Gdzie te dzieci? O pronatalistycznej (nie)efektywności programu „Rodzina 500 plus”

• Authors: Izabela Kaźmierczak-Kałużna

Title variants

EN

Where are the children? On the pronatalistic (non)effectiveness of the “Family 500 plus” programme

Abstracts

EN

For three decades, the fertility rate in Poland has been below the level of simple replacement of generations, and long-term demographic forecasts do not indicate any immediate improvement in this respect. The measures taken in recent years as part of a pro-family policy have proved to be ineffective. This also applies to the “Family 500+” programme introduced in 2016. After an initial increase noted between 2016 and 2017, the fertility rate dropped again. The article attempts to answer the question as to why the programme, defined as a pronatalistic one, does not yield the expected results despite the announcements of its creators. The analysis of the causes of this phenomenon takes into account both demographic conditions, resulting from the decreasing number of women of reproductive age, and socio-cultural factors, including those resulting from the second demographic transition, changes in family and fertility models, which are reflected in preferences and attitudes towards procreation.

PL

Od trzech dekad wskaźnik dzietności w Polsce utrzymuje się poniżej poziomu prostej zastępowalności pokoleń, a długoterminowe prognozy demograficzne nie zapowiadają rychłej poprawy w tym obszarze. Podejmowane w ostatnich latach w ramach polityki prorodzinnej działania okazały się mało efektywne. Dotyczy to również wprowadzonego w 2016 roku programu „Rodzina 500+”. Po początkowym wzroście wskaźnika dzietności w latach 2016-2017, ponownie nastąpił jego spadek. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego program, definiowany jako pronatalistyczny, mimo zapowiedzi jego twórców, nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Analizując przyczyny tego zjawiska, uwzględniono zarówno uwarunkowania demograficzne, wynikające m.in. z malejącej liczebności kobiet w wieku rozrodczym, jak również czynniki społeczno-kulturowe, w tym będące efektem drugiego przejścia demograficznego, zmiany w realizowanych modelach rodziny i dzietności, które znajdują odzwierciedlenie w preferencjach i postawach wobec prokreacji.

Keywords

EN

fertility; fertility rate; “Family 500+” programme; pro-family policy; second demographic transition

PL

dzietność; wskaźnik dzietności; Program “Rodzina 500+”; polityka prorodzinna; drugie przejście demograficzne

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2020
• Volume: 46
• Issue: 2
• Pages: 131-144

