Czy wiedźmin może nauczyć grzeczności? Elementy etykiety językowej w Ostatnim życzeniu Andrzeja Sapkowskiego

• Authors: Igor Choruży , Joanna Gorzelana

Title variants

EN

Can a witcher teach politeness? Elements of a linguistic etiquette in Andrzej Sapkowski’s Last Wish

Abstracts

EN

The article presents how the heroes of A. Sapkowski’s stories implement the principles of savoir-faire. The text describes the forms of address that reflect the system of social hierarchy and the characters’ emotions. It also outlines other first-rate courtesies such as greetings, farewells, pleas, thanks and apologies. In the stories, secondary acts of courtesy such as compliments, praise, congratulations, toasts, and invitations are less frequent, which also testify to the characters’ culture. The lack of culture – breaking the rules of politeness is indicated by the insults and vulgarisms present in the characters’ statements. They are usually used to reinforce the negative image of a hero.

PL

Artykuł przedstawia sposób, w jaki bohaterowie opowiadań A. Sapkowskiego realizują zasady savoir-vivre’u. Przedstawiono sposoby tytułowania, które odzwierciedlają system hierarchii społecznej oraz emocje bohaterów. Opisano też inne pierwszorzędne akty grzecznościowe, takie jak powitania, pożegnania, prośby, podziękowania i przeprosiny. W opowieściach rzadziej występują sekundarne akty grzecznościowe, takie jak komplementy, pochwały, gratulacje, toasty, zaproszenia, które także świadczą o kulturze bohaterów. Na brak kultury – łamanie zasad grzeczności wskazują obecne w wypowiedziach bohaterów wyzwiska oraz wulgaryzmy. Służą one wzmocnieniu negatywnego obrazu bohatera.

Keywords

EN

courtesy; the act of courtesy; witcher; Sapkowski

PL

grzeczność; akt grzecznościowy; wiedźmin; Sapkowski

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
• Journal: Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Year: 2022
• Volume: 8
• Pages: 147-167

Dates

published

2022

Contributors

author

Igor Choruży

• https://orcid.org/0000000222206902

author

Joanna Gorzelana

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000173686187

References

• Brajerski T., Mociumpanie, mociumdzieju i niektóre inne stare porzekadła, „Język Polski” 1995, R. LXXV, z. 2.
• Danowska-Florczyk D., Czy komplement zawsze komplementuje (o „komplementach niebezpiecznych” na portalu nk.pl), „Poradnik Językowy” 2013, z. 2.
• Domaciuk-Czarny I., Sposoby opisu nazw własnych w utworach zaliczanych do fantasy, za: http://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/olostiak3/subor/44-domaciuk-czarny.pdf.
• Dziwisz M., Autorski idiolekt i jego wpływ na obraz rzeczywistości fantastycznej (na przykładzie wybranych utworów Andrzeja Sapkowskiego), [w:] Badania i rozwój młodych naukowców w Polsce. Nauki humanistyczne i społeczne, cz. 3, Poznań 2018.
• Grybosiowa A., Formy „ty” i „pan(i)” w kontaktach społecznych, „Poradnik Językowy” 1990, nr 2.
• Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1992.
• Kisiel P., Etykieta językowa a wzory kultury, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1991.
• Kolberowa U., Gościnność w przysłowiach polskich, [w:] Parémie národů slovanských VI, red. L. Mrovĕcová, Ostrava 2012.
• Kolberova U., Wyzwiska z komponentem „pies” w języku polskim, „Opera Slavica” 2014, t. XXIV, z. 2.
• Kołodziejek E., Językowe środki zwalczania przeciwnika, czyli o inwektywach we współczesnych tekstach polityków, [w:] Język a kultura, t. 11: Język polityki a współczesna kultura polityczna, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław 1994.
• Kominek A., Funkcje grzecznościowe „proszę” we współczesnej polszczyźnie, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1991.
• Kurkowska H., Skorupka S., Stylistyka polska. Zarys, wyd. V, Warszawa 2001.
• Łysakowski T., Wpływowe osoby. Perswazja i manipulacja, Warszawa 1995.
• Marcjanik M., Polska grzeczność językowa, Kielce 1997.
• Marcjanik M., Słownik językowego savoir-vivre’u, Warszawa 2015.
• Marcjanik M., Typologia polskich wyrażeń językowych o funkcji grzecznościowej, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1991.
• Masłowska E., Proszę, przepraszam, dziękuję, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1991.
• Matuszewska A., Dydaktyzm literatury popularnej czy popularność literatury dydaktycznej, „Teksty. Teoria Literatury. Krytyka. Interpretacje” 1978, nr 1.
• Nagajowa M., Słownik rymowanek potocznego języka polskiego, czyli o naszym stosunku do ludzi, języka i realiów codzienności, Warszawa 2005.
• Nowakowska A., Językowe sposoby wyrażania grzeczności we współczesnej polskiej powieści dla młodzieży, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1992.
• Ożóg K., O niektórych aspektach semantyki zwrotów grzecznościowych, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1991.
• Ożóg K., Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów 2011.
• Pawłowska A., Jak się do siebie zwracali dawni Polacy. Adresatywne formy wołaczowe od XVI do połowy XVIII w., [w:] Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006-2007, red. M. Hawrysz, Zielona Góra 2009.
• Sapkowski A., Ostatnie życzenie. Wiedźmin, t. 1, Warszawa 2016.
• Sarnowski M., Deminutiwum jako znak ironii, [w:] Język a kultura, t. 3: Wartości w języku i tekście, red. J. Puzynina, J. Anusiewicz, Wrocław 1991.
• Trębicki G., Fantasy. Ewolucja gatunku, Kraków 2009.
• Wojtak M., Wybrane elementy staropolskiej etykiety, [w:] Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocław 1992.
• Wojtczuk K., Wykrzykniki współczesnej polszczyzny w funkcji fatycznej, „Conversatoria Linguistica” 2012, R. IV.
• https://sjp.pwn.pl.

Identifiers

DOI

10.34768/fp2022a8

Biblioteka Nauki

2170113