Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Gieczu, stan. 10, woj. wielkopolskie - wyniki badań z lat 2014-2019

• Authors: Magda Miciak , Amanda M. Agnew

Title variants

EN

Early medieval burial ground in Giecz, site 10, Wielkopolska Voivodeship – the results of the research from the years 2014-2019

Abstracts

EN

The article presents the results of the research conducted so far on the early medieval burial ground at site 10 in Giecz. Over six seasons of research, 133 early medieval graves have been discovered. Graves of wooden construction or encased in stone, as well as graves with an unusual arrangement (the deceased bent on the side and on the stomach), with different orientation, or double graves of women with small children draw particular attention. In the majority of graves, grave goods were found such as coins, ornaments or household items (including pieces of unique character). These finds – together with 14C analyses conducted for 7 graves – made it possible to determine the chronology of the burial ground to the period dating from the beginning of the 11th century (or even the end of the 10th century) till the 13th century.

PL

Artykuł prezentuje dotychczasowe wyniki badań przeprowadzonych na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym, na stanowisku Giecz 10. W ciągu sześciu sezonów badawczych odkryto tam 133 pochówki wczesnośredniowieczne, wśród których szczególną uwagę zwracają groby z konstrukcjami drewnianymi lub w obstawie kamiennej, groby o nietypowym ułożeniu zmarłego (pozycja podkurczona na boku lub pozycja na brzuchu), groby o odmiennej orientacji oraz groby zawierające podwójne pochówki kobiet z małymi dziećmi. W większości z nich odkryto wyposażenie grobowe w postaci monet, ozdób lub przedmiotów codziennego użytku (w tym egzemplarze o unikalnym charakterze), które – wraz z analizami 14C, wykonanymi dla 7 pochówków – pozwalają określić chronologię cmentarzyska na okres od początku XI wieku (być może nawet końca X) do wieku XIII.

