Językowy obraz drogi w języku polskim i ukraińskim

• Authors: Olga Łazarowycz

Abstracts

EN

The presented paper analyses the linguistic view of the road in Polish and Ukrainian from a comparative perspective. It describes the meanings presented in dictionaries, synonyms, metaphors and metonyms, proverbs reflecting the concept of the road. The reconstruction of the linguistic view of the road includes the analysis of the lexical connectivity of the word road, the connotation layer and the phenomenon of “semantics expansion” based on an analysis of text corpora. The paper is part of the stream of ethnolinguistically oriented linguistic research, while using the research apparatus of structuralism and cognitivism.

PL

W przedstawionym artykule poddano analizie językowy obraz drogi w języku polskim i ukraińskim w perspektywie porównawczej. Opisano znaczenia leksemu droga przedstawione w słownikach, synonimy, metafory i metonimie, przysłowia ilustrujące różne znaczenia drogi. W rekonstrukcji językowego obrazu drogi uwzględniono analizę łączliwości leksykalnej wyrazu droga, warstwę konotacyjną, czyli zjawisko „rozszerzania się semantyki” na podstawie analizy korpusów tekstowych. Artykuł wpisuje się w nurt badań językoznawczych ukierunkowanych etnolingwistycznie, wykorzystując aparat badawczy strukturalizmu i kognitywizmu.

Keywords

PL

językowy obraz świata; droga; leksem; semantyka; kontekst

EN

linguistic worldview; road; lexeme; semantics; context

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2022
• Volume: 790
• Issue: 1
• Pages: 109-128

Dates

published

2022

Contributors

author

Olga Łazarowycz

• Przykarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka, Iwano-Frankiwsk (Ukraina)

