Aresztowanie Jadwigi Kuberskiej „Mei” i Ireny Kalinowskiej „Ludki” oraz likwidacja konfidenta Mieczysława Darmaszka

• Authors: Bartłomiej Szyprowski

Title variants

EN

The Arrest of Jadwiga Kuberska „Mea” and Irena Kalinowska „Ludka” and the Elimination of Informer Mieczysław Darmaszek

RU

Арест Ядвиги Куберской („Меи”) и Ирены Калиновской („Людки”), а также ликвидация информатора Мечислава Дармашка

Abstracts

EN

The article presents the case of the elimination of the German informer Mieczysław Darmaszek, carried out by female soldiers of the Women Mining Patrols of the Directorate of Diversion in the Home Army District of Warsaw. The author presents the character of Mieczysław Darmaszek and the circumstances of his informer activity and his elimination. Moreover, the article attempts to explain the inaccuracies concerning the arrest of the Kuberski family and the people staying at their house, as well as to analyze from the legal point of view, whether it was a preventive elimination or a verdict of the underground court had been issued.

RU

Данная статья посвящена вопросу ликвидации немецкого информатора Мечислава Дармашка, произведенной женщинами-солдатами Женского диверсионного патруля Управления Диверсии Варшавского округа Армии Крайовой. Автор представляет фигуру Мечислава Дармашка, обстоятельства его информаторской деятельности и обстоятельства проведения ликвидации. Кроме того, в статье предпринята попытка прояснить неточности, касающиеся ареста семьи Куберских и лиц, находящихся в их доме, а также юридический анализ вопроса, была ли это превентивная ликвидация или исполнение решение подпольного суда.

PL

Prezentowany artykuł poświęcony jest przedstawieniu sprawy likwidacji konfidenta niemieckiego Mieczysława Darmaszka, wykonanej przez kobiety – żołnierzy Kobiecych Patroli Minerskich Kierownictwa Dywersji Okręgu Warszawskiego AK. Autor prezentuje sylwetkę Mieczysława Darmaszka, okoliczności jego działalności konfidenckiej oraz uwarunkowania wykonania likwidacji. Ponadto artykuł podejmuje próbę wyjaśnienia nieścisłości dotyczących aresztowania rodziny Kuberskich oraz osób przebywających w ich domu, a także analizy od strony prawnej kwestii, czy była to likwidacja prewencyjna czy też wydano w tej sprawie wyrok sądu podziemnego.

Keywords

PL

Armia Krajowa; sądownictwo podziemne; Mieczysław Darmaszek; Jadwiga Kuberska „Mea”; Maria Kuberska; Jerzy Kleczkowski „Jurek”; Edward Madej „Felek”; Irena Bredel „Alina”; Elżbieta Ostrowska „Justyna”; konfidenci

EN

Home Army; underground judiciary; Mieczysław Darmaszek; Jadwiga Kuberska „Mea”; Maria Kuberska; Jerzy Kleczkowski „Jurek”; Edward Madej „Felek”; Irena Bredel „Alina”; Elżbieta Ostrowska „Justyna”; informers

RU

Армия Крайова; подпольная судебная система; Мечислав Дармашек; Ядвига Куберская „Меа”; Мария Куберская; Ежи Клечковски „Юрек”; Эдвард Мадей „Фелек”; Ирена Бредель „Алина”; Эльжбета Островская „Юстина”; информаторы