Keywords

PL

Giecz; stan. 10; cmentarzysko wczesnośredniowieczne; wyposażenie grobowe

EN

Giecz; the early medieval burial ground; grave goods

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 125-195

Dates

published

2021

Contributors

author

Magda Miciak

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

• https://orcid.org/000000031030860X

author

Amanda M. Agnew

• The Ohio State Uniwersity

• https://orcid.org/0000000187334078

References

• Black S.M., Scheuer J.L. 1996. Age changes in the clavicle: from the early neonatal period to skeletal maturity, “International Journal of Osteoarchaeology”, t. 6, s. 425-434.
• Błaszczyk D. 2020. Wyposażenie zmarłych. Chronologia, [w:] Wczesnośredniowieczne i nowożytne cmentarzysko w Pniu / Early medieval and early modern burial site in Pień, red. D. Poliński, Toruń, s. 89-146.
• Brooks S.T., Suchey J.M. 1990. Skeletal age determination based on the os pubis: A comparison of the Acsádi-Nemeskéri and Suchey-Brooks method, “Human Evolution”, vol. 5, no. 3, s. 227-238.
• Buikstra J.E., Ubelaker D.H. 1994. Standards for data collection from human skeletal remains: Proceedings of a Seminar of the Field Museum of Natural History Organized by Jonathan Haas, Arkansas Archaeological Survey Research Series, No. 44, Arkansas.
• Dekówna M., Purowski T. 2016. Paciorki szklane, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, red. A. Buko, Warszawa, s. 153-205.
• Dekówna M., Purowski T. 2019. Biżuteria szklana z cmentarzyska w Dziekanowicach, [w:] Groby z biżuterią wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, red. J. Wrzesiński, t.1, Biblioteka Studiów Lednickich, seria B1, t. 8:1, Lednica, s. 237-357.
• Dzik M. 2003. Przyczynek do problematyki badawczej fragmentów naczyń ceramicznych znajdowanych na wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach Mazowsza, „Światowit”, t. V (XLVI), Fasc. B, s. 45-52.
• Dzik M. 2014. Uwagi o funkcji i symbolice konstrukcji wczesnośredniowiecznych grobów w obudowach kamiennych, „Acta Archaeologica Lodziensia”, nr 60, s. 87-102.
• Dzik M. 2014. Metalowe ozdoby i części stroju, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, red. H. Karwowska, t. 2, Białystok, s. 161-194.
• Fazekas I.G., Kósa F. 1978. Forensic Fetal Osteology, Budapest.
• Gałka M., Kowalewski G. 2007. Geneza i rozmieszczenie zbiorników wodno-torfowiskowych, [w:] Architektoniczno-przestrzenne i przyrodnicze podstawy rekonstrukcji wczesnośredniowiecznych założeń obronnych Giecza, red. A. Grygorowicz, K. Milecka, K. Tobolski, Poznań, s. 87-103.
• Gardeła L., Kajkowski K. 2014. Groby podwójne w Polsce wczesnośredniowiecznej. Próba rewaluacji, „Acta Archaeologica Lodziensia”, nr 60, s. 103-120.
• Gintautas V. 1996. Kernavės-Kriveikiškių XIII-XIV a. kapinynas, Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 1994-1995 metais, Vilnius.
• Hołowińska Z. 1963. Uwagi o typologii wczesnośredniowiecznych sprzączek lirowatych na podstawie okazów znalezionych w Polsce, „Archeologia Polski”, t. 8, z. 2, s. 385-394.
• Indycka E. 2016. Cmentarz przy wczesnośredniowiecznym grodzie w Gieczu, [w:] Gród Piastowski w Gieczu. Geneza – funkcja – kontekst, red. M. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa, s. 209-237.
• Jagielska I. 2010. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko na stanowisku Pyzdry 11, „Studia Lednickie, t. 10, s. 129-150.
• Janowski A. 2019. Naczynia, [w:] Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, red. S. Wadyl, Gdańsk, s. 269-278.
• Jaskanis D. 2008. Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu, Warszawa.
• Jażdżewski K. 1951. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Lutomiersku pod Łodzią w świetle badań w r. 1949, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, t. 1, s. 91-191.
• Jonuks T., Oras E., Best J., Demarchi B., Mänd R., Presslee S., Vahur S. 2018. Multi-method analysis of avian eggs as grave goods: revealing symbolism in Conversion period burials at Kukruse, NE Estonia, “Environmental Archaeology. The Journal of Human Palaeoecology”, vol. 23, iss. 2, s. 109-122. https://doi.or g/10.1080/14614103.2016.1263374.
• Justus H.M., Agnew A.M. 2017. Preliminary osteological investigation of early medieval site Gz10 in Giecz / Wstępne rozpoznanie antropologiczne pochówków z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Gieczu, „Studia Lednickie”, t. 16, s. 61-67.
• Kara M. 1993. Wstępne wyniki badań wczesnośredniowiecznego cmentarzyska szkieletowego z okresu pierwszych Piastów z ulicy Wodnej w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania”, R. 61, nr 3/4, s. 343-350.
• Kara M. 2002. Osadnictwo ludności pomorskiej i wieleckiej w państwie pierwszych Piastów w świetle znalezisk nekropolicznych z terenu Wielkopolski, „Slavia Antiqua”, t. 43, s. 45-94.
