Początki żandarmerii wojskowej na ziemiach polskich

• Authors: Dariusz Nawrot

Title variants

EN

The Beginnings of the Military Police in the Polish Territory

RU

Начало истории военной жандармерии на польских землях

Abstracts

EN

The article presents the beginnings of military police in the Polish territory, which are closely related to the Napoleonic era. It was then that French solutions in terms of internal security formations were adopted. The creation of military police formation, first in the liberated from Russian rule Lithuania, was closely connected with the events of the War of 1812. The failure of the plans to fight a decisive battle at the borders of Russia and the slackness of the Great Army, caused by weather breakdown and inadequate provisions, soon resulted in the disintegration of discipline, an unprecedented number of marauders, and ordinary banditry spreading at an alarming rate. The areas through which Napoleonic troops had marched were completely devastated. In this situation Napoleon, seeking a solution to the problems with ensuring peace at the rear, in his order of July 1st, 1812 appointing the authorities of the liberated Lithuania also commanded the formation of Lithuanian military police. The article discusses the organization of this formation and its participation in the campaign as well as attempts to create similar military police formation in the lands of the Duchy of Warsaw at the turn of 1812 and 1813, when they were threatened by the offensive of the victorious Russian army. It has been emphasized that successive gendarmerie and military police formations created in the Polish territory referred to the traditions of these units.

RU

В статье представлено начало истории военной жандармерии в Польше, которое тесно связаны с наполеоновской эпохой. Именно тогда были переняты французские решения в вопросе формирований, связанных с обеспечением внутренней безопасности. Появление формирования жандармерии – изначально в Литве, освобожденной от российской власти – было тесно связано с событиями войны 1812 г. Провал планов генерального сражения возле границ России и вялость Великой армии, вызванная ухудшением погоды и недостаточным снабжением, быстро привели к нарушениям дисциплины, беспрецедентному числу мародерств и распространению обычного бандитизма с угрожающей скоростью. Районы, через которые проходили наполеоновские войска, были полностью опустошены. В этой ситуации Наполеон, желая решить проблемы обеспечения спокойствия в тылу военных операций, в приказе о назначении освобожденной власти Литвы от 1 июля 1812 г. распорядился в том числе и создать литовскую жандармерию. В статье рассматривается организация этого формирования и его участие в кампании, а также попытки сформировать аналогичные подразделения военной жандармерии в Варшавском герцогстве на рубеже 1812 и 1813 гг., когда им угрожало наступление победоносных русских войск. Подчеркивается, что последующие формирования жандармерии, созданные на польских территориях, наследуют традиции вышеупомянутых подразделений.

PL

W artykule przedstawiono początki żandarmerii wojskowej na ziemiach polskich, które wiążą się ściśle z epoką napoleońską. To wówczas zaadaptowano francuskie rozwiązania w zakresie formacji służących zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego. Powstanie żandarmerii najpierw na wyzwolonej spod władzy rosyjskiej Litwie związane było ściśle z wydarzeniami wojny 1812 r. Niepowodzenie planów stoczenia walnej bitwy u granic Rosji oraz rozprzężenie Wielkiej Armii, wynikające z załamania pogody i niewystarczającej aprowizacji, w krótkim czasie spowodowały rozkład dyscypliny, niespotykaną liczbę maruderów i szerzący się w zastraszającym tempie zwykły bandytyzm. Obszary, przez które przemaszerowały oddziały napoleońskie, zostały całkowicie zdewastowane. W tej sytuacji Napoleon, chcąc rozwiązać problemy z zapewnieniem spokoju na zapleczu działań wojennych, w rozkazie powołującym władze wyzwolonej Litwy z 1 lipca 1812 r. nakazał również sformowanie Żandarmerii Litewskiej. W artykule omówiono organizację tej formacji i jej udział w kampanii oraz próby formowania podobnych oddziałów żandarmerii na ziemiach Księstwa Warszawskiego na przełomie 1812 i 1813 r., które były zagrożone ofensywą zwycięskich wojsk rosyjskich. Podkreślono, że do tradycji tych oddziałów nawiązywały kolejne formacje żandarmerii, tworzone na ziemiach polskich.

