Galanty i galancie jako leksykalne wykładniki stopnia natężenia cechy w gwarach i polszczyźnie ogólnej

• Authors: Irena Jaros

Title variants

EN

Galanty and galancie as lexical exponents of the intensifi cation degree of a characteristic in dialects and general Polish

Abstracts

EN

The author presents the functions of the lexical exponents of gradations with a dialectal origin, namely of: the adjective galanty and the averbs galancie, galancio, galanto in the colloquial Polish language and Polish dialects. Based on dialectal and general Polish data coming from published works (dictionaries, atlases, dialectal monographs) and unpublished collections of vocabulary, she discusses their gradational meanings falling into three semantic categories: sufficiency (e.g. galancie osób pojechało (‘quite many’ people have gone)), completeness (e.g. zupa galanta (‘quite a good’ soup)), and intensity (e.g. galancie wąski (a ‘very’ narrow)). The identifi cation of the meanings of the discussed forms as exponents of the intensity of a characteristic is, in most cases, conditioned on the context. They express various values of many gradational characteristics which are extracted while being actualised in a sentence. Due to their limited distribution (mainly Greater Poland, Kuyavia, Łęczyce and Sieradz Land, northern Lesser Poland, Masovia, Chełmno and Dobrzyń Land) and presence in the colloquial Polish language, the discussed forms can be classified as regionalisms with a dialectal origin.

Keywords

EN

lexicology; dialectology; dialects; colloquial Polish language; regionalisms

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2020
• Volume: 779
• Issue: 10
• Pages: 77-87

Dates

published

2020

Contributors

author

Irena Jaros

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000163975890

References

• AGK – K. Dejna, 1962–1968, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, t.1–6, Łódź.
• AJW – Z. Sobierajski, J. Burszta (red.), 1979–2005, Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. 1–11, Wrocław–Poznań.
• D. Bałabaniak, 2013, Polskie intensyfi katory leksykalne na tle wyrażeń gradacyjnych, Opole.
• Dor – W. Doroszewski (red.), 1957–1969, Słownik języka polskiego, t. 1–10, Warszawa.
• ESJPXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i I poł. XVIII w., on-line [dostęp: 31.07.2019].
• E. Janus, 1981, Wykładniki intensywności cechy (na materiale polskim i rosyjskim), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• E. Janus, 1977, Wykładniki intensywności cechy we współczesnej polszczyźnie, „Polonica” III, s. 47–57.
• M. Karaś, 1959, O strukturach słowotwórczych typu białny, którny w języku polskim, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” t. XVIII, s. 113–135.
• KSGP PAN – kartoteka słownika gwar polskich: online http://rcin.org.pl/dlibra/[dostęp: 22.07.2019].
• L – S.B. Linde, 1854–1860, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów.
• J. Maciejewski, 1969, Słownik chełmińsko-dobrzyński, Toruń.
• NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, online: www.nkjp.uni.lodz.pl [dostęp: 21.07. 2019].
• J.K. Nowak, 2012, Słownik gwary górali żywieckich, Żywiec–Grojec–Warszawa.
• B. Osowski, 2012, Morfologiczne i leksykalne wykładniki gradacji cechy wyrażonej przymiotnikiem w języku mieszkańców dwóch miejscowości w Wielkopolsce, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 71–97.
• B. Osowski, 2018, Kategoria przymiotnika w języku mieszkańców wsi północno-wschodniej i południowo-zachodniej Wielkopolski. Studium leksykalno-słowotwórcze, Poznań.
• PSWP – H. Zgółkowa (red.), 1994–2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 1–50, Poznań.
• D.K. Rembiszewska, 2007, Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża.
• SGM – J. Wronicz (red.), 2016, Słownik gwar małopolskich, t. I, Kraków.
• SGP PAN – Słownik gwar polskich [A – Hyżki], 1977–, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN, Źródła i t. I, red. M. Karaś, J. Reichan; t. II–V, red. J. Reichan, S. Urbańczyk, t. VI, red. J. Okoniowa, J. Reichan, t. VII-, red. J. Okoniowa, J. Reichan, B. Grabka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• SGPKarł – J. Karłowicz: Słownik gwar polskich, 1900–1911, t. 1–6, online: http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/ [dostęp: 21.07.2019].
• SGKuj – Z. Sawaniewska-Mochowa (red.), 2017, Słownik gwary i kultury Kujaw, t. 1: A–H, Bydgoszcz.
• SGŚ – B. Wyderka (red.), 2008, Słownik gwar śląskich, t. 10, Opole.
• SL – K. Dejna, 1974–1985, Słownictwo ludowe z terenu województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” (A–B) 1974, 20, s. 189–277; (C–D), 1975, 21, s. 135–290; tegoż: Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” (E–J) 1976, 22, s. 135–268; (K), 1977, 23, s. 147–290; (L–M) 1978, 24, s. 149–274; (N-Ó), 1979, 25, s. 123–276; (Pa–Por) 1980, 26, s. 117–257; (Pos–R), 1981, 27, s. 129–281; (Sa–Sy) 1982, 28, s. 119–261; (Sz–U) 1983, 29, s. 83–233; (W), 1984, 30, s. 91–213; (Z–Ż), 1985, 31, s. 143–265.
• SŁódź – D. Bieńkowska, M. Cybulski, E. Umińska-Tytoń, 2007, Słownik dwudziestowiecznej Łodzi. Konteksty historyczne, społeczne, kulturowe, Łódź.
• SłPoznań – M. Gruchmanowa, B. Walczak, Słownik gwary miejskiej Poznania, online: http://www.poznan.pl/mim/slownik/ [dostęp: 25.07.2019 r.].
• Słstp – S. Urbańczyk (red.), 1956–1959, Słownik staropolski, t. 2 (D–H), Wrocław.
• Z. Sobierajski, 1952, Gwary kujawskie, Poznań.
• SW – J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. 1–8, Wrocław–Warszawa.
• SWil – A. Zdanowicz i in. (red.), 1861, Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno, online: http://eswil.ijp-pan.krakow.pl/ [dostęp: 25.07.2019].
• SzymDom – M. Szymczak, 1962–1973, Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 1–8, Wrocław.
• H. Świderska, 1929, Dialekt Księstwa Łowickiego, „Prace Filologiczne” t. 14, s. 257–413.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2020.10.6

Biblioteka Nauki

1680307