Koncepcje genologiczne w badaniach Marii Wojtak oraz w ujęciach germanistycznych

• Authors: Zofia Bilut-Homplewicz , Anna Hanus , Agnieszka Mac

Title variants

EN

Genological Concepts in Maria Wojtak’s Works and in German Studies

Abstracts

EN

The aim of the paper is to compare the approaches to genology in Polish studies (primarily in the studies of Maria Wojtak) and in German studies from the German-speaking linguistic area, as well as to emphasize the existing meeting points and observable differences resulting from the various developmental paths of Polish and German genology. The considerations mainly focus on Maria Wojtak’s genological conception as presented in her monographs Press Genres (2004) and Introduction to Genology (2019), which are representative of Polish linguistic genology. Research methods: This contrastive paper is intended as an overview and provides an exploratory synthesis of approaches in the two aforementioned research areas. It presents genological concepts in Polish studies (with particular emphasis on Maria Wojtak’s works) and German studies and points out their similarities and differences. Results and conclusions: By comparing the theoretical reflection on the genre formation of texts in the two analyzed literary cultures, it is possible to notice a differentiation in terms of divergent accentuation and different research contexts, with a focus on individualism in the Polish approaches, the evolutionary nature of research in German studies and the specificity of the contrastive textology developing in German genology. Originality/cognitive value: The paper clarifies essential differences and similarities between Polish (mainly on the example of Maria Wojtak’s concepts) and German genology. It inspires research cooperation between Polish and German genologists and cross-cultural genological research.

PL

Celem artykułu jest porównanie ujęć genologicznych w badaniach polonistycznych (tu przede wszystkim w badaniach Marii Wojtak) i w pracach germanistycznych pochodzących z niemieckojęzycznego obszaru językowego oraz zaakcentowanie istniejących punktów stycznych i dających się zaobserwować różnic wynikających z odmiennych dróg rozwojowych genologii polonistycznej i germanistycznej. Rozważania koncentrują się głównie na genologicznej koncepcji Marii Wojtak, przedstawionej w jej monografiach Gatunki prasowe (2004) oraz Wprowadzenie do genologii (2019), które są reprezentatywne dla lingwistycznej genologii polonistycznej. Metodologia: Artykuł o profilu kontrastywnym ma charakter przeglądowy i zawiera syntezę badawczą podejść w obu wymienionych obszarach badawczych. Prezentuje koncepcje genologiczne w badaniach polonistycznych (ze szczególnym uwzględnieniem badań Marii Wojtak) i germanistycznych oraz wskazuje na płaszczyzny dla nich wspólne i je różniące. Wyniki i wnioski: Na podstawie porównania teoretycznej refleksji nad gatunkowym ukształtowaniem tekstów w obu analizowanych kulturach piśmienniczych można zauważyć przede wszystkim zróżnicowanie dotyczące odmiennego rozłożenia akcentów i inny kontekst badań, przy czym na plan pierwszy wysuwa się indywidualizm w podejściach polonistycznych, ewolucyjność badań germanistycznych oraz specyfika tzw. tekstologii kontrastywnej rozwijającej się w ramach genologii germanistycznej. Wartość poznawcza: Artykuł przybliża czytelnikowi istotne różnice oraz podobieństwa między genologią polonistyczną (głównie na przykładzie koncepcji Marii Wojtak) oraz genologią germanistyczną. Praca stanowi inspirację do współpracy badawczej pomiędzy genologiami polskimi i niemieckimi oraz do międzykulturowych badań genologicznych.

Keywords

PL

gatunek; genologia lingwistyczna; genologia germanistyczna; genologia polonistyczna; kontrastywna lingwistyka tekstu

EN

genres; linguistics genology; German genology; Polish genology; contrastive textology

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Studia Medioznawcze
• Year: 2023
• Issue: 1
• Pages: 42-54

