Podręcznik do nauki języka angielskiego Franciszka Kuszla w świetle jego biografii

• Authors: Mirosława Podhajecka

Title variants

EN

Franciszek Kuszel’s textbook for the teaching of English in the light of his biography

Abstracts

EN

In the literature on foreign language teaching Franciszek Kuszel appears sporadically as the author of a Polish-English phrasebook entitled Rozmowy podręczne dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego (1857). There are also other extant materials: “Książka Podręczna do Uczenia się Języka Angielskiego dla Uczniów Szkoły Główney w Warszawie” [1864], written for English instruction at the Szkoła Główna Warszawska and reproduced by means of the lithographic method, and “Dziennik czynności osobistych od dnia 25 września 1834”, a manuscript source of biographical information. This article has two main purposes: to sketch the biography of the author and take his textbook under a scrutiny.

PL

W literaturze glottodydaktycznej Franciszek Kuszel pojawia się sporadycznie jako autor rozmówek polsko-angielskich pt. Rozmowy podręczne dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego (1857). Pozostawił po sobie także inne materiały: „Książkę Podręczną do Uczenia się Języka Angielskiego dla Uczniów Szkoły Główney w Warszawie” [1864] napisaną na potrzeby lektoratu angielskiego w Szkole Głównej Warszawskiej i powieloną metodą litograficzną, a także „Dziennik czynności osobistych od dnia 25 września 1834” – rękopiśmienne źródło informacji biograficznych. Artykuł stawia sobie dwa podstawowe cele: nakreślić biografię autora oraz dokonać analizy jego podręcznika.

Keywords

EN

Franciszek Kuszel; English language; teaching; textbook; diary

PL

Franciszek Kuszel; język angielski; dydaktyka; podręcznik; dziennik

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
• Journal: Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Year: 2022
• Volume: 8
• Pages: 61-86

