O procesach zmian w kulturach rdzennych ludów syberyjskich po upadku Związku Radzieckiego. Przypadek kultury buriackiej

• Authors: Wojciech Połeć

Title variants

EN

On the processes of change in the cultures of the indigenous peoples of Siberia after the fall of the soviet union. The case of Buryat culture

Abstracts

EN

The aim of the article is to analyse the selected changes within the cultures of indigenous peoples in Siberia after the dissolution of the Soviet Union, or more precisely after the political and social transformations that took place after the “fall of communism” as exemplified by the Buryat culture. An analysis of the theoretical concept of “policy of cultural revival”, which is widespread in the literature on the subject, is followed by the analysis of the connection between the revival of the cultures of Siberian indigenous peoples and the religious revival in Siberia. Political and economic change has been shown to be linked to cultural and religious change, creating a new context for the Buryats that often defies simple categorisation. Attention was drawn to the interaction of “top-down” factors imposed at the national-political level and “bottom-up” factors, i.e. activities undertaken locally, or sometimes even individually, which make creative reference to local contexts and local cultural heritage. The paper highlights the importance of religious revival for all the changes brought about by the collapse of the Soviet Union and points to their implications for indigenous Siberian cultures.

PL

Celem artykułu jest analiza na przykładzie kultury buriackiej wybranych zmian w obrębie kultur rdzennych Syberii w epoce po rozpadzie Związku Radzieckiego, a właściwie po przemianach ustrojowych i społecznych, jakie miały miejsce po „upadku komunizmu”. Przeprowadzono analizę rozpowszechnionej w literaturze przedmiotu koncepcji teoretycznej, jaką jest „polityka odrodzenia kultur”, by następnie przejść do analiz związku odrodzenia kultur rdzennych ludów syberyjskich z odrodzeniem religijnym na terenach Syberii. Pokazano, jak zmiany polityczne i gospodarcze powiązane są ze zmianami kulturowymi i religijnymi tworzącymi dla Buriatów nowy kontekst działań wymykający się niejednokrotnie prostym kategoryzacjom. Zwrócono uwagę na współdziałanie czynników określanych jako „odgórne”, narzucane w skali organizmu państwo-politycznego i czynników „oddolnych”, to jest działań lokalnych, czasami wręcz jednostkowych twórczo nawiązujących do lokalnych kontekstów i lokalnego dziedzictwa kulturowego. Artykuł podkreśla szczególną rolę zmian związanych z odrodzeniem religijnym dla całości zmian wynikłych z upadku Związku Radzieckiego oraz wskazuje ich implikacje dla rdzennych kultur syberyjskich.

Keywords

EN

Siberia; Buryats; policy of cultural revival; religious revival; the Soviet Union

PL

Syberia; Buriaci; polityka odrodzenia kultur; odrodzenie religijne; Związek Radziecki

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2020
• Volume: 46
• Issue: 2
• Pages: 89-102

Dates

published

2020

Contributors

author

Wojciech Połeć

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000173539785

References

• Amogolonova D. D. (2014), Buddhist Revival in the Context of Desecularization Processes in Russia (on Materials of Buryatia), „Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences”, Tom 7, s. 1166-1176.
• Belyaeva V. (2009), Szamani i lamowie w sercu Sajanów: współczesny system wierzeniowy Buriatów Doliny Tunkijskiej, Wrocław, Poznań, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Bernstein A. (2013), Religious Bodies Politic: Rituals of Sovereignty in Buryat Buddhism, Chicago, University of Chicago Press.
• Funk D. (2018), Siberia, Anthropology in, [w:] The International Encyclopedia of Anthropology, John Wiley & Sons, Ltd.
• Głowacka-Grajper M., Nowicka E., Połeć W. (2013), Szamani i nauczyciele. Przemiany kultury Buriatów zachodnich, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Hamayon R. N. (1990), La Chasse à l’âme: Esquisse d’une théorie du chamanisme sibérien, Nanterre, Société d’ethnologie.
• Humphrey C. (2010), Koniec radzieckiego życia. Ekonomie życia codziennego po socjalizmie, Kęty, Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Jastrzębski B. (2014), Współcześni szamani buriaccy w przestrzeni miejskiej Ułan Ude, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Nowicka E. (2016), Korzenie ałtargany sięgają głęboko. Buriaci między Rosją, Mongolią i Chinami, Kraków, Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
• Nowicka E., Smyrski Ł., Trzciński P. (2000), Wprowadzenie. Odrodzenie czy narodziny? [w:] Wielka Syberia Małych Narodów, Kraków, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, s. 7-20.
• Nowicka E., Wyszyński R. (1996), Lamowie i sekretarze. Poziomy więzi społecznej we współczesnej Buriacji, Warszawa, Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Połeć W. (2012), Współczesny szamanizm buriacki: między religią a tożsamością, [w:] 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 273-295.
• Połeć W. (2017), Czy postsocjalizm wytworzy „postszamanizm”? O problemach badań współczesnego syberyjskiego szamanizmu, „Prace Etnograficzne”, 45(4), s. 429-442.
• Połeć W. (2019), Czyżby przedwczesny krzyk Minerwy? O renesansie syberyjskiego szamanizmu, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, 3(27), s. 79-96.
• Quijada J. B. (2012), Soviet science and post-Soviet faith: Etigelov’s imperishable body, „American Ethnologist”, nr 39(1), s. 138-154.
• Shimamura I. (2004), The Movement for Reconstructing Identity through Shamanism: A Case Study of the Aga-Buryats in Post-Socialist Mongolia, „Inner Asia”, 6(2), s. 197-214.
• Smyrski Ł. (2008), Ajdyn znaczy księżyc. Narody południowej Syberii, Warszawa, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo DiG.
• Szmyt Z. (2012), Azja u bram. Studium nad migracjami Buriatów w Rosji, Poznań, Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
• Wierucka A. (2013), Modern forms of Buryat shaman activity on the Olkhon Island, „Anthropological Notebooks”, 19(3), s. 101-119.
• Wyszyński R. (2010), Narodziny czy śmierć narodu. Narodotwórcze działania elit białoruskich i buriackich po upadku ZSRR, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Zapaśnik S. (2014), „Walczący Islam” w Azji Centralnej. Problemy społecznej genezy zjawiska, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Zhanaev A. (2019), The Human Being in Social and Cosmic Orders. Categories of Traditional Culture and the Problems of Contemporary Buryat Identity, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Identifiers

DOI

10.34768/rl.2020.v462.06

Biblioteka Nauki

2082319