Strategie pochwalne w utworze Pienia wesołe dziatek… Walentego Bartoszewskiego (ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej)

• Authors: Monika Kardasz

Title variants

EN

Strategies of Praise in Pienia wesołe dziatek […] by Walenty Bartoszewski (from the Collection of the Kórnik Library)

Abstracts

EN

The article presents a little-known collection of panegyric poems by the Vilnius poet Walenty Bartoszewski: Pienia wesołe dziatek na przyjazd do Wilna Króla Jego M[ości], senatu i rycerstwa jego po rekuperowaniu Smoleńska. A unique printed copy of the collection is held by the Polish Academy of Sciences Kórnik Library. The author offers an interpretation of the work, identifying the used laudatory strategies, the key motifs, and Bartoszewski’s main sources of inspiration (primarily within the orbit of the Czarnolas tradition), as well as the work’s function and the objectives it might have sought to achieve.

PL

Artykuł prezentuje mało znany zbiór wierszy pochwalnych wileńskiego poety Walentego Bartoszewskiego: Pienia wesołe dziatek na przyjazd do Wilna Króla Jego M[ości], senatu i rycerstwa jego po rekuperowaniu Smoleńska. Unikatowy egzemplarz druku znajduje się w zbiorach PAN Biblioteki Kórnickiej. Autorka zinterpretowała utwór, starając się wskazać zastosowane w nim strategie laudacyjne, najważniejsze motywy i główne źródła inwencji Bartoszewskiego (przede wszystkim w kręgu czarnoleskim), a także funkcję utworu oraz cele, jakie mógł realizować.

Keywords

PL

poezja panegiryczna; toposy pochwały; Walenty Bartoszewski; Smoleńsk

EN

panegyric poetry; topoi of praise; Walenty Bartoszewski; Smoleńsk

• Publisher: Biblioteka Kórnicka PAN
• Journal: Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej
• Year: 2024
• Issue: 41
• Pages: 133-150

