Стварэньне слоўніка нецэнзурнай лексыкі і ейных адпаведнікаў у беларускай мове: паміж лексыкаграфіяй і сацыялінгвістыкай

• Authors: Уладзіслаў Іваноў

Title variants

EN

Creating a dictionary of obscene language and its equivalents in the Belarusian language: between lexicography and sociolinguistics

PL

Tworzenie słownika języka obscenicznego i jego odpowiedników w języku białoruskim: między leksykografią a socjolingwistyką

Abstracts

PL

Potrzeba tworzenia słowników języka białoruskiego nienormatywnego, obscenicznego, tabu od dawna dojrzała – to logiczny wniosek całościowej pracy nad tworzeniem słowników w ogóle. Bogaty język przejawia się w całej swojej różnorodności i we wszystkich sferach, także tam, gdzie językoznawcy często nie przeglądają przestarzałych postaw moralnych. Znaczenie takiego słownika polega na zbieraniu i kodyfikowaniu słów, które często nie są certyfikowane w lingwistyce ze względu na sztuczne bariery. Nie mówimy o propagandzie języka wulgarnego i obscenicznego, ale z profesjonalnego socjolingwistycznego punktu widzenia celem tego słownika jest uchwycenie języka w jego naturalnym stanie – czym jest, czym mówią Białorusini, a nie tym, czym powinien być w wyobraźni różnych ludzi o różnych postawach moralnych i ideologicznych. Dlatego przy tworzeniu słownika brane są pod uwagę dwa główne podejścia – leksykograficzne i socjolingwistyczne.

BE

Патрэба ў стварэньні слоўнікаў беларускай ненарматыўнай, нецэнзурнай, табуяванай ці яшчэ абсцэннай мовы насьпела здаўна – гэта лягічнае завяршэньне агульнай працы па стварэньні слоўнікаў наагул. Багатая мова праяўляецца ва ўсёй разнастайнасьці і ва ўсіх сфэрах, у тым ліку там, куды лінгвісты часта не заглядваюць праз састарэлыя маральныя ўстаноўкі. Да ўсяго важнасьць такога слоўніка палягае ў тым, каб сабраць і кадыфікаваць словы, якія часта праз штучныя бар’еры не пашпартызаваныя ў мовазнаўстве. Размова ня йдзе пра прапаганду вульгарнай і брыдэзнай мовы, а з прафэсійнага сацыялінгвістычнага погляду мэта дадзенага слоўніка месьціцца ў тым, каб зафіксаваць мову ў натуральным стане – якая яна ёсьць, на якой размаўляюць беларусы, а не якой яна павінна быць ва ўяўленьні розных людзей з рознымі маральнымі і ідэйнымі ўстаноўкамі. Такім парадкам, падчас стварэньня слоўніка ўлічваюцца два асноўныя падыходы – лексыкаграфічны і сацыялінгвістычны.

EN

The need to create dictionaries of the Belarusian non-normative, obscene, taboo language has long been a fact – this is the logical conclusion of the overall work on the creation of dictionaries in general. The richness of the language is manifested in all its diversity and in all spheres, including those where linguists often do not look because of outdated moral principles. The importance of such a dictionary is to collect and codify words that are often not certified in linguistics due to artificial barriers. We are not talking about the propaganda of vulgar and obscene language, but. from a professional sociolinguistic point of view, the purpose of this dictionary is to capture the language in its natural state – what it is, how Belarusians speak, and not what it should be in the imagination of different people with different moral and ideological attitudes. Thus, when creating a dictionary, two main approaches are taken into account – lexicographic and sociolinguistic.

Keywords

EN

lexicography; creating a dictionary; obscene vocabulary; colloquial language

PL

leksykografia; tworzenie słownika; słownictwo obsceniczne; język potoczny

BE

лексыкаграфія; слоўнікатворчасьць; слоўнік нецэнзурнай лексыкі; абсцэнная лексыка; прастамоўе

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
• Journal: Acta Albaruthenica
• Year: 2021
• Issue: 21
• Pages: 191-205

Dates

published

2021

Contributors

author

Уладзіслаў Іваноў

• European Humanities University (Vilnius)