Keywords

PL

żandarmeria; Księstwo Warszawskie; Litwa; Napoleon; wojny napoloeńskie

EN

military police; the Duchy of Warsaw; Lithuania; Napoleon; Napoleonic Wars

RU

жандармерия; герцогство Варшавское; Литва; Наполеон; наполеоновские войны

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 1 (271)
• Pages: 12-36

Dates

published

2020

Contributors

author

Dariusz Nawrot

• Uniwersytet Śląski w Katowicach: Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000197532414

References

• Акты, документы и материалы для политической и бытовой истории 1812 г., t. 1, pod red. К. Военского, Санкт-Петербург 1909.
• Акты и документы архива Виленского, Ковенского и Гродненского генерал-губернаторского управления, относящиеся к истории 1812–1813 гг., cz. 2, Вильна 1913.
• Акты издаваемые виленскою археографическою комиссиею, t. 37, Вильна 1912.
• Correspondance de Napoléon I-er, publiée par ordre de l'Empereur Napoléon III, Paris 1857–1870, t. 24 (1858).
• Correspondance générale Napoléon Bonaparte, publiée par la Fondation Napoléon, t. 13, Paris 2016. Bielecki R., Szwoleżerowie gwardii, Warszawa 1996.
• Bielecki R., Wielka Armia, Warszawa 1995.
• Boulant A., Lepetit G., La gendarmerie sous le Consulat et le Premier Empire, Paris 2009.
• Dundulis B., Napoléon et la Lituanie en 1812, Paris 1940. Gembarzewski B., Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814, Warszawa 1912.
• Iwaszkiewicz J., Litwa w 1812 roku, Kraków 1912.
• Iwaszkiewicz J., Mińsk, Warszawa–Poznań b.d.w.
• Luc J., Gendarmerie, État et société au XIXe siècle, Paris 2002.
• Kujawski M., Wojska Francji w wojnach rewolucji i cesarstwa 1789–1815, Warszawa–Londyn 2007.
• Краснянский В. Г., Минский департамент Великого Княжества Литовского (эпизод из истории войны 1812 г.), Санкт-Петербург 1902.
• Łukaszewicz M., Armia księcia Józefa 1813, Warszawa 1986.
• Nawrot D., Litwa i Napoleon w 1812 roku, Katowice 2008.
• Olejniczak A., Armia Księstwa Warszawskiego na Górnych Łużycach w 1813 r. [w:] Od Grunwaldu do Bzury – bitwy i boje polskie na przestrzeni dziejów, pod red. J. Jędrysiaka, D. Koresia, J. Maronia i K. Widzińskiego, Wrocław 2012, (=„Wrocławskie Studia z Historii Wojskowości”, t. 1).
• Орловский Е. Ф., Гродненская губерния в 1812 году: ист. очерк, Гродна 1912.
• Próchnik A., Żandarmeria na ziemiach Królestwa Polskiego. Szkic historyczno-organizacyjny (1812–1915) [w:] Studia i szkice 1864–1918, wyb. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1962.
• Skałkowski A., Antoni Chrapowicki, „Polski Słownik Biograficzny” (Kraków) 1937, t. 3.
• Skałkowski A., Kościuszko a Litwini, „Kwartalnik Historyczny” 1911, t. 25.
• Trąbski M., Kawaleria Królestwa Polskiego, Warszawa 2011.
• „Kurier Litewski”, 7 XI 1812, nr 90.
• „Kurier Litewski”, 24 X 1812, nr 86.
• „Kurier Litewski”, 8 VIII 1812, nr 61.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.1(271).0001

Biblioteka Nauki

1857497