Skromne początki. Czołgi, obrona przeciwpancerna i armia niemiecka podczas I wojny światowej

• Authors: Krzysztof Fudalej

Title variants

EN

Modest Beginnings. Tanks, Anti-tank Defense and the German Army during World War I

RU

Танки, противотанковая оборона и немецкая армия во время Первой мировой войны

Abstracts

RU

История использования танков немецкой армией во время Первой мировой войны остается малоизученной. Немногочисленные, уже существующие, публикации сосредоточены в основном на технической стороне отдельных конструкций и, реже, на описании их боевого применения. Тем не менее, не хватает общих исследований, анализирующих организационное развитие немецкого бронетанкового оружия и последующих концепций его применения, а также не изучены причины принятия отдельных решений. Цель данной статьи – восполнить этот пробел.

EN

The history of the use of tanks by the German army during World War I is still insufficiently researched. The few existing publications focus mainly on the technical side of particular constructions and, less frequently, on the description of their combat use. However, there is a lack of general studies analyzing the organizational development of German armored forces and subsequent concepts of their use, as well as explaining the reasons behind individual decisions. The aim of this article is to fill this gap.

PL

Dzieje wykorzystania czołgów przez armię niemiecką podczas I wojny światowej pozostają wciąż słabo poznane. Nieliczne istniejące publikacje skupiają się głównie na stronie technicznej poszczególnych konstrukcji i, rzadziej, opisie ich użycia bojowego. Brakuje natomiast opracowań ogólnych analizujących rozwój organizacyjny niemieckiej broni pancernej i kolejne koncepcje jej użycia oraz przedstawiających przyczyny podejmowania poszczególnych decyzji. Celem niniejszego artykułu jest uzupełnienie tej luki.

