Gombrowicz w starciu z „najgorszą z dzikich małp” – o granicach w interpretowaniu literatury z perspektywy nauk społecznych

• Authors: Dagmara Anna Śniowska

Title variants

EN

Gombrowicz in the Confrontation With "the Worst of Wild Monkeys" - About the Limits of Interpreting Literature from the Perspective of Social Sciences

Abstracts

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to show the limitations in interdisciplinary interpretation of Witold Gombrowicz’s literary output. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: There has been discussed the issue of the legitimacy of reading Gombrowicz’s works from the perspective of political science and sociology. I point out the limitations and dangers related to this direction of interpretation. Although literary works are subject to analysis, they are treated as a kind of record of political and sociological observations. Therefore, the applied methodology uses tools appropriate for both literary studies and social sciences. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The starting point is the statement that the message is ambiguous as a characteristic of the literary output of the author of Ferdydurke. Then, there are vivid examples of overinterpretation and ideologization of Gombrowicz’s work. On this basis, I define certain boundaries within which it is possible to analyze individual pieces in a less risky manner. RESEARCH RESULTS: The non-political character declared by the writer is related to the reluctance to examine the position on political points – but not to restrictively ignore the issues of broadly understood politics. Reading Gombrowicz literally carries too high a risk. It is just as wrong to add an ideological background to his works, as well as to read it as a commentary on historical events. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The key to the political and sociological reading of Gombrowicz’s works may be a broad understanding of the political aspect, while seeking the author’s distancing himself from any Form.

PL

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie ograniczeń w interdyscyplinarnym interpretowaniu dorobku literackiego Witolda Gombrowicza. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Omawiam w nim problematykę zasadności odczytywania twórczości Gombrowicza z perspektywy nauk o polityce i socjologii. Wskazuję na ograniczenia i niebezpieczeństwa związane z takim kierunkiem interpretacji. Mimo że analizie podlegają dzieła literackie, zostają one potraktowane jako swoisty zapis politologicznych i socjologicznych obserwacji. W związku z tym, zastosowana metodologia wykorzystuje narzędzia właściwe zarówno dla literaturoznawstwa, jak i nauk społecznych. PROCES WYWODU: Punkt wyjścia stanowi stwierdzenie o niejednoznaczności przekazu jako cesze charakterystycznej dla twórczości autora Ferdydurke. Następnie ukazane zostaną jaskrawe przykłady nadinterpretacji i zideologizowania twórczości Gombrowicza. Na tej podstawie określam pewne granice, w ramach których można mniej ryzykownie analizować poszczególne utwory. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Deklarowana przez pisarza apolityczność wyraża się w niechęci do zajmowania określonego stanowiska w konkretnych politycznych kwestiach, ale nie w restrykcyjnym pomijaniu problematyki szeroko rozumianej polityczności. Literalne odczytywanie dzieł Gombrowicza niesie za sobą wysokie ryzyko błędu. Nietrafione jest zarówno dobudowywanie ideologicznego zaplecza do jego twórczości, jak i odczytywania jej jako komentarza do konkretnych wydarzeń historycznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Kluczem do politologiczno-socjologicznego odczytywania dzieł Gombrowicza może być szerokie rozumienie polityczności przy jednoczesnym poszanowaniu dystansowania się autora od wszelakiej Formy.

Keywords

PL

Witold Gombrowicz; politologia; socjologia; literatura

EN

Witold Gombrowicz; political science; sociology; literary studies

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2022
• Volume: 13
• Issue: 42
• Pages: 203-214

Dates

published

2022

Contributors

author

Dagmara Anna Śniowska

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000241926075

References

• Franczak, J. (2012). Gombrowicz versus Gombrowicz. W: W. Gombrowicz. Testament. Rozmowy z Dominique de Roux. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2018a). Dziennik 1953-1969. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2017a). Ferdydurke. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2015). Iwona, księżniczka Burgunda. W: tegoż, Dramaty. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2021). Jaki jest sens Ślubu. W: tegoż, Varia 2. Dyskusje i polemiki. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2004). [Przedmowa do hiszpańskiego wydania Ferdydurke]. W: tegoż, Varia 1. Czytelnicy i krytycy. Proza, reportaże, krytyka literacka, eseje, przedmowy. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2017b). Przedmowa do „Trans-Atlantyku” [1957]. W: tegoż, Trans-Atlantyk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2018b). Szczur. W: tegoż, Bakakaj i inne opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2012). Testament. Rozmowy z Dominique de Roux. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz, W. (2018c). Zbrodnia z premedytacją. W: tegoż, Bakakaj i inne opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Goldmann, L. (2021). Krytyka nic nie zrozumiała. Tłum. I. Kania. W: W. Gombrowicz. Varia 2. Dyskusje i polemiki. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Jarzębski, J. (2012). Erotyka i polityka. W: Witold Gombrowicz nasz współczesny. Red. tegoż. Kraków: Universitas.
• Jarzębski, J. (2014). Gombrowicz i Szekspir. Pamiętnik Literacki, 105/3, 79-91.
• Jarzębski, J. (1971). Pojęcie „formy” u Gombrowicza. Pamiętnik Literacki, 62/4, 69-96.
• Kaute, W. (2016). Polska i Polacy a „duch” nowożytności w Dzienniku Witolda Gombrowicza. Studia humanistyczno-społeczne, t. 12, 53-90.
• Kulas, P. (2012). Gombrowicz i problem teologiczno-polityczny, Przegląd Polityczny, 114, 147-152.
• Nowak, L. (2000). Gombrowicz: człowiek wobec ludzi. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Suchanow, K. (2017). Gombrowicz. Ja, geniusz. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Śniowska, D.A. (2019). Gombrowicz Hobbesem podszyty. Iwona, księżniczka Burgunda w świetle filozofii politycznej. Horyzonty Polityki, 10(32), 73‑86.
• Świercz, P. (2020). Between Realism and Nominalism. Gombrowicz and the Debate on Polish and European Archetypes of Political Culture. Horyzonty Polityki, 10(33), 61‑79.
• Świercz, P. (2019). The Marriage from the Perspective of Political Philosophy. Horyzonty Polityki, 10(30), 39‑64.
• Tischner, Ł. (2013). Gombrowicz poprawia Nietzschego. Kilka uwag o „Szczurze”. Teksty Drugie, 1-2, 201-206.

Identifiers

DOI

10.35765/hp.2065

Biblioteka Nauki

2231770