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 1 (271)
• Pages: 102-142

Dates

published

2020

Contributors

author

Bartłomiej Szyprowski

• https://orcid.org/0000000340778709

References

• Balbus T., „Fakir” Sergiusz Kościałkowski. Życie i wojna na Wileńszczyźnie, t. 1, Warszawa 2018.
• Bartnicki W., Samochód marki „Renault” [w:] S. Broniewski, Pod Arsenałem, Warszawa 1957.
• Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944. Terror hitlerowski w okupowanej stolicy, Warszawa 2008.
• Broniewski S., Pod Arsenałem, Warszawa 1957.
• Bułhak W., Kunert A. K., Kontrwywiad podziemnej Warszawy. Struktura, zadania i obsada personalna kontrwywiadu Komendy Głównej, Obszaru Warszawa i Okręgu Warszawa ZWZ-AK w latach 1939–1944 [w:] Wywiad i kontrwywiad Armii Krajowej, red. W. Bułhak, Warszawa 2008.
• Chodkowska A., Ślady warszawskich farmaceutów w czasie II wojny światowej w zbiorach IPN. „Apel poległych”, „Farmacja Polska” 2009, t. 65, nr 9.
• Czuperska-Śliwicka A., Cztery lata ostrego dyżuru, Warszawa 1989.
• Domańska R., Pawiak więzienie gestapo. Kronika 1939–1944, Warszawa 1978.
• Drzyzga B., Zagra-Lin. Oddział sabotażowo-dywersyjny Organizacji Specjalnych Akcji („Osa”, „Kosa”) utworzony do realizacji zamachów na terenie Niemiec, Kraków 2014.
• Engelking B., Szanowny Panie Gestapo. Donosy do władz niemieckich w Warszawie i okolicach w latach 1940–1941, Warszawa 2012.
• Jastrzębski S., Zaczęło się pod Arsenałem, Warszawa 2017.
• Kalendarz farmaceutyczny na rok 1934, Warszawa 1933.
• Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Dokumenty – rok 1943, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2006.
• Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Dokumenty – rok 1944, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2009.
• Książka informacyjno-adresowa „Cała Warszawa”, Warszawa 1930.
• Königsberg W., AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej, Kraków 2017.
• Księgi zgonów z Auschwitz. Fragmenty. Indeks nazwisk, cz. 3, Monachium – Paryż 1995.
• Kulesza J., Garłuch. Opowieść o 7. pułku piechoty AK w konspiracji i Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2014.
• Kumor E., Wycinek z historii jednego życia, Warszawa 1967.
• Kunert A. K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. 2, Warszawa 1987.
• Kunicki A., Cichy front, Warszawa 2015.
• Kurkowska-Bondarecka K., Kobiece patrole minerskie Kedywu Okręgu Warszawskiego ZWZ-AK, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 3/4 (137/138).
• Marcinkiewicz-Karczmarczyk A., Żeńskie oddziały sabotażowo-dywersyjne w strukturach armii podziemnej w latach 1940–1944 na podstawie relacji i wspomnień ich członkiń, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2015, nr 2 (26).
• Michalska H., Stopień M., Tazbir-Tomaszewska B., Turkowska W., Zastocka W., Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988.
• Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa 1990.
• Nuszkiewicz R., Uparci, Warszawa 1983.
• Oddział kobiecy warszawskiego Kedywu. Dokumenty z lat 1943–1945, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2002.
• Oddziały i żołnierze NSZ w Powstaniu Warszawskim, red. I. Sawicka, Warszawa 1998.
• Okręg Warszawa-Miasto ZWZ i Okręg Warszawski ZWZ-AK. Dokumenty 1940–1943. Archiwum „Drapacza” ze skrzynki „Ali”, t. II, oprac. M. Olczak, M. Strok, Warszawa 2018.
• Parzyński W., Zabić Franza Kutscherę, Gdańsk 2015.
• Poznański S., Z otwartych szkatuł, „Stolica” 1964, nr 48 (886).
• Rocznik Oficerski 1923 r., Warszawa 1923.
• Rocznik Oficerski 1924 r., Warszawa 1924.
• Rocznik oficerski rezerw 1934, Warszawa 1934.
• Rószkiewicz-Litwinowiczowa A., Trudne decyzje. Kontrwywiad Okręgu Warszawa AK 1943–1944. Więzienie 1949–1954, Warszawa 1991.
• Spis abonentów sieci telefonicznej m. st. Warszawy P.A.S.T. Warszawskiej Sieci Okręgowej P.P.T.T. rok 1939/1940, Warszawa 1938.
• Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej rok 1937/38, Warszawa 1937.
• Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej rok 1938/39, Warszawa 1938.
• Stachiewicz P., „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, Warszawa 1984.
• Strzembosz T., Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944, Warszawa 1983.
• Strzembosz T., Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944, Warszawa 1983.
• Szyprowski B., Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie (sierpień 1940 r. – listopad 1941 r.). Podziemie w walce ze zdrajcami Rzeczypospolitej, Warszawa 2016.