Dates

published

2022

Contributors

author

Mirosława Podhajecka

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/000000021910071X

References

• Materiały dydaktyczne i słowniki
• Ahn F., Ahn’a nowa metoda praktyczna i łatwa nauczenia się w krótkim czasie języka angielskiego: z zastosowaniem do użytku młodzieży polskiej. Kurs 1. Przez D.N., Warszawa 1861.
• Antonowicz J., Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego ięzyka krótko zebrana przez... Bazyliana prowincyi litewskiéy za pozwoleniem zwierzchności pierwszy raz pod prassę oddana, Wilno-Warszawa 1788.
• Benni T., Gramatyka angielska dla początkujących na podstawie fonetycznej, Lwów 1909.
• Benni T., Ortofonja angielska. Podręcznik wzorowej wymowy oraz słownik fonetyczny, Lwów 1924.
• Boniface A., The Student’s Assistant or Learner’s First Guide to the English language, Being a Collection of Chosen Anecdotes..., Paris 1821.
• Clairmont K.G., Schlüssel zu den Uebungen im syntaktischen Theile Clairmont’s vollständiger englischer Sprachlehre... Vom Verfasser der Sprachlehre bearbeitet, wyd. 2, Wien 1844.
• Dyniewicz W., Pośrednik polsko-angielski. Książka dla Polaków w Ameryce do łatwego nauczenia się po angielsku. Method for Polanders to Learn English, Chicago 1874.
• Eden A.O., Neues englisches Lesebuch: welchem die Grundsätze der Aussprache nach Smart’s Walker remodelled u.s.w. vorangehen... Gevorworted von Dr. J.G. Flügel, Hamburg 1845.
• Forster K., Bellenger W.F., Nowy przewodnik w rozmowach nowoczesnych w języku polskim, francuzkim, angielskim i niemieckim, czyli Rozmowy zwyczajne i poufałe powiększone rozmowami o podróżach, drogach żelaznych, statkach parowych, do użytku podróżnych lub osób poświęcających się nauce jednego z tych języków, Berlin 1857.
• Gay J., Fables and Other Poems... with a Biographical Sketch of the Author, London 1824.
• Haustein B., Sposób łatwy uczenia się czytać po Angielsku podług reguł Sheridana i Walkera z niektóremi kawałkami prozą i wierszem, Wilno 1806.
• Hindmarsh J.H., The Juvenile Elocutionist, Comprised in a Series of Exercises in Prose and Verse..., Edinburgh 1828.
• Hort W.J., A General View of the Sciences and Arts: Equally Adapted to Domestic and School Education, t. 1-2, London 1822.
• Hort W.J., An Introduction to English Grammar: Equally Adapted to Domestic and School Education, London 1822.
• J.B., Kurs języka angielskiego podług metody T. Robertsona, w polskim języku ułożony przez J.B., Warszawa 1846.
• Jarnowski K., Ułatwiona grammatyka angielska zawierająca w sobie najpotrzebniejsze reguły z dołączeniem ćwiczeń, Poznań 1843.
• K.L.-S. [Krystyn Lach-Szyrma], Xiążka do wypisów angielskich z słownikiem, Wilno 1828.
• Kasprowicz E.L., Cornet J., Rozmowy w polskim i angielskim języku. A Manual of Polish and English Conversation, Leipzig 1863.
• Kuszel F., Rozmowy podręczne dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego, Warszawa 1857.
• M.B.C. [Maria Balbina Ciemniewska], Sposób (nowy i łatwy) nauczenia się w krótkim czasie po angielsku bez nauczyciela, Warszawa 1860.
• Munde C., Erster Unterricht im englischen: Ein praktischer Lehrgang dieser Sprache, mit sorgfältiger Berücksichtigung der Aussprache..., wyd. 3, Dresden-Leipzig 1847.
• Ollendorff H.G., Nouvelle méthode pour apprendre une langue... appliquée à l’anglaise, wyd. 3, Paris 1854.
• Paryski A., Książka polsko-angielska. Nauka wymowy angielskiej, Toledo, OH 1900.
• Picket A., The Juvenile Expositor, or Sequel to the Common Spelling Book..., New York 1810.
• Reussner P. von, Plato v. Reussner’a Przewodnik dla podróżujących do Chicago i wogóle do Ameryki. Z najpotrzebniejszemi rozmówkami angielskiemi, Warszawa 1893.
• Rosienkiewicz M., Rozmowy, dla ułatwienia nauki jenzyka angielskiego, dla emigrantów polskich. Dialogues, to Facilitate the Acquisition of the English Language, by the Polish Emigrants, Philadelphia 1834.
• [Rykaczewski E.], A Complete Dictionary English and Polish and Polish and English Compiled from the Dictionaries of Johnson, Webster, Walker, Fleming and Tibbins, etc., from the Polish Lexicon of Linde and the Polish German Dictionary by Mrongovius. This Volume English and Polish... (t. 1); Dokładny słownik polsko-angielski i angielsko-polski, czerpany z najlepszych źródeł krajowych i obcych; a mianowicie ze słowników polskich: Lindego, Mrongoviusa i Ropelewskiego; z angielskich: Johnson, Webster, Walker, Fleming-Tibbins i innych. Ten tom polsko-angielski... (t. 2), Berlin 1849-1851.