• https://orcid.org/0000000241302959

References

• M. Bańko, 2009, Słownik peryfraz, czyli wyrazów omownych, Warszawa.
• A. Bańkowski, 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa.
• J. Bartmiński, 2012, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• T. Budrewicz, 2002, Językowy obraz drogi w poezji Konopnickiej, https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/1736/16-Jezykowy-obrazdrogi-Budrewicz.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp: 25.02.2021].
• A. Dąbrówka, E. Geller, 2001, Słownik antonimów, Warszawa.
• S. Dubisz (red. nauk.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. I–IV, Warszawa.
• D. Filar, P. Łozowski, 2018, Gramatykalizacja i leksylalizacja pojęć a językowy obraz świata. Szkic o ekwiwalencji kognitywnej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” nr 30, file:///C:/Users/Polonistyka%20PNU/Downloads/Gramatykalizacja_i_leksykalizacja_pojec_a_jezykowy.pdf [dostęp: 25.03.2021].
• R. Grzegorczykowa, 2004, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin, s. 39–46.
• K. Kłosińska, 2004, Słownik przysłów, czyli przysłownik, Warszawa.
• W. Kopaliński, 2003, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa.
• I. Kurcz, A. Lewicki, J. Sambor i in., 1990, Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej, Kraków.
• A. Latusek, P. Pilarski, 2012, Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, red. M. Tomczyk, Kraków.
• A. Lewicki, 1998, Próba profilowania pojęcia DROGA na podstawie idiomatyzmów języka polskiego [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), Profilowanie w języku i tekście, Lublin, http://www.isybislaw.ispan.waw.pl/ShowDocument.do?documentId=98430&webeId=webepartners&utm_source=webepartners&utm_medium=other&utm_campaign=webepartners [dostęp: 25.02.2021].
• D. Ludwiczak, A. Piskadłowa, E. Tarka-Huczek, 2004, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa.
• J. Maćkiewicz, 2004, Wyspa – językowy obraz wycinka rzeczywistości [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin, s. 193–206.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://www.nkjp.uni.lodz.pl/ [dostęp: 13.03.2021].
• A. Pajdzińska, 2018, Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” nr 30, s. 41–53.
• Przysłowia i cytaty na każdą okazję, złote myśli, sentencje i wyrażenia, https://cytaty24.pl/cytaty/Droga/Aforyzmy,Sentencje/k/19?pagec=1 [dostęp: 12.03.2021].
• S. Skorupka, 1999, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2, Warszawa.
• E. Skorupska-Raczyńska, 2013, Kreacja ojca w powieściach nadniemeńskich Elizy Orzeszkowej (studium językowo-stylistyczne), Gorzów Wielkopolski.
• K. Smyk, 2014, Nazwy drogi we współczesnej polszczyźnie. Analiza leksykalnosemantyczna, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2083-1765-year-2014-issue-9-article-5138 [dostęp: 26.02.2021].
• Słownik etymologiczny języka polskiego, https://sciaga.pl/slowniki-tematyczne/5392/droga/ [dostęp: 09.03.2021].
• K. Termińska, J. Szarlej, 2015, Powinowactwa obrazów drogi w hebrajszczyźnie biblijnej i współczesnym języku polskim, https://www.researchgate.net/publication/339500004_Powinowactwa_obrazow_DROGI_w_hebrajszczyznie_biblijnej_i_wspolczesnym_jezyku_polskim [dostęp: 02.03.2021].
• R. Tokarski, 1999, Językowy obraz świata w metaforach potocznych [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin, s. 65–81.
• S. Urbańczyk, 1992, Encyklopedia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• M. Wilczewska, 2008, Kognitywna metafora drogi w wybranych tekstach muzycznych zespołu „Armia”, „Prace językoznawcze” z. X, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prace_Jezykoznawcze/Prace_Jezykoznawcze-r2008-t10/Prace_Jezykoznawcze-r2008-t10-s219-232/Prace_Jezykoznawcze-r2008-t10-s219-232.pdf [dostęp: 10.03.2021].
• A. Бурячок, 1999, Словник синонімів української мови, Київ.
• B. Винник (ред.), 2003, Словник фразеологізмів української мови, Київ.
• I. Голубовська, 2004, Етнічні особливості мовних картин світу, Київ.
• B. Жайворонок, 2007, Українська етнолінгвістика, Київ.
• B. Жайворонок, 2018, Антологія знаків української культури, Київ.
• Корпус української мови, http://korpus.org.ua/ [dostęp: 15.03.2021].
• T. Мизин, 2020, Лексеми road/дорога в англійській та українській мовних картинах світу, „Науковий вісник Херсонського державного університету, cерія: Германістика та міжкультурна комунікація”, випуск 1. http://tsj.journal.kspu.edu/index.php/tsj/issue/view/19/32 [dostęp: 04.03.2021].
• A. Москальчук, 2015, Концепт «дорога» у структурі художньої картини світу В. Шевчука: традиції та індивідуально-авторські складники, „Синопсис: текст, контекст, медіа” nr 3(11), https://synopsis.kubg.edu.ua/index.php/synopsis/article/view/162/153 [dostęp: 11.03.2021].
• B. Плав’юк, 1998, Приповідки або українсько-народня філософія, Едмонтон, Канада.
• Приказки і прислів’я, http://teka.ks.ua/post/narodni/prysliv-ia-ta-prykazkypro-dorohu/ [dostęp: 02.03.2021].
• B.M. Русанівський (ред.), 2013, Словник української мови, т. 4, Київ.
• Словник української мови online, т. 1–11, https://sum20ua.com/?page=995&wordid=30301[dostęp: 11.03.2021].
• Українські прислів’я, приказки, фразеологізми, http://igra1.com/ua/pryslivya-pro/pryslivya-pro-dorohu.htm [dostęp: 12.03.2021].
• Фразеологія сучасної української мови, http://schoollib.com.ua/ukr_lang/1/54.html [dostęp: 12.03.2021].
• M.Г. Шленьова, 2013, Мовний образ дороги в поезії В. Голобородька, https://naub.oa.edu.ua/2013/movnyj-obraz-dorohy-v-poeziji-v-holoborodka/ [dostęp: 18.03.2021].

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2022.1.6

Biblioteka Nauki

2147582