References

• Aman Reinhold. 1996. Maledicta: The International Journal of Verbal Aggression. Volume ХII.
• Ânovìč Sakrat. 1992. Samasej, Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura [Яновіч Сакрат. 1992. Самасей. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Ânovìč Sakrat. 1995. Lìstoǔe / Listowie. Belastok: Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne Belaveža [Яновіч Сакрат. 1995. Лістоўе / Listowie. Беларускае літаратурнае аб’яднанне Белавежа].
• Ânovìč Sakrat. 1999. Zapìsy veku. Belastok: Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne Belaveža [Яновіч Сакрат. 1999. Запісы веку. Беласток: Беларускае літаратурнае аб’яд-нанне Белавежа].
• Ânovìč Sakrat. 2002. Ne žalʹ pražytaga. Belastok: Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne Belaveža [Яновіч Сакрат. 2002. Не жаль пражытага. Беласток: Беларускае літаратурнае аб’яднанне Белавежа].
• Ânovìč Sakrat. 2008. Hatnâe stagoddze. Krynkì [Яновіч Сакрат. 2008. Хатняе стагоддзе. Крынкі].
• Babkova Volʹga, 1999. Laânka, abrazy, lìhadzejstva ǔ štodzënnym žycʹcì našyh dalëkìh prodkaǔ. “Naša Nìva”, 4. 10. [Бабкова Вольга. 1999. Лаянка, абразы, ліхадзей-ства ў штодзённым жыцьці нашых далёкіх продкаў. “Наша Ніва”, 4. 10].
• Baradulìn Rygor. 2013. Vušackì slovazbor. Mìnsk: Knìgazbor [Барадулін Рыгор. 2013. Вушацкі словазбор. Мінск: Кнігазбор].
• Belaruskì èratyčny falʹklor. 2016. Rèd. T. Valodzìna, A. Fâdosìk, Mìnsk: Medyâl [Беларускі эратычны фальклор. 2016. Рэд. Т. Валодзіна, А. Фядосік, Мінск: Медыял].
• Bondarenko Katerina, Gasʹ Svetlana. 2018. Detabuizaciâ v slovarâh i perevode. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe [Бондаренко Катерина, Гась Светлана. 2018. Детабуизация в словарях и переводе. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe].
• Brèger German. 2003. Vypadak užyvannâ nenarmatyǔnaj leksìkì ǔ Metrycy VKL (Dakument uradu vìlenskaga vaâvody za 1560 g.). Athenaeum: Commentarii Historiae et Cul¬turae. VIII [Брэгер Герман. 2003. Выпадак ужывання ненарматыўнай лексікі ў Метрыцы ВКЛ (Дакумент ураду віленскага ваяводы за 1560 г.). Athenaeum: Commentarii Historiae et Culturae. VIII].
• Correia João da Silva. 1927. O eufemismo e o disfemismo na língua e na literatura por-tuguesa. Lisboa.
• Cìhìnskì Ûzaf. 1906. Bełaruska-polska-rasijski słoŭnik. Addzel rukapìsaǔ Bìblìâtèkì ìm. Urubleǔskìh, Addzel rukapìsaǔ Bìblìâtèkì ìm. Urubleǔskìh Letuvìskaj AN, Vìlʹnâ, F21 [Ціхінскі Юзаф. 1906. Bełaruska-polska-rasijski słoŭnik. Аддзел рукапісаў Бібліятэкі ім. Урублеўскіх Летувіскай АН. Вільня. F 21].
• Danìlovìč Anton. 1983. Sloǔnìčak pazasloǔnìkavyh sloǔ. Nʹû Džèrsì [online] https://files. knihi.com/Knihi/Slounik/term/BEL.pazaslounikavyja.Zolak.1983.pdf [доступ: 10.11.2021]. [Даніловіч Антон. 1983. Слoўнічак пазаслoўнікавых слoў. Нью Джэрсі].
• Dobrovolʹskij Vladimir. 1893. Smolenskij ètnografičeskij sbornik. Č. 2, Zapiski RGO po otdeleniû ètnografii. SPB. T. 23. Vyp. 1 [Добровольский Владимир. 1893. Смо-ленский этнографический сборник. Ч. 2. Записки РГО по отделению этногра-фии. СПб. Т. 23. Вып. 1].
• Dobrovolʹskij Vladimir. 1903. Smolenskij ètnografičeskij sbornik. Č. 4. Zapiski RGO po otdeleniû ètnografii. SPB. [Добровольский Владимир. 1903. Смоленский этно-графический сборник. Ч. 4. Записки РГО по отделению этнографии. СПб].
• Garèckì Maksìm. 2016. Tvory. Zalataâ kalekcyâ belaruskaj lìtaratury. Tom 12. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura [Гарэцкі Максім. 2016. Творы. Залатая калекцыя бела-рускай літаратуры. Том 12. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Giraud Pierre. 1991. Les Gros mots. Puf / Que sais-je, Paris.
• Gìstaryčny sloǔnìk belaruskaj movy. 1982. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka [Гістарычны слоўнік беларускай мовы. 1982. Мінск: Навука і тэхніка].
• Grochowski Maciej. 2008. Slownik polskich przekleństw i wulgaryzmów. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
