Najstarsze fazy budowy zamku w Kórniku w kontekście nowych źródeł

• Authors: Małgorzata Andrałojć , Mirosław Andrałojć

Title variants

EN

The Oldest Stages of the Erection of the Castle in Kórnik in the Context of New Sources

Abstracts

EN

New archaeological findings, the results of non-invasive surveys and the interpretation of the rich resource of archival data generated as a consequence of excavations carried out within the castle island, have allowed the authors of this publication a new look at the earliest stages of the erection of the castle in Kórnik. The previously unknown remnants of the foundations were interpreted as remains of the oldest, elongated, brick and stone residential structure measuring 9.20/9.40 × 21.20 m, set along the East-West axis. The single-wing building shows clear signs of redevelopment which the authors connect with the second stage of the construction of the castle, when it was surrounded with defensive walls with a flanking tower, already adapted for the use of firearms, in the north-eastern corner. On the basis of the text of the agreement on the erection of the castle in Kórnik from 1426, the paper presents a new look at several solutions resulting from the document, including the possibility of extending the castle house to the east, as far as the line of the peripheral walls. The last Gothic stage of the erection of the Kórnik structure is represented by well-preserved ground floor traces of the reorientation of its residential development, now consisting of two parallel houses established on the North-South axis, based on the outline of the defensive walls. The authors date the erection of the Kórnik castle to the fourth quarter of the 14th century and associate it with the Poznań Bishop Mikołaj of the Łodzia coat of arms and his brother Wyszota. They further date the second stage of its construction to the second quarter of the 15th century, connecting it with the chancellor of the Poznań Curia Mikołaj Górka, and associate the third stage of the thorough redevelopment of the castle with the second decade of the 16th century and the activity of the Poznań Voivode Łukasz II Górka and his son Andrzej.

PL

Nowe odkrycia archeologiczne, wyniki badań nieinwazyjnych oraz interpretacja bogatego zasobu danych archiwalnych wytworzonego w następstwie prac ziemnych prowadzonych w obrębie wyspy zamkowej pozwoliły autorom publikacji na inne spojrzenie na najwcześniejsze fazy budowy zamku w Kórniku. Zinterpretowano nieznane dotąd relikty fundamentów jako pozostałości najstarszej, wydłużonej murowanej budowli mieszkalnej, o wymiarach 9,20/9,40 × 21,20 m, założonej na osi wschód–zachód. Jednoskrzydłowa kamienica nosi czytelne ślady przebudowy, którą autorzy łączą z drugą fazą budowy zamku, gdy otoczono go obwodem murów obronnych z flankującą basztą w narożu północno-wschodnim, przystosowaną już do użycia broni palnej. Opierając się na tekście ugody o budowę zamku w Kórniku z 1426 r., w artykule zaprezentowano nowe spojrzenie na szereg rozwiązań wynikających z tego dokumentu, w tym prawdopodobieństwo wydłużenia domu zamkowego na wschód, aż do linii muru obwodowego. Ostatnią gotycką fazę budowli kórnickiej reprezentują dobrze czytelne w przyziemiu pozostałości przeorientowania jej zabudowy mieszkalnej, którą tworzą odtąd dwa równoległe domy, założone na osi północ–południe, oparte na obrysie murów obwodowych. Powstanie zamku kórnickiego autorzy datują na 4 ćw. XIV w. i łączą z biskupem poznańskim Mikołajem herbu Łodzia oraz jego bratem Wyszotą, II fazę jego budowy z 2 ćw. XV w. z kanclerzem kurii poznańskiej Mikołajem Górką, a III fazę gruntownej przebudowy obiektu, od drugiej dekady XVI w., z działalnością wojewody poznańskiego Łukasza II Górki i jego syna Andrzeja.

Keywords

PL

gotycki zamek w Kórniku; zamki w Polsce; siedziba rodu Górków; budownictwo obronne

EN

Gothic castle in Kórnik; castles in Poland; seat of the Górka family; defensive architecture

• Publisher: Biblioteka Kórnicka PAN
• Journal: Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej
• Year: 2024
• Issue: 41
• Pages: 9-56