Dates

published

2023

Contributors

author

Zofia Bilut-Homplewicz

• Uniwersytet Rzeszowski

author

Anna Hanus

• Uniwersytet Rzeszowski

author

Agnieszka Mac

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Adamzik, K. (2001a). Die Zukunft der Textsortenlinguistik. Textsortennetze, Textsortenfelder, Textsorten im Verbund. In U. Fix, S. Habscheid, & J. Klein (Hrsg.), Zur Kulturspezifik von Textsorten (S. 15–30). Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Adamzik, K. (2001b). Grundfragen einer kontrastiven Textologie. In K. Adamzik (Hrsg.), Kontrastive Textologie. Untersuchungen zur deutschen und französischen Sprach- und Literaturwissenschaft (Textsorten Bd. 2, S. 12–48). Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Adamzik, K. (2004). Textlinguistik: Eine einführende Darstellung. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110946642
• Adamzik, K. (2009). Główne zagadnienia tekstologii kontrastywnej. W Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, & M. Smykała (Red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Antologia tłumaczeń (s. 211–258). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Adamzik, K. (2016). Textlinguistik. Grundlagen, Kontroversen, Perspektiven. Berlin–Boston: Walter De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110339352
• Antos, G., & Tietz, H. (1997). Einleitung: Quo vadis, Textlinguistik? In G. Antos & H. Tietz (Hrsg.), Die Zukunft der Textlinguistik. Traditionen – Transformationen – Trends (VII–X). Tübingen: Niemeyer. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110940831.vii
• Bachtin, M. (1986). Estetyka twórczości słownej. Przeł. D. Ulicka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bilut-Homplewicz, Z. (2013). Prinzip Perspektivierung. Germanistische und Polonistische Textlinguistik – Entwicklungen, Probleme, Desiderata Teil I: Germanistische Textlinguistik. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
• Bilut-Homplewicz, Z. (2021). Prinzip Perspektivierung. Germanistische und polonistische Textlinguistik – Entwicklungen, Probleme, Desiderata. Teil II: Polonistische Textlinguistik. Berlin: Peter Lang Verlag. DOI: https://doi.org/10.3726/b18892
• Bilut-Homplewicz, Z., Hanus, A., & Mac, A. (2023). Zastosowania dorobku metodologicznego Marii Wojtak w badaniach genologicznych i kontrastywnych w obszarze germanistycznym. Studia Medioznawcze, 24(1), 55–69. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.7613
• Brinker, K. (2005). Linguistische Textanalyse. Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
• Brinker, K., Antos, G., Heinemann, W., & Sager, S. F. (Hrsg.). (2020/2021). Text- und Gesprächslinguistik. Linguistics of Text and Conversation: Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. An International Handbook of Contemporary Research (Halbband 1 und 2). Berlin–New York: Walter De Gruyter.
• Eckkrammer, E. M. (2010). Kontrastive Medientextologie und die historische Dimension – eine theoretisch-methodische Auslotung. In M. Luginbühl (Hrsg.), MedienTextKultur: linguistische Beiträge zur kontrastiven Medienanalyse (S. 43–65). Landau: Verlag Empirische Pädagogik.
• Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Przeł. A. Siemek, słowem wstępnym opatrzył J. Topolski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Foucault, M. (2002). Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w College de France 2 grudnia 1970. Przeł. M. Kozłowski. Gdańsk: wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Furdal, A. (2008). Genologia lingwistyczna. W D. Ostaszewska & R. Cudak (Red.), Polska genologia lingwistyczna (s. 112–121). Katowice: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gajda, S. (2009). Gatunki wypowiedzi i genologia. W Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, & M. Smykała (Red.), Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy (s. 135–146). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Gülich, E., & Raible, W. (1975). Textsorten – Probleme. In H. Moser (Hrsg.), Linguistische Probleme der Textanalyse. Jahrbuch 1973 des IdS. Sprache der Gegenwart, 35 (S. 144–197). Düsseldorf: Schwann Verlag.
• Hanus, A. (2012). Czy „gatunek” to „rodzaj”? W gąszczu genologii polonistycznej i germanistycznej. Stylistyka, XXI, 319–333.
• Hartmann, R. R. K. (1980). Contrastive Textology. Comparative Discourse Analysis in Applied Linguistics. Heidelberg: Gross.
