Dymensjonalne podejście w diagnozie dysleksji

• Authors: Marta Anna Korendo

Title variants

EN

Dimensional approach to dyslexia diagnosis

Abstracts

EN

The current educational understanding of dyslexia and its diagnosis is incompatible both with current neurobiological knowledge and the needs of people with dyslexia. There are no new diagnostic tools, and the ones still in use date back to the 1970s. Neurobiological knowledge about dyslexia allows us to consider its interplay with the broader context of the neural language network, as well as to note the co-existing problems with time processing and with motor skills. Only a broad understanding of dyslexia and accounting for its interrelations with other phenomena, i.e. a dimensional diagnosis, will bring about an effective, early detection of the problem and a change in the therapeutic approach.

PL

Obowiązujące w edukacji rozumienie dysleksji i jej diagnozy jest nieprzystające do aktualnej wiedzy neurobiologicznej i potrzeb osób dyslektycznych. Nie istnieją nowe narzędzia diagnostyczne, w używanych testach stosowane są rozwiązania z lat siedemdziesiątych. Neurobiologiczna wiedza o dysleksji pozwala widzieć ją w szerokim kontekście związków z neuronalną siecią językową oraz zauważać współistnienie problemów m.in. z przetwarzaniem czasu i ze sprawnością motoryczną. Tylko szerokie rozumienie dysleksji i widzenie jej powiązań z innymi zjawiskami, czyli diagnoza dymnensjonalna, pozwolą na skuteczne, wczesne wykrywanie problemu i zmianę podejścia terapeutycznego.

Keywords

PL

dysleksja; diagnoza dymensjonalna; ADHD; zespół Aspergera; współwystępowanie zaburzeń

EN

dyslexia; dimensional diagnosis; ADHD; Asperger’s syndrome; co-occurring disorders

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2024
• Volume: 811
• Issue: 2
• Pages: 26-34

Dates

published

2024

Contributors

author

Marta Anna Korendo

• Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000000310888675

References

• Altarelli, I., Leroy, F., Monzalvo, K., Fluss, J., Billard, C., Dehaene-Lambertz, G., Galaburda, A.M., Ramus, F. 2014. Planum temporale asymmetry in developmental dyslexia: Revisiting an old question. Human Brain Mapping 35, s. 5717–5735.
• Aylward, E.H., Richards, T.L., Berninger, V.W., Nagy, W.E., Field, K.M., Grimme, A.C., Cramer, S.C. 2003. Instructional treatment associated with changes in brain activation in children with dyslexia. Neurology 61 (2), s. 212–219.
• Bonfim Ramos de Mangueir, M.C., Ferraz Santos Sampaio, N., Guaresi, R. 2015. A dislexia sob os olhares da neurociência e neurolinguística discursiva. Colóquio do Museu Pedagógico 11 (1), s. 2573–2587.
• Cieszyńska-Rożek, J., Korendo, M. 2017. Jak neurobiologia wyjaśnia trudności w nauce czytania i pisania. W: Zaburzenia komunikacji pisemnej, red. A. Domagała, U. Mirecka, s. 166–211. Gdańsk: Harmonia Universalis.
• Cieszyńska-Rożek, J., Korendo, M. 2021. Diagnoza dymensjonalna rozwoju dziecka. Kraków: Centrum Metody Krakowskiej.
• Darki, F., Peyrard-Janvid, M., Matsson, H., Kere, J., Klingberg, T. 2012. Three dyslexia susceptibility genes, DYX1C1, DCDC2, and KIAA0319, affect temporo-parietal white matter structure. Biological Psychiatry 72 (8), s. 671–676.
• Dehaene, S. 2021. Jak się uczymy? Dlaczego mózgi uczą się lepiej niż komputery. Kraków: Copernicus Center Press.
• Eden, G.F., Olulade, O.A., Evans, T.M. 2016. Developmental dyslexia. W: Neurobiology of Language, red. G. Hickok, S.L. Small, s. 815–826. London: Academic Press, Elsevier.
• Jaworska, M. 2018. Nauczanie i uczenie się języków obcych młodzieży z dysleksją. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Krasowicz-Kupis, G. 2019. Nowa psychologia dysleksji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lipowska, M., Bogdanowicz, M., Buliński, L. 2008. Language skills in children with ADHD and developmental dyslexia. Acta Neuropsychologica 6 (4), s. 369–379.
• Maurer, U., Bucher, K., Brem, S., Benz, R., Kranz, F., Schulz, E., Brandeis, D. 2009. Neurophysiology in preschool improves behavioral prediction of reading ability throughout primary school. Biological Psychiatry 66 (4), s. 341–348.
• McGrath, L. M., Stoodley, C. J. 2019. Are there shared neural correlates between dyslexia and ADHD? A meta-analysis of voxel-based morphometry studies. Journal of Neurodevelopmental Disorders 11 (1), s. 1–20.
• Milner, A.D., Goodale, M.A. 2008. Mózg wzrokowy w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Morrison, J. 2016. DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Norton, E.S., Beach, S.D., Gabrieli, J.D. 2015. Neurobiology of dyslexia. Current Opinion in Neurobiology 30, s. 73–78.
• Pennington, B.F., Olson, R.F. 2004. Genetyka dysleksji. W: Dysleksja. Od badań mózgu do praktyki, red. A. Grabowska, K. Rymarczyk, D. Bednarek. Warszawa: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.
• Reid, G. 2018. Dysleksja: podręcznik praktyka. Gdańsk: Harmonia Universalis.
• Spitzer, M. 2013. Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Sopot: Dobra Literatura.
• Spitzer, M. 2017. Epidemia smartfonów. Czy jest zagrożeniem dla zdrowia, edukacji i społeczeństwa?. Sopot: Dobra Literatura.
• Van Reybroeck, M. 2020. Grammatical spelling and written syntactic awareness in children with and without dyslexia. Frontiers in Psychology 11, s. 1–15.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2024.2.3

Biblioteka Nauki

30098230