Keywords

PL

armia niemiecka; broń pancerna; I wojna światowa

EN

German army; armored forces; World War I

RU

немецкая армия; бронетанковое оружие; Первая мировая война

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 1 (271)
• Pages: 62-101

Dates

published

2020

Contributors

author

Krzysztof Fudalej

• Uniwersytet Warszawski: Wydział Historii

• https://orcid.org/0000000261394416

References

• 83, [Bez tytułu], „Militär-Wochenblatt” 1927/1928, t. 112, nr 32.
• Bloch J., Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym, t. 1–5, Warszawa–Kraków 1900.
• Borchert M., Der Kampf gegen Tanks. Dargestellt an den Ereignissen der Doppelschlacht bei Cambrai, Berlin 1931.
• Die Militärischen Lehren des Großen Krieges, red. M. Schwarte, Berlin 1920.
• Die Tankschlacht und die Angriffsschlacht bei Cambrai, wyd. Hauptquartier MézièresCharleville, b.m.w. 1918.
• Eimannsberger L. Ritter von, Wojna pancerna, tłum. F. Stachowicz, W. Kotarski, Oświęcim 2012 [reprint wydania Warszawa 1937].
• Freybe P., Die Schlacht bei Cambrai, Berlin 1918.
• Fuller J. F. C., Czołgi w wielkiej wojnie. Taktyka – organizacja – bitwy, tłum. M. Grzywa, Oświęcim 2013.
• Fuller J. F. C., Erinnerungen eines freimütigen Soldaten, tłum. R. Stoff, Berlin 1937.
• Guderian H., Achtung – Panzer! Uwaga – czołgi!, tłum. K. Fudalej, Warszawa 2012.
• Heigl F., Die erste Tankschlacht: Cambrai, „Militärwissenschaftlichen und Technischen Mitteilungen” 1926, t. 57, nr 1/2. Kabisch E., Gegen englische Panzerdrachen, Stuttgart 1938.
• Kabisch E., Der schwarze Tag. Die Nebelschlacht vor Amiens (8./9.August 1918), Berlin 1933.
• Kriegslehren in Beispielen aus dem Weltkrieg, red. M. Schwarte, Berlin 1925.
• Larsen R., Als Tankkommandant, „Militär-Wochenblatt” 1925/1926, t. 110, nr 42.
• Muther A., Das Gerät der leichten Artillerie vor, in und nach dem Weltkrieg, t. II: Infanteriegeschütze, Tankabwehr und Tankbestückung, Berlin 1932.
• Romiszowski H., Zasady użycia czołgów, Warszawa 1925.
• Sieberg A., Welchen Einfluß haben die mit Kriegstanks gemachten Erfahrungen auf die Entwicklung der Panzerwaffe gewonnen, „Deutsche Wehr” 1937, nr 14.
• Strutz G., Die Tankschlacht bei Cambrai 1917, Oldenburg, Berlin 1929.
• Volckheim E., Deutsche Kampfwagen in Angriff 1918 [w:] Kriegslehren in Beispielen aus dem Weltkrieg, M. Schwarte (wyd.), Berlin 1925.
• Volkmann E., Wielka wojna 1914–1918, tłum. S. Dygat, J. Frasunkiewicz, S. Kara, B. Merwin, M. Porwit, Oświęcim 2013.
• Vollmer J., Deutsche Kampfwagen [w:] Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, wyd. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Wegner, Panzerwagen und Kampfwagen (Tanks) [w:] Die Militärischen Lehren des Großen Krieges, red. M. Schwarte, Berlin 1920.
• Zezschwitz G. P. von, Heigl’s Taschenbuch der Tanks, cz. III: Der Panzerkampf, Landshut 1971 [przedruk oryginału München–Berlin 1938].
• Ausbildungsvorschrift für die Fußtruppen im Kriege (2. Entwurf), Chef des Generalstabes des Heeres (wyd.), b.m.w., styczeń 1918.
• Baginski E., Einsatzgrundsätze deutscher Kampfwagen im Ersten Weltkrieg [w:] Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, red. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Boucher J., Broń pancerna w wojnie, tłum. I. Bukowski, Warszawa 1958.
• Chorzępa J., Francuska broń pancerna 1916–1940, „Nowa Technika Wojskowa. Numer specjalny” 2008, nr 1 (2).
• Citino R. M., Armoured Forces. History and Sourcebook, Westport, London 1994.
• Fudalej K., Motoryzacja i mechanizacja armii kajzerowskich Niemiec do 1914 r. [w:] Polityka – „innymi środkami”. Studia z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. M. Franz, W. Sługocki, J. Tomczak, K. Ziółkowski, Oświęcim 2014.
• Harris J. P., Men, ideas and tanks. British Military Thought and Armoured forces, 1903–1939, Manchester–New York 1995.
• Haupt W., Das Buch der Panzertruppe 1916–1945, Friedberg 1989.
• Hundleby M., Strasheim R., The German A7V Tank and the Captured British Mark IV Tanks of World War I, Yeovil, Somerset – Newbury Park, Calif. 1990.
• Hundleby M., Strasheim R., Sturmpanzer A7V. First of the Panzers, Erlangen 2010.
• Kaufhold-Roll H., Die Entstehung des Schweren Kampfwagen (A7V) [w:] Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, red. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Kaufhold-Roll H., Die Entwicklung von Technik und Taktik im Ersten Weltkrieg [w:] Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, red. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Kaufhold-Roll H., Der deutsche Panzerbau im Ersten Weltkrieg, Osnabrück 1995.
• Klietmann K. G., Der Bremer- und Marien-Wagen 1914–1918. Aus der Vorgeschichte der deutschen Kampfwagen-Waffe im 1. Weltkrieg, „Zeitschrift für Heereskunde” 1954, nr 138.
• Lalak Z., Szwedzka broń pancerna 1919–1945, „Poligon” 2012, nr 1 (30).
• Ławrynowicz W. J., A7V i prekursorzy niemieckiej broni pancernej, Oświęcim 2016.
• Ławrynowicz W. J., Czołg Renault FT. Powstanie, budowa i użycie w boju na froncie zachodnim i w Polsce, Oświęcim 2015.
• Ławrynowicz W. J., Droga do Blitzkriegu, Gdańsk 2003.
• Ławrynowicz W. J., Prekursorzy. Pierwsze brytyjskie czołgi, Gdańsk 2006.
• Ławrynowicz W. J., Zarys historii czołgów w I wojnie światowej, „Przegląd HistorycznoWojskowy” 2002, nr 2 (192).
• Messenger Ch., Sztuka Blitzkriegu, tłum. J. Rosiński, Warszawa 2002.
• Nehring W., Die Geschichte der deutschen Panzerwaffe 1916 bis 1945, Augsburg 1995.
• Orzechowski J., Dowodzenie i sztaby, t. II: Od schyłku XIX wieku do końca pierwszej wojny światowej, Warszawa 1975.
• Paprotka K., Uniformierung und Ausrüstung der deutschen Kampfwagentruppe im Ersten Weltkrieg und ihre Führungsmittel [w:] Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, red. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Pawlicki J., W alpejskiej pułapce. Początki włoskiej broni pancernej 1911–1936, „Poligon” 2012, nr 6 (35).
• Pöhlmann M., Der Panzer und die Mechanisierung des Krieges. Eine deutsche Geschichte 1890–1945, Paderborn 2016.
• Raths R., German Tank Production and Armoured Warfare, 1916–18, „War & Society” 2011, t. 30, nr 1.
• Schneider W., Strasheim R., German Tanks in World War I. The A7V and Early Tank Development, Wölfersheim-Berstadt 1995.
• Senger und Etterlin F. M. von, Die Kampfpanzer von 1916–1966, München 1966.
• Spielberger W. J., Die Rad- und Vollketten-Zugmaschinen des deutschen Heeres 1871–1945, Stuttgart 1989.
• Strasheim R., Beute-Tanks. British Tanks in German Service, Erlangen 2011.
• Sturmpanzerwagen A7V. Vom Urpanzer zum Kampfpanzer Leopard 2. Ein Beitrag zur Militär- und Technikgeschichte, red. Komitee Nachbau Sturmpanzerwagen A7V, Bonn 2003.
• Vollert J., Panzerattrappen. Geschichte und Varianten der deutschen PanzerDarstellungsmittel, Panzerabwehr-Ausbildungsmittel und Übungspanzer 1916–1945, Erlangen 2009.
• Walenczykowski S., O początkach brytyjskich czołgów, „Poligon” 2010, nr 4 (21).
• Walenczykowski S., Pancerny debiut. Brytyjskie czołgi w bitwie pod Flers-Courcelette 15.09.1916, „Poligon” 2011, nr 1 (24).
• Zabecki D. T., Niemieckie ofensywy 1918 roku. Operacyjny poziom sztuki wojennej – studium przypadku, tłum. K. Mróz-Mazur, Oświęcim 2015.
• Fasse A., „Im Zeichen des «Tankdrachen» Die Kriegführung an der Westfront 1916–1918 im Spannungsverhältnis zwischen Einsatz eines neuartigen Kriegsmittels der Alliierten und deutschen Bemühungen um seine Bekämpfung”, rozprawa doktorska Humboldt-Universität zu Berlin 2007, wersja elektroniczna w posiadaniu autora.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.1(271).0003

Biblioteka Nauki

1857441