• Heinemann, W. (2000a). Aspekte der Textsortendifferenzierung. In K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann, & S. F. Sager (Hrsg.), Text- und Gesprächslinguistik. Linguistics of Text and Conversation: Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. An International Handbook of Contemporary Research (Halbband 1, S. 523–546). Berlin–New York: Walter De Gruyter.
• Heinemann, W. (2000b). Textsorte – Textmuster – Texttyp. In K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann, & S. F. Sager (Hrsg.), Text- und Gesprächslinguistik. Linguistics of Text and Conversation: Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. An International Handbook of Contemporary Research (Halbband 1, S. 507–523). Berlin–New York: Walter De Gruyter.
• Heinemann, W. (2000c). Textsorten. Zur Diskussion um Basisklassen des Kommunizierens. Rückschau und Ausblick. In K. Adamzik (Hrsg.), Textsorten. Reflexionen und Analysen (S. 9–29). Berlin–New York: Walter De Gruyter.
• Heinemann, W. (2009). Rodzaj tekstu – wzorzec tekstu – typ tekstu. W Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, & M. Smykała (Red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Antologia tłumaczeń (s. 69–96). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Heinemann, M., & Heinemann, W. (2002). Grundlagen der Textlinguistik. Interaktion – Text – Diskurs. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110940770
• Labocha, J. (2009). Lingwistyka tekstu w Polsce. W Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, & M. Smykała (Red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Antologia tłumaczeń (s. 45–56). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Lüger, H.-H. (1983/1995). Pressesprache. Tübingen: Max Niemeyer Verlag. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110929522
• Lüger, H.-H. (2013). Probleme des Text(sorten)vergleichs. In Z. Berdychowska, Z. Bilut-Homplewicz, & B. Mikołajczyk (Hrsg.), Textlinguistik als Querschnittsdisziplin (S. 51–66). Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
• Lüger, H.-H., & Lenk, H. E. H. (Hrsg.). (2008a). Kontrastive Medienlinguistik. Landau: Verlag Empirische Pädagogik.
• Lüger, H.-H., & Lenk, H. E. H. (2008b). Kontrastive Medienlinguistik: Ansätze, Ziele, Analysen. In H.-H. Lüger, & H. E. H. Lenk (Hrsg.), Kontrastive Medienlinguistik (S. 11–28). Landau: Verlag Empirische Pädagogik.
• Pöckl, W. (1999). Kontrastive Textologie. In E. M. Eckkramer, N. Hödl, & W. Pöckl (Hrsg.), Kontrastive Textologie (S. 13–46). Wien: Edition Praesens.
• Sandig, B. (1972). Zur Differenzierung gebrauchssprachlicher Textsorten im Deutschen. In E. Gülich, & W. Raible (Hrsg.), Textsorten. Differenzierungskriterien aus linguistischer Sicht (S. 113–124). Frankfurt am Main: Athenäum-Verlag.
• Skwarczyńska, S. (1965). Wstęp do nauki o literaturze. T. 3, cz. 5. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Wierzbicka, A. (1983). Genry mowy. W T. Dobrzyńska & E. Janus (Red.), Tekst i zdanie (s. 125–137). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
• Witosz, B. (2005). Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Witosz, B. (2015). Grundlagen der Textsortenlinguistik. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag. DOI: https://doi.org/10.3726/978-3-653-02652-8
• Wojtak, M. (2004). Gatunki prasowe. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wojtak, M. (2011). O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu. tekst i dyskurs – text und diskurs, 4, 69–78.
• Wojtak, M. (2013). Tekst i jego gatunki w ostatnim siedemdziesięcioleciu. W A. Dunin-Dudkowska & A. Małyska (Red.), 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska. Procesy. Tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Janowi Mazurowi. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wojtak, M. (2015). Zur Relation von Diskurs, Stil, Gattung und Text. In A. Hanus & R. Büttner (Hrsg.), Galizien als Kultur- und Gedächtnislandschaft im kultur-, literatur- und sprachwissenschaftlichen Diskurs. Studien zur Text- und Diskursforschung (S. 361–373). Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
• Wojtak, M. (2019). Wprowadzenie do genologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Identifiers

DOI

10.33077/uw.24511617.sm.2023.1.736

Biblioteka Nauki

2207101