Wykładniki sarmatyzmu we frazeologii dawniej i dziś – na przykładzie utworów Wacława Potockiego i frazeologizmów współczesnych

• Authors: Katarzyna Sornat

Title variants

EN

Exponents of Sarmatism in the past and present phraseology. On the example of Wacław Potocki’s works and modern idioms

Abstracts

EN

The insuffi cient number of studies dedicated to the phraseology of works by Wacław Potocki (1621–1696) encouraged the author to examine this area of the Sarmatian writer’s oeuvre. This paper presents the outcome of a lexical and semantic analysis of 40 idioms excerpted from three representative works by the poet: Ogród nie plewiony (Unweeded Garden), Moralia (Morals), and Transakcja wojny chocimskiej (Transaction of the Hotin War). Based on the adopted material sample, an attempt was made to identify the characteristics of Sarmatism, a cultural formation of the Commonwealth the main representative of which was W. Potocki. To this end, the collected expressions and phrases were classifi ed by three thematic fi elds that were signifi cant for the sociolect of the nobility (, , ). An important complementation of the analysis of the Baroque phraseology is tracking it until modern times. The conducted comparative research of the lexical resources of the Polish language in its two distant periods showed that, despite the over three hundred years between the examined materials, the sarmatisation of language has still been a signifi cant component of the Polish culture.

Keywords

EN

Baroque; lexical and semantic fi eld; Sarmatism; sociolect of the nobility; idiom

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2020
• Volume: 779
• Issue: 10
• Pages: 44-60

Dates

published

2020

Contributors

author

Katarzyna Sornat

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000281336651

References

• D. Adamiec, Frazeologia religijna okresu baroku (na tle tendencji kulturowych epoki), Kraków 2007.
• S. Bąba, Struktura normy frazeologicznej [w:] P. Fliciński, K. Skibski (red. nauk.), Frazeologia polska. Studia i szkice, Poznań 2009, s. 11–23.
• M. Bogucka, Kultura Sarmatyzmu w Polsce XVI–XVIII wieku, Warszawa 2016.
• J.S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. 1–2, Warszawa 1976.
• S. Dubisz, Język – Historia – Kultura (wykłady, studia, szkice), t. 2, Warszawa 2007.
• G. Filip, M. Patro-Kucab, Obraz sarmatyzmu utrwalony w polskiej leksyce i przestrzeni społecznej – wybrane zagadnienia i przykłady, „Słowo. Studia Językoznawcze” 2013, nr 4, s. 53–71.
• M. Kaczmarek, Sarmacka perspektywa sławy: nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego, Wrocław 1982.
• J. Krzyżanowski, Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin z hakiem, Warszawa 1994.
• M. Kuran, Etos sarmackiego wodza we Władysławie IV Samuela Twardowskiego ze Skrzypny [w:] R. Ocieczek, B. Mazurkowa (red.), Sarmackie theatrum I. Wartości i słowa, Katowice 2011, s. 37–54.
• P.O. Loew, Sarmaci bez wąsów. Mit i rzeczywistość w kulturze politycznej Polski [w:] P. Czapliński (red.), Nowoczesność i sarmatyzm, Poznań 2011, s. 91–108.
• T. Mizerkiewicz, Sarmatyzm letagiczny, czyli o relacjach nowoczesności z sarmatyzmem [w:] P. Czapliński (red.), Nowoczesność i sarmatyzm, Poznań 2011, s. 215–230.
• R. Ocieczek, „Sarmacka frazeologia” w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego [w:] R. Ocieczek, M. Jarczykowa (red.), Sarmackie theatrum. Studia o literaturze i książce dawnej, t. 4, Katowice 2009, s. 145–154.
• J. Pelc, Kontrreformacja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej [w:] J. Pelc (red.), Wiek XVII –Kontrreformacja – Barok. Prace z historii kultury, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 115.
• W. Potocki, Dzieła, t. 1–3, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1987.
• M. Rej, Zwierzyniec, Kraków 1985.
• W.R. Rzepka, B. Walczak, Socjolekt szlachecki XVII wieku (Próba ogólnej charakterystyki) [w:] M. Stępień, S. Urbańczyk (red.), Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, Warszawa–Kraków 1992, s. 179–188.
• S. Skorupka, Frazeologia w „Pamiętnikach” Jana Chr. Paska (ogólna charakterystyka) [w:] H. Rybicka-Nowacka (wyb. i wstęp), O języku i stylu „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska, Warszawa 1989, s. 195–207.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2020.10.4

Biblioteka Nauki

1680276