.
• Rawski T., Seminarium Stanisława Herbsta skansenem wymiany wolnej myśli [w:] Stanisław Herbst – historyk i regionalista 12 lipca 1907 – 24 czerwca 1973, red. J. Kazimierski, Warszawa 1996.
• Rawski T., Stanisław Herbst. Powstanie kościuszkowskie [w:] Wojsko. Wojskowość. Miasta. Studia poświęcone prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009.
• Rawski T., Wiesław Maria Majewski, „Rocznik Przemyski” 2008, nr 1.
• Remond R., Czym jest francuska szkoła historyczna?, „Historyka. Studia Metodologiczne” 1986.
• Rutkowski H., Geografia historyczna w pracach Stanisława Herbsta [w:] Ziemia i ludzie dawnej Polski. Studia z geografii historycznej, red. A. Galos, J. Janczak, Wrocław 1976.
• Rutkowski H., O niektórych zainteresowaniach naukowych Stanisława Herbsta [w:] Stanisław Herbst – historyki regionalista. 12 lipca 1907 – 24 czerwca 1973, red. J. Kazimierski, Warszawa 1996.
• Rutkowski T. P., Kazimierz Rosen-Zawadzki – żołnierz, renegat, więzień, historyk [w:] T. Rutkowski, Historiografia i historycy w PRL, Warszawa 2019.
• Rutkowski T., Cierpienia młodego marksisty na Uniwersytecie Jagiellońskim (1950). Tadeusza Mariana Nowaka listy do władz Polski Ludowej, „Klio polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej po II wojnie światowej” 2017.
• Rutkowski T., Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa 2007.
• Sarek S., Dr Jan Leon Skarbek, „Summarium Societatis Scientiarum Catholicae Universitatis Lublinensis Ioannis Pauli II” 2014.
• Serczyk J., Wokół pojęcia szkoły historycznej, „Historyka. Studia Metodologiczne” 1983.
• Siewierski T., Marian Małowist i krąg jego uczniów, Warszawa 2016.
• Sikorski J., Z życia i działalności profesora Tadeusza Mariana Nowaka – w 65 rocznicę urodzin, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1982.
• Sobieraj M., Między oporem a lojalnością. Działania SB wobec KUL na przykładzie rozpracowania prof. Jerzego Kłoczowskiego, Lublin 2015.
• Sorochtej L., Wykaz rozpraw doktorskich i habilitacyjnych pracowników naukowych Wydziału Historycznego WAP za okres XII 1958 – IX 1963, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1963, nr 9.
• Sorochtej L., Z życia naukowego Katedry Historii WAP, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1963, nr 8.
• Stasiewicz-Jasiukowa I., O działalności profesora Tadeusza Mariana Nowaka w Komitecie Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2011, z. 2.
• Stefan Kieniewicz – Henryk Wereszycki. Korespondencja z lat 1947–1990, oprac. E. Orman, Kraków 2017.
• Stefan Kieniewicz i jego dziedzictwo w polskiej historiografii, red. A. Szwarc, Warszawa 2010.
• Stobiecki R., Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna..., ale skomplikowana, Warszawa 2007.
• Stobiecki R., W poszukiwaniu szkół w historiografii dziejów najnowszych po 1989 r. [w:] Klio na wolności. Historiografia dziejów najnowszych w Polsce po 1989 roku, red. M. Kruszyński et. al., Lublin 2016.
• Szafran C., Zwoliński S., Płk prof. dr hab. Kazimierz Sobczak, 1923–2004, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004, nr 1 (201).
• Szapczyński P. P., Mocarstwowe dążenia Zygmunta III w latach 1587–1618, Kraków 2013.
• Szlakiem walk 1 Armii Wojska Polskiego o wyzwolenie Pomorza 23 I – 19 IV 1945. Podróż wojskowo-historyczna, „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej” 1966, nr 13 (specjalny).
• Szwankowska H., Zarębska T., Juszkiewicz R., Wspomnienia o seminarium Stanisława Herbsta [w:] Tradycje i współczesność. Księga pamiątkowa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930–2005, Warszawa 2005.
• Śreniowska K., Co to jest szkoła historyczna? „Historyka. Studia Metodologiczne” 1983.
• Śreniowska K., W sprawie kryteriów podziału szkół historycznych doby pozytywizmu na ziemiach polskich, „Historyka. Studia Metodologiczne” 1977.
• Tyszkiewicz J., Pamięć o Profesorze Stanisławie Herbście [w:] Wojsko. Wojskowość.
• Miasta. Studia poświęcone prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2009.
• Tyszkiewicz J., Stanisława Herbsta trwały wkład w geografię historyczną [w:] J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna Polski w średniowieczu. Zbiór studiów, Warszawa 2003.
• Urbańska Z., Bibliografia publikacji pracowników Wojskowej Akademii Politycznej im. F. Dzierżyńskiego za lata 1951–1971, Warszawa 1972.
• W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, zebrał i oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969 [Warszawa 2018].
• Wieczorek M., Bibliografia prac naukowych i publicystycznych płk. doc. dr. Edwarda Krawczyka, Płk doc. dr Edward Krawczyk 1931–1986, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1987, nr 1 (119).
• Wieczorek M., Płk doc. dr Edward Krawczyk 1931–1986, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1987, nr 1 (119).
• Wierzbicka M., Herbst Stanisław [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994.
• Wilczur J., Ojczyzna nie udziela urlopów. Nie przeminie z wiatrem, Warszawa 1997.
• Wilczur J., Ścigałem Iwana „Groźnego” Demaniuka, Warszawa 2009.
• Wituch T., Stolarczyk B., Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945–2000, Kraków 2010.
• Wojtasik J., O profesorze jako Mistrzu i Nauczycielu [w:] Stanisław Herbst – historyk i regionalista 12 lipca 1907 – 24 czerwca 1973, red. J. Kazimierski, Warszawa 1996.
• Wrzosek M., Prof. dr hab. Andrzej Rzepniewski (1929–1998), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2000, nr 1 (182).
• Wspomnienia o pracownikach Działu Zbiorów Specjalnych, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1994/1995.
• Wywiad z doc. Bolesławem Woszczyńskim, rozm. przepr. A. Rosa, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2011, nr 2.
• Zahorski A., Stanisław Herbst (12 VII 1907–24 VI 1973), „Kwartalnik Historyczny” 1973, nr 4.
• Zahorski A., Stanisław Herbst (1907–1973) [w:] Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, red. A. Gieysztor, J. Maternicki, H. Samsonowicz, Warszawa 1986.
• Zahorski A., Życie i twórczość Stanisława Herbsta [w:] S. Herbst, Potrzeba historii, czyli o polskim stylu życia. Wybór pism, t. 1, Warszawa 1978.
• Zahorski A., Rostocki W., Województwo lubelskie w powstaniu listopadowym 1830– 1831, t. 1–2, Lublin 2011–2013.
• Złota księga nauki polskiej. Naukowcy zjednoczonej Europy, Gliwice 2006.
• Żuraw J., Armia kościuszkowska, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1982, nr 2 (100).
• M. Rosiak, http://biblioteka.zamosc.pl/dat/attach/24774_stanislawherbst.pdf (dostęp 1 VIII 2019).

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2019.4(270).0004

Biblioteka Nauki

1918598