Dates

published

2024

Contributors

author

Monika Kardasz

• Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Filologii Polskiej

• https://orcid.org/0000000216440719

References

• Bartoszewski Walenty, Pienia wesołe dziatek na przyjazd do Wilna Króla Jego M[ości], senatu i rycerstwa jego po rekuperowaniu Smoleńska […], Wilno 1611.
• Bartoszewski Walenty, Utwory poetyckie, oprac. Monika Kardasz, Warszawa 2019 („Biblioteka Pisarzy Staropolskich”, t. 50).
• Dorohostajski Krzysztof, Hippica, to jest O koniach księgi, Kraków 1603.
• Kochanowski Jan, Pieśni, oprac. Ludwika Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 2008 („Biblioteka Narodowa”, seria I, nr 100).
• Kochanowski Jan, Poematy okolicznościowe, oprac. Roman Krzywy, Warszawa 2018 („Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej”, t. 37).
• Moskiewski Mars. Wiersze polskie czasu pierwszej dymitriady (1605–1612). Antologia, oprac. Aleksandra Oszczęda, Warszawa 2016.
• Pasek Jan Chryzostom, Pamiętniki, oprac. Roman Pollak, Warszawa 1989.
• Sęp Szarzyński Mikołaj, Poezje zebrane, wyd. Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, przy współpracy Krzysztofa Mrowcewicza, Warszawa 2001 („Biblioteka Pisarzy Staropolskich”, t. 23).
• Barycz Henryk, Bartłomiej Nowodworski, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 23, Wrocław 1978, s. 356–360.
• Bieliński Józef, Uniwersytet Wileński (1579–1831), t. 3, Kraków 1900.
• Bieńkowski Tadeusz, Panegiryk a życie literackie w Polsce XVI i XVII w., [w:] Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. Hanna Dziechcińska, Wrocław 1980, s. 183–196.
• Byliński Janusz, Sejm z 1611 roku. W nowym opracowaniu, Wrocław 2016, s. 56–57, Bibliotekacyfrowa.pl, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=78293&from=publication (dostęp 17.08.2024).
• Bystroń Jan Stanisław, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. 2, Warszawa 1976.
• Chrościcki Juliusz A., Barokowa architektura okazjonalna, [w:] Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Prace z historii kultury, red. Janusz Pelc, Wrocław 1970 („Studia Staropolskie”, t. 21), s. 229–254.
• Chrościcki Juliusz A., „Pompa funebris”. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
• Dziechcińska Hanna, Panegiryk, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. Teresa Michałowska i in., Wrocław 2002, s. 616.
• Dziechcińska Hanna, Zabawa jako komponent życia literackiego, [w:] Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. Hanna Dziechcińska, Wrocław 1980, s. 71–95.
• Hirschberg Aleksander, Maryna Mniszchówna, Lwów 1906.
• Jarczykowa Mariola, Kreacja Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego w piśmiennictwie siedemnastowiecznym, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2014, t. 10, s. 143–157.
• Jarczykowa Mariola, Krzysztof Moniwid Dorohostajski w świetle listów do Radziwiłłów, [w:] Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 7, red. Piotr Borek, Marceli Olma, Kraków 2017, s. 49–64.
• Jarczykowa Mariola, Krzysztofa Dorohostajskiego zabawy Muzom poświęcone, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2014, R. 58, s. 105–122.
• Jarczykowa Mariola, Szturm smoleński (13 VI 1611) w siedemnastowiecznych drukach okolicznościowych, „Senoji Lietuvos Literatūra” 2011, nr 32, s. 81–102.
• Kuran Michał, Relacje o zdobyciu Smoleńska w 1611 roku – konwencje literackie i funkcje komunikacyjne, „Senoji Lietuvos Literatūra” 2011, t. 32, s. 57–80.
• Krzywy Roman, Dwie intrady wojewodów wileńskich, [w:] tenże, W podróży, przy stole i w łożnicy. Źródła literackie jako zwierciadło staropolskich obyczajów, Warszawa 2024, s. 109–139.
• Krzywy Roman, O panegiryku staropolskim. Tradycja i przemiany, Staropolska.pl, http://www.staropolska.pl/barok/opracowania/panegiryk.html (dostęp 15.08.2024).
• Krzywy Roman, Projekt edycji hermeneutycznej, [w:] Jak wydawać teksty dawne, red. Karolina Borowiec i in., Poznań 2017, s. 45–64.
• Krzywy Roman, Silvae i sylwy – glosa historycznoliteracka do pewnego nieporozumienia, „Pamiętnik Literacki” 2013, t. 104, z. 3, s. 145–151.
• Lepszy Kazimierz, Dorohostajski Krzysztof Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 5, Kraków 1939–1946, s. 331–333.
• Niedźwiedź Jakub, Kultura literacka Wilna (1323–1655). Retoryczna organizacja miasta, Kraków 2012.
• Niedźwiedź Jakub, Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII–XVIII w., Kraków 2003.
• Nowak-Dłużewski Juliusz, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
• Okoń Jan, Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, Wrocław 1970.
• Oszczęda Aleksandra, Tryumfy smoleńskie. Propagandowe treści wierszy tryumfalnych z 1611 roku, [w:] Hołd carów Szujskich, red. Juliusz A. Chrościcki, Mirosław Nagielski, Warszawa 2012, s. 69–92.
• Pelc Janusz, Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.
• Polak Wojciech, Udział żołnierzy z Prus Królewskich w kampaniach moskiewskich w latach 1609–1612, [w:] Prusy Książęce i Prusy Królewskie w XVI–XVIII wieku, red. Jacek Wijaczka, Kielce 1997, s. 155–172.
• Poplatek Jan, Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, Wrocław 1957.
• Rostowski Stanisław, Lithuanicarum Societatis Jesu historiarum provincialium pars prima, auctore…, Vilnae 1768.
• Roszkowska Wanda, Główne ośrodki życia teatralnego w Polsce XVI i XVII w., [w:] Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, red. Hanna Dziechcińska, Wrocław 1980.
• Rottermund Andrzej, Splendor dworu i mechanika, [w:] Artes atque humaniora. Studia Stanislao Mossakowski sexagenario dicta, red. A. Rottermund, Warszawa 1998, s. 197–209.
• Szastyńska-Siemion Alicja, Epinicium, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. Teresa Michałowska i in., Wrocław 2002, s. 211–216
• Świątkiewicz Antoni, Ostatni szturm na Smoleńsk 1611 r., „Kwartalnik Historyczny” 1892, R. 6, s. 82–92.
• Ulčinaitė Eugenija, Uniwersytet Wileński jako główny ośrodek kształtowania literatury baroku w Wielkim Księstwie Litewskim, [w:] Barok w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej. Drogi przemian i osmozy kultur, red. Janusz Pelc, Krzysztof Mrowcewicz, Marek Prejs, Warszawa 2000, s. 85–95.

Identifiers

DOI

10.34843/kjad-0r93

Biblioteka Nauki

58969684