• [Rykaczewski E.], Gramatyka języka angielskiego zebrana z dzieł D. Lowth, Murray, M’Culloch, Cobbett, Crombie, D’Orsey i innych dla użytku polskiej młodzieży, Berlin 1850.
• Sadler P., Grammaire pratique de la langue anglaise; ou, Méthode facile pour apprendre cette langue: développée d’une manière claire et précise par de nombreux exemples servant d’application aux règles simplifiées de la grammaire..., wyd. 2, Paris 1835.
• Walker J., A Critical Pronouncing Dictionary and Expositor of the English Language, London 1791.
• Opracowania
• Birkbeck W.L., Towarzystwo Literackie Przyjaciół Polski, London-Paris 1885.
• Brzuska B., Filologia klasyczna w Szkole Głównej Warszawskiej, Wrocław 1992.
• Cieśla M., Dzieje nauki języków obcych w zarysie, Warszawa 1974.
• Erlicki F., Rys historyczny Instytutów Rolniczo-Leśnych w Królestwie Polskiem, Warszawa 1877.
• Estreicher K., Bibliografia polska XIX stulecia, t. 1: A-F, Kraków 1872.
• Homola I., Łopuszański B., Kapitan i dwie panny: krakowskie pamiętniki z XIX wieku, Kraków 1980.
• Homola-Skąpska I., „The Polish Exile”. Polskie czasopismo anglojęzyczne i jego redaktorzy (1833), „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2009, 1 (23).
• Jakubiak M., Pierwsza polska politechnika, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2017, 1-2.
• Jaroszyńska-Kirchmann A.D., The Polish Hearst: Ameryka-Echo and the Public Role of the Immigrant Press, Urbana 2015.
• Jaskuła R., Karol Forster. Emigracyjny działacz, pisarz i wydawca 1800-1879, Kraków 2002.
• Kieniewicz S., Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna (1857-1869), [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1815, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981.
• Kotlarska I., Elementy ramy wydawniczej najstarszych polskich podręczników do nauki języka angielskiego jako źródło wiedzy o tekstach, „Linguarum Silva” 2017, 6: Problemy języka i tekstu w perspektywie historycznej i współczesnej.
• Kotlarska I., Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze, „Socjolingwistyka” 2019, 33.
• Kotlarska I., Wpływ sytuacji komunikacyjnej na kształt dialogu w „Rozmowach podręcznych dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie języka angielskiego” (1857) Franciszka Kuszla, [w:] Wędrówka, podróż, migracja w języku i kulturze, red. E. Biłas-Pleszak, J. Przyklenk, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, Katowice 2018.
• Krajewska J., Bednarz A., Uniwersytet Warszawski 1870-1915: materiały bibliograficzne, t. 1, Warszawa 2002.
• Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania, Lwów 1880.
• L.J. [Ludwik Janowski], Kuszel Franciszek, [w:] Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, serya I, t. 41, Warszawa 1908-1909.
• Landau S.I., Dictionaries. The Art and Craft of Lexicography, wyd. 2, Cambridge 2001.
• Maliszewski E., Bibljografja pamiętników polskich i Polski dotyczących (druki i rękopisy), Warszawa 1928.
• Miąso J., Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie Polskim), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1989, 34 (4).
• Mikoś M.J., Bibliography of English Language Anthologies of Polish Literature, „The Polish Review” 1994, 39 (3).
• Modzelewska E., Marcin Rosienkiewicz – współtwórca emigracyjnego środowiska literackiego w Stanach Zjednoczonych XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2017, 18 (3).
• Modzelewska-Opara E., Debiuty Marcina Rosienkiewicza w Stanach Zjednoczonych, [w:] Debiuty Mickiewicza, debiuty romantyków. Studia. W 200. rocznicę debiutu wieszcza: 1818-2018, red. J. Ławski, Ł. Zabielski, Kraków 2021.
• Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1827/28, Warszawa 1827.
• Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1828/29, Warszawa 1828.
• Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1829/30, Warszawa 1829.
• Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1830/31, Warszawa 1830.
• Ostapowicz D., Boreml 1831, Warszawa 2008.
• Paczkowski A., Współtwórcy prasy polonijnej w Stanach Zjednoczonych Ameryki (Władysław Dyniewicz, Michał Kruszka, Antoni A. Paryski), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1992, 31 (3-4).
• [Piątkowski H.], Szary śmiech 1905-1907. Pamiętnik dziennikarza, Warszawa 1908.
• Podhajecka M., A History of Polish-English/English-Polish Bilingual Lexicography (1788-1947), Opole 2016.
• Podhajecka M., Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu, Kraków 2021.