• Kalûga Lukaš. 1992. Tvory. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura [Калюга Лукаш. 1992. Творы. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Karskij Efim. 1903. Belorussy. T. I. Vvedenie v izučenie âzyka i narodnoj slovesnosti. Varšava [Карский Ефим. 1903. Белоруссы. Т. I. Введение в изучение языка и народной словесности. Варшава].
• Lapacìn G. 2009. Novyâ zapìsy dyâlektnaj frazealogìì sučasnaj belaruskaj movy. (p. Amâlʹ-noe Vetkaǔskaga r-a Gomelʹskaj voblascì). U: Frazeologiâ germanskih, romanskih i slavânskih âzykov: sbornik naučnyh statej: vyp. 1. / pod red. E.E. Ivanova, Mogilev, MGU im. A.A. Kulešova [Лапацін Г. 2009. Новыя запісы дыялектнай фразеалогіі сучаснай беларускай мовы (п. Амяльное Веткаўскага р-а Гомельскай воблас¬ці). У: Фразеология германских, романских и славянских языков: сборник науч¬ных статей: вып. 1. / под ред. Е.Е. Иванова, Могилев: МГУ им. А.А. Кулешова].
• Laânka ǔ belaruskaj moǔnaj ì pobytavaj tradycyì. 2002. “Radyë Svaboda”. 29 sakavìka [online] https://www.svaboda.org/a/24842237.html [доступ: 10.11.2021] [Лаянка ў беларускай моўнай і побытавай традыцыі. 2002. “Радыё Свабода”. 29 сакавіка].
• “Maledicta: The International Journal of Verbal Aggression” [online] https://web. archive.org/web/20190225023614/http://aman.members.sonic.net/unique.html [доступ: 10.11.2021].
• Martysevìč Maryâ. 2009. Kalâlìtaraturnyâ blâdzì: dèfìnìcyâ, klâsyfìkacyâ, mètad, Live-journal, Maryjkа, 16.08 [online] https://users.livejournal.com/maryjka-/546308. html [доступ: 30.11.2021] [Мартысевіч Марыя. 2009. Калялітаратурныя блядзі: дэфініцыя, клясыфікацыя, мэтад, LiveJournal, Maryjka, 16.08].
• Popescu Mihaela. 2017. Le tabou linguistique. Un paradoxe toujours actuel. “Acta Uni-versitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica” № 12.
• Slìž Natallâ. 2019. Kulʹtura seksualʹnyh stasunkaǔ u Vâlìkìm Knâstve Lìtoǔskìm u XVI–XVII stst. Mìnsk: Tèhnalogìâ [Сліж Наталля. 2019. Культура сексуальных стасункаў у Вялікім Княстве Літоўскім у XVI–XVII стст. Мінск: Тэхналогія].
• Sloǔnìk novyh sloǔ belaruskaj movy. 2009. Ukl. V. Ulasevìč, N. Daǔgulevìč. Mìnsk: Tetra-sistems [Слоўнік новых слоў беларускай мовы. 2009. Укл. В. Уласевіч, Н. Даўгу-левіч. Мінск: ТетраСистемс].
• Stavicʹka Lesâ. 2008. Ukraïnsʹkij žarg̀on, slovnik [online] http://ukr-zhargon.wikidot. com/a [доступ: 30.11.2021] [Ставицька Леся. 2008. Український жарґон, словник].
• Stavicʹka Lesâ. 2008. Ukraïnsʹka mova bez tabu. Slovnik necenzurnoï leksiki ta ïï vìdpo-vìdnikìv. Kiev: Kritika [Ставицька Леся. 2008. Українська мова без табу. Слов-ник нецензурної лексики та її відповідників. Киев: Критика].
• Sâdnëǔ Masej. 1992. Patušanyâ zory. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura [Сяднёў Масей. 1992. Патушаныя зоры. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Škraba Ìryna. 2012. Leksìkalogìâ. Mìnsk: Tèhnalogìâ [Шкраба Ірына. 2012. Лексікалогія. Мінск: Тэхналогія].
• Rouayrenc Catherine. 1996. Les gros mots. Paris, Presses universitaires de France.
• Stomma Ludwik. 2000. Słownik polskich wyzwisk, inwektyw i określeń pejoratywnych. Warszawa: Wydawnictwo Graf-Punkt.
• Sučasnaâ belaruskaâ lìtaraturnaâ mova. 2017. Pad rèd. D. Dzâtko. Mìnsk: Vyšèjšaâ škola [Сучасная беларуская літаратурная мова. 2017. Пад рэд. Д. Дзятко. Мінск: Вышэйшая школа].
• “Terra Alba” – “Homo venerius: Seksualʹnaâ prastora belaruskaj kulʹtury”. 2001. Rèd. Danìlenka S.Ì. Magìlëǔskae tavarystva gumanìtarnyh ìntèlektualʹnyh ì kulʹturnyh ìnìcyâtyǔ "Brama" [Terra Alba” – “Homo venerius: Сексуальная прастора бела-рускай культуры”. 2001. Рэд. Даніленка С.І. Магілёўскае таварыства гумані-тарных інтэлектуальных і культурных ініцыятыў "Брама"].
• Valodzìna Tacâna. 2006. Belaruskì èras vyâvìǔsâ najperš u falʹklëry. “Radyë Svaboda” [online] https://www.svaboda.org/a/771899.html [доступ: 20.11.2021] [Вало-дзіна Тацяна. 2006. Беларускі эрас выявіўся найперш у фальклёры. “Радыё Свабода”].
• Valodzìna Tacâna. 2009. Cela čalaveka: slova, mìf, rytual. Mìnsk: Tèhnalogìâ [Валодзіна Тацяна. 2009. Цела чалавека: слова, міф, рытуал. Мінск: Тэхналогія].

Identifiers

DOI

10.32612/uw.18988091.2021.21.pp.191-205

Biblioteka Nauki

1932782