• Kara M. 2016. Cmentarzysko w Bodzi w kontekście praktyk funeralnych ludności ziem polskich 2. połowy X-XI w., [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, red. A. Buko, Warszawa, s. 481-486.
• Kara M. 2017. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko z Poznania-Sołacza przy ul. Góralskiej nr 7, [w:] Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce- -Krenz, red. A. Różański, Poznań, s. 131-162.
• Кенько П. 2012. Поясная гарнитура с территории Беларуси (I-XIII вв.). Свод археологических ис-точников [Ken‘ko 2012: P. Ken‘ko. Poyasnaya garnitura s territorii Belarusi (I-XIII vv.). Svodarkheologicheskikh istochnikov], Mińsk.
• Kiersnowska T. 1992. O pochodzeniu rodu Awdańców, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 5, red. S.K. Kuczyński, Warszawa, s. 57-72.
• Kordala T. 2005. W sprawie wczesnośredniowiecznych cmentarzysk szkieletowych na północnym Mazowszu: refleksje na marginesie artykułu R. Piotrowskiego (2003), „Archeologia Polski”, t. 50, z. 1/2, s. 147-156.
• Kóčka-Krenz H. 1993. Biżuteria północno-zachodnio-słowiańska we wczesnym średniowieczu, Poznań.
• Krysztofiak T. 2009. Giecz. Gródek przedpaństwowy – wczesnopiastowski gród centralny – ośrodek kasztelański, [w:] Custodia Memoriae. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy XL lat istnienia (1969-2009), red. A.M. Wyrwa, Biblioteka Studiów Lednickich, seria A, t. 1, Lednica, s.111-139.
• Krysztofiak T. 2016. Ośrodek grodowy w Gieczu w okresie przed- i wczesnopiastowskim, [w:] Gród Piastowski w Gieczu. Geneza – funkcja – kontekst, red. M. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa, Poznań, s. 115-154.
• Krysztofiak T. 2020. Analiza wyników badań radiowęglowych z wczesnośredniowiecznego zespołu grodowo-osadniczego w Gieczu z okresu przed- i wczesnopaństwowego w kontekście dotychczasowych ustaleń stratygraficzno-chronologicznych, [w:] Uściślenie i weryfikacja chronologii oraz periodyzacji grodów tzw. centralnych monarchii pierwszych Piastów (Gniezno, Poznań, Giecz) na podstawie akceleratorowych datowań radiowęglowych, red. M. Kara, s. 641-782, Warszawa (mps w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie; praca wykonana w ramach projektu badawczego NPRH nr 11H 13 0216 82/2014-2020, kierowanego przez M. Kara).
• Krzepkowski M., Sobalak T.M. 2020. Dziedzictwo archeologiczne na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko, Łopuchówko.
• Krzyszowski A. 1992. Wstępne wyniki badań na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku szkieletowym z X/XI–XI wieku w miejscowości Sowinki, gm. Mosina, woj. poznańskie, stanowisko 23A, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 1, s. 83-102.
• Krzyszowski A. 2014. Naczynia ceramiczne i wiaderka klepkowe z wczesnopiastowskiego cmentarzyska w Sowinkach k. Poznania, „Acta Archaeologica Lodziensia”, nr 60, s. 137-158.
• Krzyszowski A. 2019. Noże z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Sowinkach pod Poznaniem – ze studiów nad typologią i technikami kowalskimi, „Slavia Antiqua”, t. 60, s. 303-348. https://doi.org/10.14746/sa.2019.60.13.
• Kurasiński T. 2015. Chowanie zmarłych z wiadrami we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich. Zwyczaj pogański czy chrześcijański?, „Analecta Archeologica Ressoviensia”, t. 10: Rituals in the Past / Rytuały w przeszłości, red. L. Gardeła i A. Půlpánová-Reszczyńska, Rzeszów, s. 179-198.
• Kurasiński T., Skóra K. 2012. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. piotrkowski, Łódź.
• Lovejoy C.O., Meindl R.S., Przybeck T.R., Mensforth R.P. 1985. Chronological metamorphosis of the auricular surface of the ilium: A new method for determination of age at death, “American Journal of Physical Anthropology”, vol. 68, no. 1, s. 15-28.
• Ludikovský K., Snášil R. 1974. Mladohradištní kostrové pohřebiště ve Velkých Hostěrádkách (o. Břeclav), Praha.
• Łęga W. 1930. Kultura Pomorza we wczesnym średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń.
• Marciniak J. 1960. Cmentarzysko szkieletowe z okresu wczesnośredniowiecznego w Strzemieszycach Wielkich, pow. Będzin, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, t. 5, s. 141-186.
• Maresh M.M. 1970. Measurements from roentgenograms, heart size, long bone lengths, bone, muscles and fat widths, skeletal maturation, [w:] Human Growth and Development, eds. R.W. McCammon, Ch.C. Th omas, Springfi eld IL, s. 155-200.
• Markiewicz M. 2006. Biżuteria szklana, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1), red. W. Chudziak, Mons Sancti Laurenti, t. 3, Toruń, 107-135.
• Miciak M. 2017. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Gieczu, stan. 10. Wstępne wyniki badań / Early medieval cementary in Giecz, site 10. Preliminary research, „Studia Lednickie, t. 16, s. 39-59.
