Sumienie naukowe i kryzys niezależności uczonych

• Authors: Joanna Dudek

Title variants

EN

Scientific conscience and the crisis of scientists’ independence

Abstracts

EN

The author analyzes the topicality and sense of the term ’scientific conscience’ in the context of the ethos of scientists. Based on the literature, the author refers to the traditions of ethos, professional ethics and moral philosophy in order to establish whether conscience as a form of self-assessment and self-control in decision making and in valuation of actions plays an important role as a part of scientists’ professional and moral conscience. The theoretical findings are confronted with the content of three documents regulating the ethics framework for scientists, which have appeared in the Polish science within the last twenty-five years. The article notices the phenomenon of departure from the tradition of being driven by one’s own undivided and independent conscience in playing professional roles. The phenomenon of ’vanishing conscience’ in scientific practice is understood by the author as a sign of scientists’ resignation from their independence in favour of giving in to extra-scientific mechanisms.

PL

Artykuł analizuje aktualność i sens terminu „sumienie naukowe” w kontekście etosu pracowników nauki. Powołując się na podstawie literatury przedmiotu na tradycje etosowe, etyki zawodowej, filozofii moralnej próbuje ustalić, czy instancja sumienia jako forma samooceny i samokontroli w podejmowaniu decyzji i wartościowaniu działań odgrywa istotną rolę jako składnik kompetencji zawodowej i moralnej naukowca. Konfrontuje teoretyczne ustalenia z treścią trzech dokumentów regulujących zasady etyki pracownika naukowego, które w polskiej nauce pojawiły się w ciągu ostatniego ćwierćwiecza. Artykuł odnotowuje zjawisko odchodzenia od tradycji kierowania się własnym niepodzielnym i niezależnym sumieniem człowieka, który pełni role zawodowe. Zjawisko „znikającego sumienia” w praktyce naukowej ujmuje jako wyraz rezygnacji z niezależności przedstawicieli nauki na rzecz poddania się mechanizmom pozanaukowym.

Keywords

EN

scientific conscience; ethos; professional ethics; independence; the truth

PL

sumienie naukowe; etos; etyka zawodowa; niezależność; prawda

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2020
• Volume: 46
• Issue: 1
• Pages: 203-218

Dates

published

2020

Contributors

author

Joanna Dudek

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000252196151

References

• Brandt R. B. (1996), Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, przekł. B. Stanosz, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych (1993), Warszawa, PAN.
• Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych (2001), Warszawa, PAN.
• Dudek J. (2017), Etos uniwersytetu a globalny kłopot z jego tożsamością, „Studies in Global Ethics and Global Education”, t. 17, s. 24-42.
• Goćkowski J. (1998), Grupy etosowe świata ludzi nauki, [w:] J. Baradziej,J. Goćkowski, Rozważania o tradycji i etosie, Kraków.
• Górnicka-Kalinowska J. (1993), Idea sumienia w filozofii moralnej, Warszawa Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Górnicka-Kalinowska J. (2012), Tożsamość, wola, działania moralne, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Jastal J. (2004), Etyka i charakter, Kraków, Aureus. Kodeks Etyki Pracownika Naukowego (2017), Warszawa, PAN.
• Kołakowski L. (2009), Etyka bez kodeksu, [w:] L. Kołakowski,Kultura i fetysze,Warszawa, PWN.
• Kotarbiński T. (1987), Medytacje o życiu godziwym, [w:] T. Kotarbiński, Pisma etyczne, pod red. P. J. Smoczyńskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 361-420.
• Krimsky Sh. (2006), Nauka skorumpowana? O niejasnych związkach nauki i biznesu, przekł. B. Biały, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Lazari-Pawłowska I. (1992a), Etyki zawodowe jako role społeczne, [w:] I. Lazari-Pawłowska, Etyka. Pisma wybrane, wybór, oprac. i red. nauk. P. J. Smoczyńskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 84-91.
• Lazari-Pawłowska I. (1992b), Nauczyciel akademicki a głoszenie ocen, [w:] I. Lazari-Pawłowska, Etyka. Pisma wybrane, wybór, oprac. i red. nauk. P. J. Smoczyńskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 92-96.
• MacIntyre A. (2009), Etyka i polityka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Morawski R. Z. (2011), Etyczne aspekty działalności badawczej w naukach empirycznych, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Nowak E., Cern K. M. (2008), Ethos w życiu publicznym, Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ossowska M., Ossowski S. (1983), Nauka o nauce, [w:] M. Ossowska, O człowieku, moralności i nauce. Miscellanea, PWN, Warszawa, s. 264-272.
• Ossowska M. (1994), Podstawy nauki o moralności, wybór i oprac. P. J. Smoczyński, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
• Snyder T. (2017) O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku, przekł. B. Pietrzyk, Kraków, Znak Horyzont.
• Szahaj A. (2014), Kapitalizm kognitywny jako ideologia, „Etyka” t. 48, s. 16-25.
• Szaniawski K. (1994), O ethosie prawdy, [w:] K. Szaniawski, O nauce, rozumowaniu i wartościach. Pisma wybrane, wybór i oprac. J. Woleński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 540-549.
• Wiśniewski R. (1997), Trzy typy teorii etycznych a etyka biznesu, [w:] Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gacparski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 37-54.
• Ziman J. (2000), Real science, Cambridge University Press, UK.

Identifiers

DOI

10.34768/rl.2020.v461.16

Biblioteka Nauki

2082552