Tango jako maszyna pamięci

• Authors: Agata Chałupnik

Title variants

EN

Tango as a memory machine

Abstracts

EN

The article looks at the history of Argentine tango in Poland using the tools of song studies and memory studies. The author makes reference to Marvin Carlson’s concept and treats tango as a memory machine; in her opinion, pre-war Polish tango allows to tell an important fragment of the history of Poland and Central Europe. Focusing on selected songs, she shows how their history (and the fates of their creators) is entangled in various cultural, social and political contexts. The author constructs the narrative by choosing one tango, Plegaria by the Argentinian musician Eduardo Bianco, which was chosen for his debut at the Qui Pro Quo theatre by the Dana Choir. According to a legend, this tango was to be the ‘tango of death’ from the Janowska concentration camp, the inspiration for Paul Celan’s Todesfuge (Death Fugue). Other Polish songs of the time are also recalled (e.g. the tango Wanda, alluding to the activities of the Zwi Migdal organisation, the foxtrot Gdy Petersburski razem z Goldem gra (When Petersburski and Gold play together), or the Polish version of La Cumparsita with lyrics by Andrzej Włast) and their composers (Jerzy Petersburski, the brothers Artur and Henryk Gold, Henryk Wars and Dawid Bajgelman), lyricists (Andrzej Włast and Emanuel Schlechter) and performers (Mieczysław Fogg, Adam Aston and Wiera Gran). Many tango artists in Poland had Jewish roots and perished during the war, which means that the genre itself became entangled here in the history of the Holocaust.

Keywords

EN

Argentine Tango in Poland; tango of death; entertainment theatre; song studies; memory machine

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2023
• Issue: 175-176
• Pages: 8-34

Dates

published

2023

Contributors

author

Agata Chałupnik

• Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego

• https://orcid.org/0000000281596998

References

• Adet, Manuel, Eduardo Bianco y „El tango” de la muerte, „El Litoral”, 29.06.2013, https://www.ellitoral.com/index.php/diarios/2013/06/29/escenariosysociedad/SOCI-06.html [dostęp: 27.02.2023].
• Arad, Icchak, Obozy śmierci akcji „Reinhardt”: Bełżec, Sobibór, Treblinka, tłum. I. Mączka, D. Kuczyńska-Szymala, Instytut Pileckiego, Warszawa 2021.
• Brunelli, Omar García, Tango, [w:] Bloomsbury Encyclopedia of popular music of the world, vol. IX, Genres: Caribbean and Latin America, red. D. Horn i in., Bloomsbury, London – New York 2014.
• Carlson, Marvin, The Haunted Stage. Theatre as Memory Machine, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2003.
• Celan, Paul Fuga śmierci, tłum. S.J. Lec, [w:] tegoż, Utwory wybrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
• Chałupnik, Agata, Żydowskie tango i kwestia tożsamości, [w:] Prze-pisać taneczny modernizm: sieci / Re-writing Dance Modernism: Networks, red. J. Hoczyk, W. Klimczyk, WUJ, Kraków 2022.
• El tango de la muerte, clarin.com, 11.11.2010, https://www.clarin.com/rn/escenarios/musica/tango-muerte_0_ryIguOcpDmg.html [dostęp: 28.02.2023].
• Felstiner, John, Paul Celan. Poeta, ocalony, Żyd, tłum. M. Tomal, M. Tomal, Austeria, Kraków – Budapeszt 2010.
• Fiske John, Zrozumieć kulturę popularną, tłum. K. Sawicka, WUJ, Kraków 2010.
• Fogg, Mieczysław, Od palanta do belcanta, Prószyński i S-ka, Warszawa 2009.
• Garramuño, Florencia, Primitive modernities. Tango, samba, and nation, trans. A. Kazumi Stahl, Stanford University Press, Stanford 2011.
• Golonka, Marek, Musical jako maszyna pamięci. Przedstawienie przeszłości Austrii w wybranych musicalach Michaela Kurzego, WUW, Warszawa 2022.
• Guy, Donna J., Sex and Danger in Buenos Aires. Prostitution, Family, and Nation in Argentina, University of Nebraska Press, Lincoln – London 1991.
• Haan de, Willem, Tango of Death: The Creation of a Holocaust Legend, Brill, Leiden 2023.
• Jakubczak, Aleksandra, Polacy, Żydzi i mit handlu kobietami, WUW, Warszawa 2020.
• Jankowski, Tomasz; Zimek, Katarzyna, Tango hebrajskie w międzywojennej Polsce. Hebrew Tango in interwar Poland, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, [Warszawa] 2019.
• Jeziński, Marek, Muzyka popularna jako forma pamięci kulturowej, „Kultura Współczesna” 2017 nr 3.
• Kuligowski, Waldemar; Tański, Paweł, red., Song studies. Poetyka i polityka wytwarzania piosenki, Instytut im. Oskara Kolberga, Poznań 2021.
• Lerski, Tomasz, Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna / Poland’s first recording company: 1904–1939, Editions Karin, Warsaw – New York 2004.
• Marczyński, Antoni, Szlakiem hańby (w szponach handlarzy kobiet), „Rój”, Warszawa 1930.
• Mościcki, Tomasz, Kochana stara buda. Teatr „Qui Pro Quo”, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2008.
• Nora, Pierre, From lieux de mémoire to realms of memory, [w:] Realms of Memory. Rethinking the French Past, t. 1: Conflicts and divisions, red. P. Nora, L.D. Kritzman, Columbia University Press, New York 1996.
• Nowaczyński, Adolf, Apostoł tanga (Amulet). Komedia w jednym akcie, Nakładem Księgarni Leona Idzikowskiego – S. A. Krzyżanowski, Kijów – Warszawa – Kraków 1914.
• Skrzypek, Agata, Cover: performowanie braku. Próba definicji coveru jako formatu muzycznego oraz strategii archiwizowania pamięci, [w:] Song studies. Poetyka i polityka wytwarzania piosenki, red. W. Kuligowski, P. Tański, Instytut im. Oskara Kolberga, Poznań 2021.
• Stala, Ewa, Historia tanga dla początkujących i zaawansowanych, Universitas, Kraków 2017.
• Styczyńska, Anna, Śladami las polacas, Wirtualny Sztetl, b.d., https://sztetl.org.pl/pl/sladami-las-polacas [dostęp: 25.02.2023].
• Strzelewicz, Konrad, Zapis. Opowieść Aleksandra Kulisiewicza, KAW, Kraków 1984.
• Szczawińska, Weronika, Enter Ghost. Dwa obrazy teatru jako medium pamięci, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2015 nr 10, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2015/10-polski-wiek-xix/enter-ghost.-dwa-obrazy-teatru-jako-medium-pamieci [dostęp: 11.02.2023];
• Tański, Paweł, Song studies, „Czas Kultury” 2021 nr 3.
• Thompson, Robert Farris, Tango. The art history of love, Vintage Books, New York 2005.
• Wanda. Nowe tango argentyńskie z Teatru Morskie Oko [partytura], Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa – Kraków – Łódź – Paryż – Poznań – Wilno – Zakopane 1928.
• Wolański, Ryszard, Tango milonga czyli co nam zostało z tych lat, Rebis, Poznań 2019.

Identifiers

DOI

10.34762/qjax-8k70

Biblioteka Nauki

11855266