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Andrałojć

• https://orcid.org/0009000872685228

author

Mirosław Andrałojć

• Pracownia Archeologiczna REFUGIUM

• https://orcid.org/0009000643857196

References

• Balcerkiewicz Zbigniew, Zenker Andrzej Matelski Piotr, Informacja dotycząca stanu rozpoznania budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych w rejonie Zamku Kórnickiego, Poznań 2005, maszynopis w archiwum WUOZ w Poznaniu.
• Białłowicz-Krygierowa Zofia, Powiat śremski. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. V, Warszawa 1961.
• Borwiński Jerzy, Badania architektoniczne wschodnich komór piwnic Zamku w Kórniku ul. Zamkowa 5, Poznań, grudzień 2020, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Badania architektoniczne zachodnich komór piwnic Zamku w Kórniku ul. Zamkowa 5, Poznań, sierpień 2021, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Badania architektoniczne środkowej części piwnic Zamku w Kórniku ul. Zamkowa 5, Poznań, wrzesień 2021, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Chyczewska Alina, Weyman Stefan, Zamek kórnicki – muzeum i biblioteka, Poznań 1965.
• Domańska Hanna, Z badań nad problemem przystosowania zamków Pomorza Wschodniego do broni palnej w latach 1390–1520, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1976, t. 21, z. 2, s. 323–335.
• Guerquin Bohdan, Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
• Janicka Katarzyna, Rezydencja Stanisława Górki (ok. 1557–1592). Propozycja rekonstrukcji, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2019, z. 36, s. 81–111.
• Jurek Tomasz, Początki miasta Kórnika, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2009, z. 29, s. 55–80.
• Łukasz Górka – magnat i mecenas. Materiały z sesji: Obraz Zwiastowanie Najświętszej Marii Pannie w świetle badań historyków, historyków sztuki i konserwatorów (Kórnik 13 X 2014), „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2015, z. 32, s. 11–36.
• Kaczor Korneliusz, Kontrakt na budowę Zamku w Kórniku z 1426 roku, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2021, z. 38, s. 75–91.
• Karłowska-Kamzowa Alicja, Zamek Kórnicki w średniowieczu i epoce nowożytnej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1968, z. 9–10, s. 5–38.
• Kąsinowska Róża, Zamek w Kórniku, wyd. I, Kórnik 1998; wyd. II poprawione i uzupełnione, Kórnik 2019.
• Kąsinowski Antoni, Zamek w Kórniku. Badania architektoniczne tzw. piwnic, Poznań – Kórnik 1994, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu.
• Kowalski Jacek, Architektura i sztuka, [w:] Z dziejów Kórnika i Bnina: studia i materiały, red. Jerzy Fogel, t. 2, Poznań 2008, s. 89–129.
• Linette Eugeniusz, Kórnik–Bnin. Studium historyczno-urbanistyczne, Poznań 1961, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu.
• Łuka Leon Jan, Szafrański Włodzimierz, Sprawozdanie z lustracji prac remontowych w Kórniku w grudniu 1947 r., archiwum Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, teczka Kórnik nr 3748/1.
• Miedziak Witold, Początki recepcji architektury renesansowej w Wielkopolsce: Detal architektoniczny zamku w Kórniku a warsztaty wawelskie, artykuł przygotowany do druku.
• Moraczewski Maciej, Ugoda o budowę zamku w Kurniku, „Architekt” 1906, nr 5, s. 103–107.
• Olszacki Tomasz, Różański Artur, Zamek w Gołańczy. Dzieje i architektura od połowy XIV po schyłek XVIII stulecia, Gołańcz 2015.
• Olszewska Maria, Dwa Inwentarze Klucza Kórnickiego z XVII wieku, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1959, z. 7, s. 197–218.
• Rogalanka Anna, O układzie i wielkości parcel w średniowiecznym Poznaniu (Próba rozpoznania problemu), [w:] Początki i rozwój Starego Miasta w Poznaniu, Materiały ogólnopolskiego sympozjum 18–19 października 1973, red. W. Błaszczyk, Warszawa – Poznań 1977, s. 323–376.
• Romaniszyn Jan, Zamek w Kórniku – raport z badań georadarowych przeprowadzonych w lutym 2024 roku, Poznań 2024, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Skuratowicz Jan, O najstarszych prywatnych zamkach w Wielkopolsce, [w:] Zamek i dwór w średniowieczu od XI do XV wieku. Materiały XIX Seminarium Mediewistycznego, red. Jacek Wiesiołowski, Poznań 2001, s. 24–29.
• Talarczyk-Andrałojć Małgorzata, Andrałojć Mirosław, Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w 2019 r. w południowo-zachodniej części wyspy zamkowej w Kórniku, Poznań 2019, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Talarczyk-Andrałojć Małgorzata, Andrałojć Mirosław, Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych prowadzonych w związku z robotami konserwatorsko-budowlanymi w przyziemiu Zamku w Kórniku, gm. loco, woj. wielkopolskie w 2013 roku. Etap II, Poznań 2014, archiwum Biblioteki Kórnickiej.
• Tschuschke Wojciech, Gogolik Sławomir, Szepielak Michalina, Wpływ budowli fortyfikacyjnych i obronnych na warunki gruntowe w otoczeniu tych obiektów, „Przegląd Budowlany” 2017, nr 3, s. 16–20.
• Woźniak Katarzyna, Drewniane pale pod Zamkiem Kórnickim, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2015, z. 32, s. 153–155.
• Wypych Katarzyna, Remont i renowacja murów wewnętrznych przyziemia Zamku w Kórniku. Odsalanie murów, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2021, z. 38, s. 133–144.
• Zakrzewski Ignacy, Umowa na budowę zamku Kórnika w r. 1426, [w:] Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, t. III, z. II, Kraków 1885, s. 64–65.

Identifiers

DOI

10.34843/12tp-1p74

Biblioteka Nauki

58969522