• Moorrees C.F.A., Fanning E.A., Hunt E.E. 1963. Age variation of formation stages for ten permanent teeth, “Journal of Dental Research”, vol. 42, no. 6, s. 1490-1502.
• Musianowicz K. 1948/1949. Kabłączki skroniowe – próba typologii i chronologii, „Światowit”, t. 20, s. 115-232.
• Pawlak E., Pawlak P. 2015. Serce miasta jest po prawej stronie. Archeologia o przeszłości poznańskiej Śródki i Ostrówka. Poznań.
• Pawlak P. 1999. Formy wykorzystania surowca drzewnego w obrządku pogrzebowym na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku „szkieletowym” w Poznaniu-Śródce – przykłady i próby interpretacji, „Przegląd Archeologiczny”, t. 47, s. 115-139.
• Phenice T.W. 1969. A newly developed visual method of sexing the os pubis, “American Journal of Physical Anthropology”, vol. 30, no. 2, s. 297-302.
• Pisula N. 2021. Monety odkryte w obiektach na stanowisku Giecz 10 w latach 2014-2019, „Studia Lednickie”, t. 20, s. 197-214.
• Porzeziński A. 2003. Typologia średniowiecznych sprzączek z Cedyni, stanowisko 2, woj. zachodniopomorskie, [w:] Res et Fontes. Księga jubileuszowa dr. Eugeniusza Cnotliwego, red. T. Galiński, E. Wilgocki, Szczecin, s. 291-302.
• Rogosz R. 1983. Obróbka i zastosowanie żelaza, [w:] Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, red. E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński, Wrocław, s. 262-267.
• Scheuer J.L., Black S.M. 2000. Developmental Juvenile Osteology, San Diego, CA.
• Siemianowska E. 2008. Wczesnośredniowieczne grzechotki i pisanki w strefie przebiegu szlaku lądowego z Rusi na Pomorze, [w:] Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Materiały ze studenckiej konferencji naukowej. Toruń, 24-25 kwietnia 2008 roku, red. P. Kucypera, S. Wadyl, Toruń, s. 67-84.
• Smith B.H. 1991. Standards of human tooth formation and dental age assessment, [w:] Advances in Dental Anthropology, eds. L. Kelley, Wiley-Liss, New York, s. 143-168.
• Ubelaker D.H. 1989. Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation, Washington, DC.
• Wachowski K. 1977. Chronologia i funkcja tzw. szpil pierścieniowatych na podstawie znalezisk na Ostrówku w Opolu, „Archeologia Polski”, t. 22, z. 2, s. 446-454.
• Wachowski K., Domański G. 1992. Wczesnopolskie cmentarzysko w Starym Zamku, Wrocław.
• Wadyl S. 2020. Narzędzia i przedmioty codziennego użytku, [w:] Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, red. S. Wadyl, Gdańsk, s. 187-203.
• Wawrzeniuk J. 2006. Symbolika jajka w grobie dziecka w okresie wczesnośredniowiecznym, [w:] Dusza maluczka, a strata ogromna. Funeralia Lednickie – spotkanie 6, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań, s. 143-154.
• Wołoszyn M. 2010. Obecność ruska i skandynawska w Polsce od X do XII w. – wybrane problemy, [w:] Wędrówka i etnogeneza w starożyności i średniowieczu, red. M. Salamon, J. Strzelczyk, Kraków, s. 299-334.
• Wołoszyn M., Florkiewicz I., Jusopovic A., Michalik M., Paszkowski M., Kuligiewicz A., Osiadacz M., Pavlenko S., Tomasevskij A. 2016. Między skryptorium a laboratorium. Przęślik z Czermna (badania 1952 r.) w świetle analiz archeologicznych, geologicznych i paleograficznych, [w:] Od Bachórza do Światowida ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu źródłoznawczym. Księga jubileuszowa Profesora Michała Parczewskiego, red. B. Chudzińska, M. Wojenka, M. Wołoszyn, Kraków-Rzeszów, s. 597-612.
• Wrzesińska A., Wrzesiński J. 2000. Pochówki dzieci we wczesnym średniowieczu na przykładzie cmentarzyska w Dziekanowicach, „Studia Lednickie, t. 6, s. 142-158.
• Wrzesińska A., Wrzesiński J. 2002. Z problematyki węgli drzewnych w jamach grobowych – częstość występowania węgli drzewnych w grobach wczesnośredniowiecznego cmentarzyska „Mały Skansen”, „Studia Lednickie”, t. 7, s. 143-161.
• Wrzesiński J. 2000. Noże żelazne w grobach na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Dziekanowicach, „Studia Lednickie”, t. 6, s. 91-124.
• Wrzesiński J. 2016. Archeologia dziekanowickich grobów z monetami, [w:] Nummus bonum fragile est. Groby z monetami wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, Biblioteka Studiów Lednickich, seria B1, t. 7:1, Lednica, s. 13-96.
• Wrzesiński J. 2019. Biżuteria pochowanych w grobach cmentarzyska w Dziekanowicach, [w:] Groby z biżuterią wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 8: 1, Lednica, s. 13-92.
• Zamelska-Monczak K. 2016. Naczynia z gliny i drewna, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, red. A. Buko, Warszawa, s. 265-275.
• Zamelska-Monczak K. 2016. Wyroby z poroża i kamienia, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, red. A. Buko, Warszawa, s. 277-283.
• Zoll-Adamikowa H. 1995. Modele recepcji rytuału szkieletowego u Słowian wschodnich i zachodnich, „Światowit”, t. 40, s. 174-184.

Identifiers

DOI

10.34698/sl.20.2021.06

Biblioteka Nauki

2044582