Problemy organizacyjne kobiecego ruchu kombatanckiego w II Rzeczypospolitej

• Authors: Marta Sikorska

Title variants

EN

Organizational Problems of the Female Veteran’s Movement in the Second Polish Republic

DE

Organisatorische Probleme der Veteranenbewegung der Frauen in der Zweiten Republik Polen

Abstracts

EN

The article discusses the activities of the female veteran’s movement in the Second Polish Republic. Organizational problems associated with the activities of the movement are analyzed, with particular emphasis being placed on internal ideological disputes that existed within the movement, which intensified after 1926. Issues surrounding Polish representation on the international stage are also analyzed. One of the most important aspects concerning the organization and functioning of the female veterans’ movement was the establishment in 1925 of the Fédération Interallié des Ancies Combatttants Auxiliaire (FIDAC Aux.). Poland was initially represented at FIDAC Aux. by organizations associated with the political movement Endecja. Th is situation changed in the early 1930s, aft er the Piłsudski camp gained control of the veteran’s movement. Between 1932–1933, the Polish female representation in FIDAC Aux. was restructured to include organizations associated with the Polish Legions that fought during World War I, with Aleksandra Piłsudska and General Roman Górecki playing a key role in these transformations.

DE

In diesem Aufsatz wird der Versuch unternommen, die Aktivitäten der Veteranenbewegung der Frauen in der Zweiten Polnischen Republik zu erörtern. Sie analysiert die organisatorischen Probleme der Tätigkeit von Frauen-Veteranenorganisationen. Ein besonderes Augenmerk wurde auf die Aspekte der internen ideologischen Auseinandersetzungen innerhalb der polnischen Veteranenbewegung gelegt, die sich nach 1926 verschärft en, sowie auf die Fragen der Vertretung Polens in der Szene der internationalen Bewegung. Einer der wichtigsten Aspekte der Organisation und der Funktionsweise der Frauenkämpferinnenbewegung war die Gründung der internationalen Organisation Fédération Interallié des Ancies Combatttants Auxiliaire (FIDAC Aux.) im Jahr 1925. Polen, Seit Anfang der FIDAC Aux. wurde Polen on Organisationen vertreten, die mit den Nationaldemokraten verbunden waren. Die Situation änderte sich zu Beginn der 1930er Jahre, als das Piłsudski-Lager die Macht in der Veteranenbewegung übernahm. In den Jahren 1932–1933 wurde die polnische Frauenorganisation FIDAC Aux. neu organisiert und nahm Organisationen auf, die während des Ersten Weltkriegs mit den polnischen Legionen verbunden waren. Eine Schlüsselrolle in diesem Wandel spielten General Roman Górecki und Aleksandra Piłsudska.

PL

W artykule została podjęta próba omówienia działalności kobiecego ruchu kombatanckiego w II Rzeczpospolitej Polskiej. Analizie poddane zostały problemy organizacyjne działalności kobiecych organizacji kombatanckich. Szczególny nacisk został położony na aspekty wewnętrznych sporów ideologicznych w łonie polskiego ruchu kombatanckiego, które nasiliły się po 1926 r. oraz kwestie reprezentacji Polski na forum ruchu międzynarodowego. Jednym z najważniejszych aspektów organizacji oraz funkcjonowania kombatanckiego ruchu kobiecego było utworzenie w 1925 r. międzynarodowej organizacji Fédération Interallié des Ancies Combatttants Auxiliaire (FIDAC Aux.). Polskę od początku istnienia FIDAC Aux. reprezentowały organizacje związane z endecją. Sytuacja uległa zmianie na początku lat trzydziestych XX w., po przejęciu władzy w ruchu kombatanckim przez obóz piłsudczykowski. W latach 1932–1933 nastąpiła reorganizacja polskiej żeńskiej organizacji FIDAC Aux., która przyjęła w swoje szeregi organizacje związane w czasie I wojny światowej z Legionami Polskimi. Kluczową rolę w tych przemianach odegrali gen. Roman Górecki oraz Aleksandra Piłsudska.

