Od słowa do opowieści. Usprawnianie kompetencji narracyjnych dziecka drogą doskonalenia zdolności opowiadania

• Authors: Marzena Szurek , Ewa Zmuda

Title variants

EN

From the Word to the Story. Improving Children’s Narrative Competences as a Way to Improve Storytelling Skills

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest opowieść potraktowana z perspektywy pedolingwistycznego namysłu nad narracją (będącą esencją opowieści szeroko rozumianej). W początkowych partiach tekstu zaprezentowane zostały najważniejsze zagadnienia teoretyczne dotyczące narracji i kompetencji narracyjnej, stanowiące punkt wyjścia do dalszych rozważań. Natomiast główna część pracy dotyczy możliwości wykorzystania umiejętności opowiadania (począwszy od najwcześniejszych lat życia) w procesie terapii logopedycznej nastawionej na usprawnianie komunikacji językowej i innych aspektów rozwoju dziecka. Celem artykułu jest więc podkreślenie znaczenia i funkcji opowieści po- traktowanej przez pryzmat oddziaływań terapeutycznych. Realizacji tego celu służy pokazanie specyfiki pracy logopedy nad rozwijaniem kompetencji narracyjnej, która w perspektywie, jaką przyjęły autorki, jest nie tylko finalnym efektem terapii, ale też ważnym narzędziem osiągnięcia sprawności w zakresie innych kompetencji kluczowych. Sprawność narracyjna staje się celem terapeutycznym i narzędziem budowania kompetencji w umysłach jednostek. Zaproponowane strategie postępowania i formy ćwiczeń oparte zostały na doświadczeniach autorek w pracy terapeutycznej stosowanej w odniesieniu do pacjentów z różnymi deficytami rozwojowymi. Jednocześnie w prezentowanych przykładach uwzględniono naukową dyskusję teoretyczną nad rolą narracji w szeroko zakrojonej terapii zaburzeń.

EN

The subject of the article is a story shown from the perspective of pedolinguistic reflection on narrative (as the essence of broadly- understood story). The initial parts of the article explain the most important theoretical issues related to narrative and narrative competence. That is important for proceeding to further considerations. The main part of the work concerns the possibility of using an ability to tell stories (from the earliest age) inspeech therapy focused on improving language communication and other aspects of child development. Thus, the purpose of the article is to emphasize the importance and the function of a story seen from the perspective of therapeutic interactions. That is why, the authors of the article present the specific features of speech therapy implemented in order to develop the narrative competence. However, this competence is not only the final effect of the therapeutic process, but also an important tool for shaping other key competences. Narrative proficiency becomes the therapeutic purpose and the tool for building various competences in the minds of individuals. The suggested strategies and forms of exercises are based on the authors’ therapeutic experience related to working with patients with various developmental disabilities. At the same time, the examples used in the paper reflect theoretical scientific debate concerning the role of narration in broadly understood therapy of various disorders.

Keywords

PL

opowieść; opowiadanie; narracja; sprawność narracyjna; kompetencja językowa; logopedia; pedolingwistyka; opowieść; opowiadanie; narracja; sprawność narracyjna; kompetencja językowa; logopedia; pedolingwistyka

EN

story; narrative; competence; language competence; speech therapy; pedolinguistics

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2020
• Volume: 15
• Issue: 2(56)
• Pages: 63-76