Dates

published

2020

Contributors

author

Izabela Kaźmierczak-Kałużna

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000179420507

References

• Gromada A. (2017), Rodzina 500+ jako polityka publiczna, Seria Analizy – polityka społeczna, ekonomia, Instytut Studiów Zaawansowanych, Warszawa, https://krytykapolityczna.pl/file/2016/02/gromada\rodzina\500.pdf
• Gromada A. (2018), Czemu służy program Rodzina 500 plus? Analiza celów polityki publicznej i polityki partyjnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, zesz. 3, s. 231-244.
• Kaźmierczak-Kałużna I. (2018), Work in the lives of women with many children living in poverty in the context of reforms in Poland’s family policy – continuation or change?, „Przegląd Socjologiczny”, nr 3, s. 85-110.
• Kaźmierczak-Kałużna I. (2019), W orbicie 500 plus. Funkcjonowanie ubogich rodzin wielodzietnych w warunkach zmiany polityki rodzinnej w Polsce, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 125-149.
• Magda I., Brzeziński M., Chłoń-Domińczak A., Kotowska I. A., Myck M., Najsztub M., Tyrowicz J. (2019), „Rodzina 500+” – ocena programu i propozycje zmian, http://www.for.org.pl/pl/d/ 8aac2498710dbf7b1626846048c1ca70
• Marczuk B. (2016), Przełamać niemoc, „Rzeczpospolita”, 4 stycznia 2016 r., https://www.gov.pl/web/rodzina/przelamiemy-niemocbartosz-marczuk-rzeczpospolita-4-stycznia-2016-r
• Marody M. (2012), Dynamika postaw wobec pracy, [w:] Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, red. A. Jasińska-Kania, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 63-77.
• Materialne warunki życia, komunikat z badań (2018), nr 47, CBOS.
• Ocena programu „Rodzina 500 plus” po blisko roku od jego wprowadzenia, komunikat z badań (2017), nr 36, CBOS.
• Osiecki G., Klinger K. (2020), Nadchodzi pokolenie samotności. Jaki wpływ ma 500 plus na demografię?, https://wiadomosci.dziennik.pl/ opinie/artykul-prasowy/6428258,pokolenie-samotnosc-500-plusdemografia.html
• Podstawowe dane dotyczące zasięgu ubóstwa w Polsce w 2016 roku, notatka informacyjna, 25.09.2017, GUS, Warszawa.
• Polityka państwa wobec rodzin – oceny i oczekiwania, komunikat z badań (2018), nr 83, CBOS.
• Postawy prokreacyjne kobiet, komunikat z badań (2013), nr 29, CBOS.
• Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny, komunikat z badań (2012), nr 61, CBOS.
• Prognoza ludności na lata 2014-2050, GUS, Warszawa.
• Program „Rodzina 500 plus” jako element systemu wspierania rodzin i dzietności, komunikat z badań (2016), nr 25, CBOS.
• Program Rodzina 500 plus po trzech latach funkcjonowania, komunikat z badań (2019), nr 52, CBOS.
• Prokopowicz D. (2017), Sytuacja materialno-ekonomiczna gospodarstw domowych w Polsce oraz znaczenie wprowadzenia programu „Rodzina 500 plus” w ramach kompleksowej polityki społecznej, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, 18(1), s. 57-75.
• Rocznik Demograficzny 2017, GUS, Warszawa.
• Rocznik Demograficzny 2019, GUS, Warszawa.
• Rodzina najlepszą inwestycją (2017), MRPiPS, Warszawa.
• Ruzik-Sierdzińska A. (2018), Krótkookresowe skutki programu Rodzina 500+, „Studia z Polityki Społecznej”, nr 1, s. 63-75.
• Rymsza M. (2017), Zrozumieć ten plus, „Więź”, nr 3, s. 7-15.
• Rząd pierwszy raz przyznaje: dzięki 500 plus urodzenia nie wzrosły i nie wzrosną (2020), https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/ 500-plus-a-dzietnosc-nowe-urodzenia-a-rzadowy-program/0vd3p2d
• Slany K. (2003), Dylematy i kontrowersje wokół małżeństwa i rodziny we współczesnym świecie, [w:] Wybrane problemy współczesnej demografii, red. J. Balicki, E. Frątczak, J. Hrynkiewicz, A. Jagielski, J. T. Kowaleski, K. Slany, Zakład Demografii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 25-52.
• Sytuacja demograficzna Polski do 2017 roku. Urodzenia i dzietność, 2018, GUS, Warszawa.
• Sytuacja rodzin w Polsce dwa lata po wprowadzeniu programu Rodzina 500 plus, komunikat z badań (2018), nr 54, CBOS.
• Szarfenberg R. (2017), Wpływ świadczenia wychowawczego (500+) na ubóstwo ogółem i ubóstwo dzieci na podstawie mikrostymulacji, http:// rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/wplyw500+.pdf
• Szlendak T. (2012), Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Szukalski P. (2009), Czy w Polsce nastąpi powrót do prostej zastępowalności pokoleń?, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, t. 231, s. 59-75.
• Szymański D. (2020), Alarmujące dane GUS. Polska demografia ma się najgorzej od II wojny światowej, https://businessinsider.com.pl/ finanse/makroekonomia/dane-demograficzne-w-polsce-za-2019-rgus-liczba-urodzen-i-zgonow/n0c74x3
• Titkow A., Duch-Krzystoszek D., Budzowska B. (2004), Nieodpłatna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Urodzenia i dzietność, informacje sygnalne, 23.05.2018, GUS, Warszawa.
• Ustawa z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, Dz. U. 2016 poz. 195 z późn. zm.
• Wskaźnik dzietności wyższy niż przed wprowadzeniem programu Rodzina 500+ (2019), MRPiPS https://www.gov.pl/web/rodzina/wskaznikdzietnosci-wyzszy-niz-przed-wprowadzeniem-programu-rodzina500
• Wystąpienie Elżbiety Rafalskiej, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podczas pierwszego czytania rządowego projektu ustawy
• o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w dniu 9 lutego 2016 roku, https://www.gov.pl/web/rodzina/wystapienie-elzbietyrafalskiej-minister-rodziny-pracy-i-polityki-spolecznejpodczas-pierwszego-czytania-rzadowego-projektu-ustawy-opomocy-panstwa-w-wychowywaniu-dzieci
• Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2017 roku, informacje sygnalne, 30.05.2018, GUS, Warszawa.
• Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2018 roku (na podstawie badania budżetów gospodarstw domowych), opracowanie sygnalne, 28.06.2019, GUS, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.34768/rl.2020.v462.09

Biblioteka Nauki

2082340