• Podhajecka M., Szkic z dziejów leksykografii dwujęzycznej: Paweł Sobolewski i jego „Słownik angielsko-polski”… (1840), „Prace Filologiczne” 2016, (68).
• Podhajecka M., Tracing the Sources of Krystyn Lach-Szyrma’s English-Polish Dictionary (1828): Inspired or Borrowed?, [w:] Selected Proceedings of the 2012 Symposium on New Approaches in English Historical Lexis (HEL-LEX 3), red. R.W. McConchie i in., Somerville, MA 2013.
• Podsiadły A., Życie i czyny ułana spod Książa, „Gazeta Śremska” 2019, 29 (11-12).
• Podsiadły A., Józef Sas Kropiwnicki (1824-1906): życie i dzieła, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 39 (w opracowaniu).
• Ptaszyk M., Liceum Warszawskie. 1804-1831, Toruń 2020.
• Schiller J., Portret zbiorowy nauczycieli warszawskich publicznych szkół średnich 1795-1862, Warszawa 1998.
• Schnür-Pepłowski S., Wincenty Szeptycki (opowieść dziejowa), Lwów 1899.
• Schramm E., Dzieje nauki języka angielskiego i innych języków nowożytnych w Polsce w okresie zaborów (od schyłku I do narodzin II Rzeczpospolitej), Warszawa 2008.
• Skorowidz mieszkańców miasta Warszawy z przedmieściami na rok 1854, Warszawa 1854.
• Szwarc A., Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna 1857-1869, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816-1915, red. T. Kizwalter, Warszawa 2016.
• Winiarz A., Andrzej Smolikowski – rektor Szkoły Departamentowej i Wojewódzkiej w Lublinie (1764-1839), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1990, 3-4.
• Wróblewska-Straus H., Chopin daleko rozsławił swe imię, Warszawa 1999.
• Zathey J., Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów, 1839-1869, Kraków 1962.
• Źródła prasowe
• „Biblioteka Warszawska” 1871, t. 4. (https://sbc.org.pl/dlibra/publication/105171/edition/98982/content).
• „Dziennik Personalny” z 3 grudnia 1830 r., R. 11, nr 16 (https://polona.pl/item/dziennik-personalny-r-11-nr-16-3-grudnia-1930,NDcxMTcyODk/0/#info:metadata).
• „Gazeta Korespondenta Warszawskiego y Zagranicznego” z 9 października 1819 r., nr 81 (https://polona.pl/item/gazeta-korrespondenta-warszawskiego-y-zagranicznego-1819-nr-81-9-pazdziernika-dodatek,MTA0NjY5Nzk1/0/#info:metadata).
• „Gazeta Polska” z 4 stycznia 1866 r., R. 186, nr 3 (https://polona.pl/item/gazeta-polska-dawniej-codzienna-nr-3-4-stycznia-1866,MTQ3NzQ0NDE/0/#info:metadata).
• „Gazeta Radomska” z lipca 2016, nr 44.
• „Gazeta Warszawska” z 30 lipca 1821 r., nr 121 (https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1821-nr-121-30-lipca,MTA5MTc2Mjg0/0/#info:metadata).
• „Gazeta Warszawska” z 26 lipca 1825 r., nr 119 (https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1825-nr-119-26-lipca-dod,Mjg1MDYwMzI/18/#info:metadata).
• „Gazeta Warszawska” z 22 listopada 1857 r., nr 308 (https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1857-nr-308-22-listopada,MTEyMjI0MzIy/1/#info:metadata).
• „Gazeta Warszawska” z 2 kwietnia 1870 r., nr 72 (https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1870-nr-72-2-kwietnia-dod,MjkwNjExODg/0/#info:metadata).
• „Kłosy” z 30 maja-11 czerwca 1886 r., t. 6, nr 154 (https://polona.pl/item/klosy-czasopismo-illustrowane-tygodniowe-1868-t-6-nr-154-11-czerwca,OTI4ODExOTI/0/#info:metadata).
• „Kurjer Warszawski” z 3 (15) września 1871 r., R. 51, nr 202 (https://polona.pl/item/kurjer-warszawski-r-51-nr-202-15-wrzesnia-1871-dod,MTA2NTMyODcx/0/#info:metadata).
• „Tygodnik Ilustrowany” z 19 listopada 1887, seria IV, t. 10, nr 255 (https://polona.pl/item/tygodnik-illustrowany-seria-4-t-10-nr-255-19-listopada-1887,Nzk5NTMyOQ/9/#info:metadata).
• Źródła archiwalne
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego. Scrapbook of Colonel K. Lach-Szyrma. T. 1, kol. 276/1. T 2, kol. 276/2.
• Biblioteka Narodowa, Archiwum Ludwika Janowskiego [Notatki bio-bibliograficzne dotyczące osób z kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. T. 4: Kn-Kw], rps 7861 II (https://polona.pl/item/notatki-bio-bibliograficzne-dotyczace-osob-z-kresow-wschodnich-dawnej-rzeczypospolitej,NTAzNzEwMzQ/0/#info:metadata).
• Biblioteka Narodowa, sygn. 815.736 A. Kuszel, Franciszek [1864]. „Książka Podręczna do Uczenia się Języka Angielskiego dla Uczniów Szkoły Główney w Warszawie” (https://polona.pl/item/ksiazka-podreczna-do-uczenia-sie-jezyka-angielskiego-dla-uczniow-szkoly-glowney-w,ODUwODczNzE/4/#info:metadata).
• Muzeum Fryderyka Chopina, sygn. M/503. Fr. Kuszell [1834-1857], „Dziennik czynności osobistych od dnia 25 września 1834 roku”.

Identifiers

DOI

10.34768/fp2022a4

Biblioteka Nauki

2170109