Dates

published

2020-07-16

Contributors

author

Marzena Szurek

author

Ewa Zmuda

References

• Altenmuller E.O. (2004). Muzyka w głowie, „Świat Nauki”, nr 1/4, s. 64-69.
• Bokus B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Kielce: Wydawnictwo Energeia.
• Bogdanowicz M. (2002). Recepty na dobre czytanie i pisanie, [w:] J. Turewicz (red.), Jak pomóc dziecku z dysortografią, Zielona Góra: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, s. 39-50.
• Bogdanowicz M., Czabaj R., Bućko A. (2008). Modelowy system profilaktyki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją rozwojową, Gdynia: Wydawnictwo Operon.
• Broś D. (2003). Od pierwszego krzyku do pierwszego słowa. Dwa podsystemy języka w rozwoju komunikacji werbalnej dziecka w okresie niemowlęcym. Studium przypadku, „Audiofonologia”, T. 23, s. 151-167.
• Chrzczonowicz A. (2012). Narracja a zaburzenia psychotyczne: badania i zastosowanie terapeutyczne, „Postępy Psychiatrii i Neurologii, t. 21(1), s. 43-50.
• Critchley M., Henson R.A. (1980). Music and the brain. Studies in the neurology of music, London: William Heinemann Medical Books Limited.
• Cieszyńska J. (2005). Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji, wyd. 2. popr. i poszerz., Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Cieszyńska-Rożek J. (2010). Diagnoza funkcji lewej półkuli mózgu i jej wpływ na programowanie terapii dzieci w wieku przedszkolnym, [w]: M. Michalik, A. Siudak (red.), Zagadnienia mowy i myślenia, Kraków: Collegium Columbinum, s. 23-30.
• Cieszyńska J., Korendo M. (2007). Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Forster, E.M. (1966). Aspects of the novel, Harmondsworth: Penguin Books.
• ---
• Giddens A. (1991). Modernity and self-identity. Self and society in the late modern age, Stan- ford: Stanford University Press.
• Grabias S. (2001). Perspektywy opisu zaburzeń mowy, [w:] S. Grabias (red.), Zaburzenia mowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 11-43.
• Grabias S. (2017). Język w diagnozowaniu umysłu. Terapia logopedyczna a poznawcza i in- terakcyjna funkcja języka, [w:] D. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor (red.), Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 35-63.
• Kaczmarek L. (1977). Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Kaczmarek B.L.J. (1995). Mózg, język, zachowanie, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kielar-Turska M. (2018). Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka, „Horyzonty Wychowania” t. 17, nr 42, s. 71-84, DOI:10.17399/HW.2018.174205
• Kielar-Turska M. (1989). Mowa dziecka. Słowo i tekst, Kraków: WUJ.
• Kowalski S. (1972). Rozwój mowy i myślenia dziecka, Warszawa: PWN.
• Michalec K. (2016). Wypadek świerszcza. Opowiadania logopedyczne, Katowice: Wydawnictwo Debit.
• Michalik M. (2010). Między językiem, myśleniem a rzeczywistością – budowanie kompetencji gramatyczno-leksykalnej dziecka podejrzewanego o upośledzenie intelektualne. Studium przypadku, [w:] M. Michalik, A. Siudak (red.), Zagadnienia mowy i myślenia, Kraków: Collegium Columbinum, s. 31-50.
• Molicka M. (2011). Biblioterapia i bajkoterapia. Rola literatury w procesie zmiany rozumienia świata społecznego i siebie, Poznań: Media Rodzina.
• Nott-Bower A. (2018). Bezobrazkowe badanie poziomu rozwoju kompetencji narracyjnej u dzieci jedno- i dwujęzycznych, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (22), s. 69-81, DOI: 10.31261/PS_P.2018.22.05.
• Nożyńska-Demianiuk A. (bez roku wyd.). Bajki logopedyczne, Kalisz: Wydawnictwo Martel.
• Orłowska-Popek Z. (2006). Dzienniczki wydarzeń uczniów niesłyszących – utrwalone pismem zachowania językowe, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, t. 7, s. 247-256.
• Orłowska-Popek Z. (2009). Kształtowanie się systemu językowego u dzieci z implantem ślimakowym, „Biuletyn Logopedyczny”, nr 1 (23), s. 35-39.
• Orłowska-Popek Z. (2017). Programowanie języka w terapii logopedycznej na przykładzie rozwoju języka dzieci niesłyszących, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Porayski-Pomsta J. (red.). (2008). Diagnoza i terapia w logopedii, Warszawa: Elipsa.
• Sławiński J. (red.) (2000). Słownik Terminów Literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sołtys-Chmielowicz A. (1998). Wymowa dzieci przedszkolnych, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Soroko E., Wojciechowska J. (2015). Kompetencja narracyjna jako obszar nauczania i oceny w edukacji, „Studia Edukacyjne”, nr 37, s. 211-236, DOI: 10.14746/se.2015.37.13.
• ---
• Spitzer M. (2011). Jak uczy się mózg, tłum. Małgorzata Guzowska-Dąbrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Springer S.P., Deutsch G. (2005). Lewy mózg, prawy mózg z perspektywy neurobiologii poznawczej, tłum. Iwona Szatkowska, Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Van Dijk T.A. (1985). Action, action description, and narrative, „New Literary History” nr 2, s. 273-294.
• Woźniak T. (2005). Narracja w schizofrenii, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Wyrwas K. (2012). Dlaczego opowiadanie w rozmowie potocznej to nie monolog?, [w:] A. Burzyńska-Kamieniecka (red.), Akty i gatunki mowy w perspektywie kulturowej, „Język a Kultura”, t. 23, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 451-460.
• Vasta R., Haith M.M., Miller S.A. (2001). Psychologia dziecka, Warszawa: WSiP.
• Zabawa K. (2013). Rozpoczęta opowieść. Polska literatura dziecięca po 1989 roku wobec kultury współczesnej, Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.

Identifiers

DOI

10.35765/eetp.2020.1556.05