Keywords

PL

ruch kombatancki; historia kobiet; FIDAC Auxiliarie

EN

combatant movement; women’s history; FIDAC Auxiliaire

DE

Veteranenbewegung; Frauengeschichte; FIDAC Auxiliaire

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2022
• Volume: XXIII (LXXIV)
• Issue: 3(281)
• Pages: 93-118

Dates

published

2022

Contributors

author

Marta Sikorska

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000163933391

References

• Ajnenkiel, Andrzej. Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980.
• Bełcikowski, Jan. Warszawa kobieca. Warszawa: Biblioteka Nowej Cywilizacji, 1930.
• Ciećkowska, Irena. „Stowarzyszenie «Rodzina Wojskowa» 1925 – 1939.” Wojskowy Przegląd Historyczny 41, nr 4 (1996): 97–120.
• „Deklaracja ideowa FIDAC.” Kobieta Współczesna, grudzień 18, 1932. Dodatek Stow. Unja Związków Obrończyń Ojczyzny F. I.D.A.C. żeński w Polsce 1934, nr 1.
• Dodatek Stow. Unja Związków Obrończyń Ojczyzny F. I.D.A.C. żeński w Polsce 1934, nr 1.
• Dodatek Stow. Unja Związków Obrończyń Ojczyzny. FIDAC Żeński w Polsce 1934, nr 2.
• Dufrat, Joanna. W służbie obozu marszałka Józefa Piłsudskiego. Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet (1928–1939). Kraków: Wyd. Avalon T. Janowski, 2013.
• „Działalność Fidac’u Żeńskiego w Polsce po reorganizacji.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1933, nr 11.
• Eichenberg, Julia. Kämpfen für Frieden und Fürsorge Polnische Veteranen des Ersten Weltkriegs und ihre internationalen Kontakte 1918–1939. München: Oldenbourg Verlag, 2011.
• Federacja 1930, nr 10–11.
• Federacja 1930, nr 1–2.
• Federacja 1931, nr 6–11.
• Federacja 1931, nr 12.
• „Fidac Żeński u córki Traugutta.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1933, nr 3.
• „FIDAC Żeński w Polsce.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1933, nr 22.
• „Fidac Żeński w Polsce.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1934, nr 5.
• „FIDAC Żeński w Polsce (Fedération Interalliée d’Ancien Combattants). Deklaracja ideowa.” Praca Obywatelska, listopad 15, 1932.
• Hallerczyk, czerwiec 5, 1925.
• Hallerczyk, październik 5, 1925.
• Jabłonowski, Marek. Sen o potędze Polski. Z dziejów ruchu byłych wojskowych w II Rzeczypospolitej 1918–1939. Warszawa: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1998.
• Jabłonowski, Marek. „Rola i znaczenie grup nacisku w II Rzeczypospolitej. Przypadek ruchu kombatanckiego.” e-Politikon. Kwartalnik Naukowy Ośrodka Analiz Politologicznych Uniwersytetu Warszawskiego nr 27 (2018): 177–178.
• Jabłonowski, Marek. „Przyczynek do dziejów prasy polskich związków byłych wojskowych w latach 1918–1939.” Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 30, nr 2 (1991): 69–86.
• Jabłonowski, Marek. „Relacja gen. Romana Góreckiego z podróży do Pragi w grudniu 1932 R.” Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej 23 (1987): 181–199.
• Kajzar, Paweł. Mauzoleum Marszałka Józefa Piłsudskiego na Wawelu w latach 1935– 1989. Kraków: Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, 2018.
• Kałwa, Dobrochna. Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej. Dylematy środowisk kobiecych. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2001.
• Kałwa, Dobrochna. „Model kobiety aktywnej na tle sporów światopoglądowych. Ruch feministyczny w dwudziestoleciu międzywojennym.” W Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej. Zbiór studiów. Red. Anna Żarnowska i Andrzej Szwarc, 135–154. Warszawa: Wyd. DiG, 2000.
• Kryńska, Elwira Jolanta. Polski Biały Krzyż (1918–1961). Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, 2012.
• „La Femme polonaise au service de la Patriae pendent la guerre 1914–1920.” W Femina patriae defensor. La femme au service de la patrie. Paris: Charles Lavauzelle, 1934, s. 139–175.
• Letko, Paweł. W służbie II Rzeczypospolitej. Działalność kombatantów polskich na forum międzynarodowym. Olsztyn: Olsztyńska Biblioteka Historyczna, 2011.
• Łubiński, Piotr. „Ochrona i uprawnienia jeńców wojennych i innych osób zatrzymanych.” W Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Red. Zbigniew Falkowski, Dariusz R. Bugajski, Piotr Łubiński, Marcin Marcinko, Krzysztof Sałaciński i Michał Żeligowski, 185–208. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2014.
• Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, Anna. „Związek Legionistek Polskich (1921–1939) – działalność szkoleniowa, charytatywna i kultywowanie tradycji niepodległościowych.” W Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Stan badań i perspektywy. Red. Małgorzata Dajnowicz i Adam Miodowski, 93–106. Białystok: Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, 2020.
• Markert, Anna Eliza. „Związek Legionistek.” Teki Archiwalne 5 (2000): 13–21.
• Młynarczyk, Ewa. „Tendencje nazwotwórcze w chrematonimii społecznościowej w II Rzeczypospolitej (na przykładzie nazw stowarzyszeń).” Onomastica 63 (2019): 209–225. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.63.11.
• Naród i Wojsko, kwiecień 15, 1935.
• Naród i Wojsko, październik 3, 1937.
• Naród i Wojsko grudzień 12, 1934.
• Naród i Wojsko, wrzesień 1, 1936.
• Naród i Wojsko, wrzesień 9, 1936.
• Naród i Wojsko, grudzień 6, 1936.
• Naród i Wojsko, grudzień 13, 1936.
• Naród i Wojsko, październik 17, 1937.
• Naród i Wojsko, listopad 14, 1937.
• Niewęgłowska, Aneta. Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny (1928–1939). Warszawa: Wyd. Neriton, 2011.
• Niewęgłowska, Aneta. Polski Biały Krzyż a wojsko (1919–1939). Toruń: Wyd. Mado, 2005.
• Nowicka-Kuczyńska, Izabela. „Stowarzyszenie «Rodzina Wojskowa».” W Służba Polek na frontach II wojny światowej. Cz. 4. Red. Mirosław Golon i Katarzyna Minczykowska-Tarnowska, 43–50. Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, 2000.
• Pełczyńska, Wanda. „Wnioski polskie na Kongres w Lizbonie.” Biuletyn Informacyjny i Prasowy Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1932, nr 10.
• Pełczyńska, Wanda. „Zjazd kobiet 10-ciu narodów na Kongresie Fidac’u Żeńskiego w Casablanca.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1933, nr 21.
• Pełczyńska, Wanda. „Z powodu ostatniego Kongresu Fidac’u Żeńskiego w Pradze.” Polska Zbrojna, październik 24, 1931.
• Pietrusiewicz, Maria. „Julia Mazaraki kresowa ziemianka w ruchu spółdzielczym.” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki nr 3–4 (2012): 215–235.
• Piłsudska, Aleksandra. Wspomnienia. Dziekanów Leśny: Wyd. LTW, 2004.
• Piłsudska, Aleksandra. „Udział kobiet w walkach o niepodległość.” Niepodległość 5 (Londyn) (1955): 183.
• Piłsudska, Aleksandra, Maria Rychterówna, Wanda Pełczyńska, i Maria Dąbrowska, red. Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915.
• Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1927.
• Piotrowski, Jacek. Generał Stefan Hubicki. Żołnierz, polityk, lekarz (1877–1955). Wrocław: Wyd. GAJT, 2009.
• Piskała, Kamil, i Marta Sikorska-Kowalska, wstęp i oprac. Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918. Warszawa: Wyd. Muzeum Historii Polski, 2019.
• Szaniec, wrzesień 30, 1928.
• Szaniec, listopad 1, 1928.
• Sieroszewski, Andrzej. Wacława Sieroszewskiego żywot niespokojny. Warszawa: Iskry, 2015.
• Sikorska, Marta. Aleksandra Piłsudska 1882–1963. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2021.
• Służba ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1918. Red. Maria Rychterówna. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1929.
• Stattlerówna, Helena. „Na Zjazd Unii Obrończyń Ojczyzny.” Naród i Wojsko, grudzień 6, 1936, nr 34.
• „Unia Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny.” Naród i Wojsko, wrzesień 1, 1936.
• „Wycieczka Fidac’u Żeńskiego do Wilna.” Biuletyn Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny 1933, nr 9.
• Zawiszanka, Zofia. Poprzez fronty. Pamiętnik wywiadowczyni 1 pułku piechoty Legionów z 1914 roku. Na podstawie notatek spisanych w lutym-marcu 1915 r. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1928.
• „Z życia Unii Polskich Obrońców Ojczyzny. Polska Sekcja Fidac Auxiliarie Feminine.” Praca Obywatelska, grudzień 15, 1933.
• „Żeński FIDAC Pomocniczy.” Naród i Wojsko, wrzesień 1, 1936.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2022.3(281).0004

Biblioteka Nauki

2158891