W poczuciu obywatelskiego obowiązku. Rzecz o gramatyce Antoniego Morzyckiego

• Authors: Wanda Decyk-Zięba

Title variants

EN

Out of a sense of civic duty. On Antoni Morzycki’s grammar book

Abstracts

EN

A study titled Rys grammatyki języka polskiego (Outline of the Polish grammar) was published in 1857. Antoni Morzycki, the author of the grammar book, was not a philologist by education, he wrote his study out of a sense of civic duty. He founded his concept on the dogma of the speech originating from the Word, as John the Evangelist wrote: “In the beginning was the Word, and the Word was with God, and the Word was God.” The man received the Word as a gi from God. The author divides grammar into three sections: phonetics and phonology, the science of the word and clause, and spelling. He adopted parallelism of parts of speech and clause as one of the rules organising the grammatical description. The book evoked an intense reaction of his contemporaries.

Keywords

EN

grammar books; Polish language; 19th century; terminology

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 802
• Issue: 3
• Pages: 99-111

Dates

published

2023

Contributors

author

Wanda Decyk-Zięba

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000343015491

References

• Baudouin de Courtenay, J.N. 1875. Rozbiór gramatyki polskiej księdza Malinowskiego. Warszawa: F. Fryze, W. Dębski i S-ka [Odbitka z „Niwy”].
• Borodzicz, S.J. 1830. Grammatyka języka polskiego. Wilno: Drukarnia Pijarów.
• Czelakowska, A. 2010. Opisy fleksyjne w gramatykach polskich lat 1817–1939. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
• Deszkiewicz, J.N. 1859. O grammatykarzu Morzyckim. Czas Dodatek Miesięczny 15/43, s. 17–50. Online: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/580125/edition/551111/content [dostęp: 22.01.2023].
• Doniesienia literackie. 1858. Biblioteka Warszawska 3, s. 231–240.
• Ihnatowicz, I. 1977. Morzycki Antoni Robert. W: Polski słownik biografi czny, t. 22, red. nacz. E. Roztworowski, s. 31–32. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Jenike, L. 1858. Stenografia polska przez K. Krupskiego […]. Biblioteka Warszawska 2 (Nowa seria), s. 415–430.
• Klemensiewicz, Z. 1974. Historia języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kopczyński, O. 1780. Grammatyka dla szkół narodowych na klassę II. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.
• Kopczyński, O. 1780a. Przypisy do grammatyki na klassę drugą (współopr. z Grammatyką dla szkół narodowych na klassę II). Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.
• Kopczyński, O. 1778. Gramatyka dla szkół narodowych. Warszawa: s.n.
• Kronika literacka. 1858. Biblioteka Warszawska 3, s. 740–764.
• Kudasiewicz, A. 1860. Przeszłość i teraźniejszość ortografi i polskiej ocenione ze stanowiska zasad wymowy. Biblioteka Warszawska 3 (Nowa seria 11), s. 109–128, 319–334.
• M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego. 1916, t. I. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Monitor – 1780. Wyrazy niektóre gramatyczne łacińsko-polskie. Z Grammatyki Narodowej, po większej części wydane. Monitor 20 (8 marca), s. 154–158.
• Morzycki, A. 1858. Kilka zaprzeczeń stosowności „Kilku uwag filologicznych” pana Mikuckiego, i ogólna przestroga. Biblioteka Warszawska 3(63), s. 476–484.
• Nehring, H. 1876. Die philologischen Arbeiten bei den Polen in neuerer Zeit. Archiv für slavische Philologie 1, s. 249–266.
• Plebański, J.K. 1862. Gramatyka i gramatycy. W: Encyklopedia powszechna, t. 10, s. 437–560. Warszawa: S. Orgelbrand.
• Podracki, J. 1982. Koncepcje składniowe w gramatykach języka polskiego (od O. Kopczyńskiego do Z. Klemensiewicza). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Słownik historyczny terminów gramatycznych. Online: https://shtg.uw.edu.pl [dostęp: 14.02.2022].
• Skarżyński, M. 2001. W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
• Suchecki, H. 1849. Nauka języka polskiego dla uczącej się młodzi. Lwów: Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Karłowicz, J., Kryński, A.A., Niedźwiedzki, W. red. 1900–1927. Słownik języka polskiego, t. I– VIII. Warszawa: Nakł. Prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
• Zdanowicz, A. i in. 1861. Słownik języka polskiego, cz. I–II. Wilno: M. Orgelbrand.
• Trzaskowski, B. 1865. Nauka o pierwiastkach i źródłosłowach języka polskiego ze stanowiska porównawczej gramatyki. Kraków: Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego [odbitka: 34 tomu Rocznika c. k. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego]. Online: https://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?showContent=true&id=12157 [dostęp: 22.01.2023].
• Urbańczyk, S. 1993. Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950). Kraków: „Secesja”.
• Żmigrodzki, P. red. nauk. 2013–2021. Wielki słownik języka polskiego. Online: https://wsjp.pl [dostęp: 14.02.2022].
• Zagórski, Z. 1981. Studia nad rozwojem językoznawstwa polskiego od końca XVIII wieku do roku 1918 (ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Żochowski, F. 1838. Części mowy odmieniające się przez przypadki. Warszawa: Biuro Informacyjne, J. Węcki.
• Żochowski, F. 1852. Mownia języka polskiego. Warszawa: S. Orgelbrand.
• Żochowski, F. 1857. Krótki rzut na „Rys grammatyki polskiej” przez A. Morzyckiego u Orgelbranda w Warszawie r. 1857 W 8ce. Str. 288. (Zeszyt pierwszy). Biblioteka Warszawska 3, s. 750–755.
• Żochowski F. 1858. Rzut oka na poszyt drugi i ostatni dzieła: „Rys Grammatyki Języka Polskiego” przez A. Morzyckiego. (W drukarni Orgelbranda w Warszawie). Biblioteka Warszawska 1 (Nowa seria), s. 688–694.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.3.7

Biblioteka Nauki

6258968