Cenzura redaktorska w zaborze rosyjskim w XIX wieku

• Authors: Aleksandra Liszka

Title variants

EN

Editorial Censorship in the Russian Partition in the 19th century

Abstracts

EN

The article provides an insight into the problem of editorial censorship in the Kingdom of Poland. It shows that the nature of the censorship measures did not only depend on the attitude towards the state system, but also on the in-house relations dictated by the policy of the publisher and market relations. The editor, representing both private and corporate interests, imposes changes of a censorious nature not only under political or moral pressure, but also under the publisher’s pressure. And thus, he becomes a censor. This provides an additional insight into the practice of censorship under the Partitions of Poland. This issue is commonly viewed from the national and patriotic perspective that neglects this aspect, emphasising mainly the external oppression of the partitioning powers. In order to illustrate the differences between the various publishing policies, the measures applied by the editors of Przegląd Tygodniowy and Tygodnik Ilustrowany weeklies are discussed.

Keywords

EN

censorship; editorial censorship; editor; Przegląd Tygodniowy; Tygodnik Ilustrowany

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2022
• Issue: 169-170
• Pages: 233-254

Dates

published

2022

Contributors

author

Aleksandra Liszka

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000275923833

References

• Anculewicz, Zbigniew, Postawy dziennikarzy warszawskich wobec zaborcy w latach 1818 – 1915, [w:] Między irredentą a kolaboracją; postawy społeczeństwa polskiego wobec zaborców, red. S. Kalembka, N. Kasprzyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 1999, s. 52-66.
• Anculewicz, Zbigniew, Świat i ziemie polskie w oczach redaktorów i współpracowników „Kuriera Warszawskiego” w latach 1868-1915, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa 2002.
• Anonimowy/a, Nowe dowody, „Dziennik Poznański” 1886 nr 251, s. 1.
• Bałabuch, Henryk, Nie tylko cenzura: prasa prowincjonalna Królestwa Polskiego w rosyjskim systemie prasowym w latach 1865-1915, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2001.
• Bałabuch, Henryk, Nonkonformistyczne ujęcie problematyki cenzury i wolności słowa (zaborczej i polskiej) w komparatystyce Aleksandra Świętochowskiego, „Klio” 2011 nr 2, s. 71-96.
• Białobłocki, Bronisław, Współczesna belletrystyka rossyjska. Gleb Uspienski (Iwanow). „Przegląd Tygodniowy”, Dodatek miesięczny, 1883 nr 1-2, s. 232-248.
• Białobłocki, Bronisław, Współczesna belletrystyka rossyjska. Mikołaj Złatowrastki, „Przegląd Tygodniowy”, Dodatek miesięczny, 1883 I półrocze s. 587-612.
• Brykalska, Maria, Aleksander Świętochowski jako wydawca i redaktor „Prawdy” (1881-1900), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1972 nr 3, s. 343-392.
• Burzka-Janik, Małgorzata, Figura „redaktora” w „Przeglądzie Tygodniowym” (rocznik 1866), [w:] Pozytywiści warszawscy. „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Seria I. studia, rewizje, konteksty, red. A. Janicka, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2015, s. 79-94.
• Caban, Wiesław, Cenzura w Królewie Polskim w latach 1815-1915, [w:] Granice wolności słowa, red. G. Miernik, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce – Warszawa 1999, s. 9-18.
• Droz, Gustav, Monsieur, Madame et Bébé, tłum. M.D. [M. Dzikowski] i J.R. [J. Rotwand] t. 1-2, Warszawa 1870.
• Duszenko, Konstantin, Warszawscy pozytywiści i carska cenzura, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1979 nr 3, s. 5-11.
• Fita, Stanisław, Nie drukowane „Kroniki tygodniowe” Bolesława Prusa, „Pamiętnik Literacki” 1976 nr 67, s. 181-205.
• Frybes, Stanisław, Reguły gry z warszawską cenzurą, [w:] Problemy życia literackiego w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX wieku. Geografia literacka a historia literatury. cz. II, red. S. Frybes, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987, s. 89-101.
• Garlicka, Aleksandra, Matecznik niepokornych (Adam Wiślicki), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1991 nr 3-4, s. 71-84.
• Jodełka-Burzecki, Tomasz, Reymont przy biurku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
• Kasprowicz, Jan, Utwory literackie, oprac. R. Loth, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