• Szyprowski B., Wojskowy wymiar sprawiedliwości Armii Krajowej w czasie okupacji niemieckiej [w:] Porządek publiczny i bezpieczeństwo w okupacyjnej Warszawie, red. W. Spałek, Warszawa 2018.
• Śliwicki Z., Meldunek z Pawiaka, Warszawa 1974.
• Wanat L., Za murami Pawiaka, Warszawa 1985.
• Witkowski H., Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943–1944, Warszawa 1985.
• Wysoczyńska K., Zofia Franio. W służbie ojczyźnie, w służbie człowiekowi, Gdańsk 2018.
• Urzędowa książka telefoniczna dla Dystryktu Warschau według stanu z dnia 1 VIII 1942 r., Deutsche Post Osten 1942.
• Urzędowy spis lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społecznych, ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny, cz. III: Farmaceuci, Warszawa 1939.
• „Agencja Prasowa”, 25 V 1944, nr 21 (214).
• „Biuletyn Informacyjny”, 25 V 1944, nr 21 (228).
• „Czas”, 6 V 1938, nr 123.
• „Dziennik Zarządu Miejskiego w mieście stołecznym Warszawie”, 24 III 1939, nr 24.
• „Kurier Warszawski”, 4 IX 1938, nr 242.
• „Kurier Warszawski”, 6 II 1936, nr 36.
• „Nowy Kurier Warszawski”, 28–29 VIII 1943, nr 204.
• „Opiekun Społeczny. Miesięcznik Poświęcony zagadnieniom służby społecznej stolicy” 1938, nr 10 (25).
• „Rzeczpospolita Polska”, 28 V 1944, nr 7 (79).
• Edward Madej, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=14201 (dostęp 25 IX 2019).
• Informacja o więźniach, http://auschwitz.org/muzeum/informacja-o-wiezniach/ (dostęp 10 i 27 IX 2019).
• Irena Kalinowska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=11640 (dostęp 25 IX 2019).
• Irena Popławska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=25991 (dostęp 27 IX 2019).
• Jadwiga Darmaszek-Sasiak, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/jadwigadarmaszek,7509.html?fbclid=IwAR3CpMPC8eveBjhORkDg9YvvvKtAxIeODCLVMsYKwrGqMy4FzZuHExUDTdA (dostęp 17 IX 2019).
• Jadwiga Kuberska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=17660 (dostęp 25 IX 2019).
• Janina Kuberska, https://www.geni.com/people/Janina-Kuberska/6000000054183018945 (dostęp 14 IX 2019).
• Janina Kuberska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=17661 (dostęp 25 IX 2019).
• Jerzy Kleczkowski, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=14200 (dostęp 25 IX 2019).
• Konstancja Darmaszek, http://www.nekrologi-baza.pl/zlista/67 (dostęp 10 IX 2019).
• Königsberg W., Mieczysław Darmaszek – konfident zastrzelony przez kobiety, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/22059?t=Mieczyslaw-Darmaszekkonfident-zastrzelony-przez-kobiety# (dostęp 10 IX 2019).
• Königsberg W., Zabójcze dziewczyny z AK. Likwidacja Mieczysława Darmaszka, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/10/23/zabojcze-dziewczyny-z-ak-likwidacjamieczyslawa-darmaszka/#3 (dostęp 10 IX 2019).
• Maria Kuberska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/? id=17662 (dostęp 25 IX 2019).
• Maria Popławska, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=25992 (dostęp 27 IX 2019).
• http://www.nekrologi-baza.pl/?page_id=1149&paged=5670 (dostęp 14 IX 1939).
• Rozmowa Małgorzaty Rafalskiej-Dubek z Alicją Pniewską-Sieciechowicz, 9 VII 2012 r., https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/alicja-pniewska-sieciechowicz,2912.html (dostęp 12 IX 2019).
• Rozmowa Pauliny Jędrzejczak z Kwietą Kurkowską-Bondarecką, 8 XII 2010 r. i 14 XII 2010 r., https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/kwieta-kurkowska-bondarecka,2336.html (dostęp 12 IX 2019).
• Stanisław Popławski, http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/kartoteka-online/?id=26196 (dostęp 27 IX 2019).
• Teresa Krassowska [w:] Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego, https://lekarzepowstania.pl/osoba/teresa-krassowska-ps-joanna/ (dostęp 13 IX 2019).
• Zygmunt Popławski, http://www.auschwitz.org/muzeum/informacja-o-wiezniach/ (dostęp 27 IX 2019).
• Wincenty Darmaszek, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/wincenty-darmaszek,7510.html?fbclid=IwAR28vU_YFJQXV4v0iUnQqoxHs16tCAPsp-z8rdYKKDONm0t81OfFeJM2I_ 4 (dostęp 17 IX 2019).
• Informacja Zarządu Cmentarza Bródnowskiego w Warszawie, 24 IX 2019 r., w zbiorach autora.
• Zdjęcie grobu Janiny Kuberskiej, w zbiorach autora.
• Zdjęcie grobu Konstancji Darmaszek, w zbiorach autora.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.1(271).0004

Biblioteka Nauki

1857423