• K. S. B [Kazimierz (?) Bartoszewicz], Przegląd Literacki, „Przegląd Polski” 1871 z. 1, s. 283.
• Kmiecik, Zenon, Prasa warszawska w okresie pozytywizmu (1864-1885), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.
• Kmiecik, Zenon, Warszawska prasa codzienna w latach 1886-1904, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1986 nr 4, s. 23-46.
• Kowalczykowa, Alina, Młodzi pozytywni – przecieranie dróg ku polskiej przyszłości, [w:] Pozytywiści warszawscy „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876, seria I – studia, rewizje, konteksty, red. A. Janicka, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok 2015, s. 27-50.
• Krzywicki, Ludwik, Wspomnienia, t. 3, Czytelnik, Warszawa 1959.
• Kuniczuk-Trzcinowicz, Agnieszka, Czytane pod skreśleniem. Sienkiewiczowskie bruliony nowel jako wskazówki do analizy procesu twórczego, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2017.
• Liszka, Aleksandra, Ingerencja cenzury redaktorskiej czy autocenzura? O cenzurze w noweli „Z pamiętnika” Władysława Stanisława Reymonta, [w:] Problemy wypowiedziane, red. E. Dubicka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019, s. 16-26.
• Loth, Roman, Młodość Jana Kasprowicza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1962.
• Łukawski, Zbigniew, Rola polskiej i rosyjskiej prasy społeczno-politycznej w ostatnim dwudziestoleciu XIX w., [w:] Polsko-rosyjskie związki społeczno-kulturalne na przełomie XIX i XX wieku, red. M. Leczyk, Książka i Wiedza, Warszawa 1980, s. 332-342.
• Mazan, Bogdan, Interpretacja przepisów cenzuralnych oraz piśmiennictwa polskiego i obcego przez Warszawski Komitet Cenzury w okresie pozytywizmu. Syndrom „kawa z mlekiem”, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, red. J. Kostecki, A. Brodzka, t. 1, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1992, s. 298-312.
• Mazan, Bogdan, Język ezopowy przywódcy „młodych”, [w:] Problemy życia literackiego w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX wieku. Geografia literacka a historia literatury, cz. II, red. S. Frybes, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987, s. 57-88.
• Mazan, Bogdan, Wpływ cenzury carskiej na twórczość młodego Świętochowskiego, [w:] Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, s. 31-52.
• Mikulski, Tadeusz, Wrocławska korespondencja Jana Kasprowicza 1885-1888, „Pamiętnik Literacki” 1961 nr 52, s. 427-522.
• Orzeszkowa, Eliza, Listy zebrane, t. 1, oprac. E. Jankowski, Ossolineum, Wrocław 1954.
• Prus, Bolesław, Publicystyka filozoficzno-społeczna i literacka, oprac. C. Zalewski, t. 3-4, Wydawnictwo Episteme, Warszawa – Lublin 2016.
• Przybyła, Zbigniew, Cenzura w Przywiślańskim Kraju, „Teksty Drugie” 1995 nr 6, s. 82-86.
• Ramotowska, Franciszka, Sto lat „cenzury rządowej” pod zaborem rosyjskim (1815-1915) – podstawy normatywne, instrumenty wykonawcze, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, red. J. Kostecki, A. Brodzka, t. 1, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1992, s. 122-174.
• Sobieszczański, Franciszek Maksymilian, Rys historyczno-statystyczny wzrostu i stanu miasta Warszawy od najdawniejszych czasów aż do 1847 roku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1848.
• Świętochowski Aleksander, Polityka własna cz. II, „Przegląd Tygodniowy” 1876 nr 38.
• Świętochowski, Aleksander, Wspomnienia, oprac. S. Sandler, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2006.
• Tazbir, Janusz, Pod presją narodowej cenzury, [w:] Patriotyzm wczoraj i dziś. Seminarium Polskiej Akademii Umiejętności – 2003, red. M. Michalewicz, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2006, s. 127-135.
• Tobera, Marek, Cenzura prasy w Cesarstwie Rosyjskim na przełomie XIX i XX w., [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, red. J. Kostecki, A. Brodzka, t. 1, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1992, s. 175-223.
• Tyrowicz, Marian, Organizacja redakcji w prasie i czasopiśmiennictwie polskim w I połowie XIX w., „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”1968 nr 2, s. 5-41.
• Wiślicki, Adam, Otwarcie pisma, „Przegląd Tygodniowy” 1866 nr 1, s. 2.
• Żeromski, Stefan, Syzyfowe prace, oprac. W. Wasilewska, Czytelnik, Warszawa 1990.

Identifiers

DOI

10.34762/jpze-zw36

Biblioteka Nauki

2079043