Sensacja czy realizm? Etyka komunikowania na przykładzie wojny w Ukrainie

• Authors: Waldemar Sobera

Title variants

EN

Sensation or realism? Ethics of communication on the example of the war in Ukraine

Abstracts

EN

RESEARCH OBJECTIVE: Analysis of the issues of compliance with the rules of journalism ethics in reporting the conflict in Ukraine, in the context of journalistic codes and the specificity of extraordinary events. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The text analyzes the ethical problems faced by journalists in the context of reporting the events with due respect for the aggrieved parties and the audience. The article uses research methods common for the social sciences and humanities, including the desk research method and case study. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The starting point for the presentation of journalism ethics in crisis situations was the principles contained in the codes of ethics of journalistic associations and the study by Karol Jakubowicz “Journalist in a crisis situation”. The considerations refer to the reporting of events from the initial period of the conflict in Ukraine in 2022. RESEARCH RESULTS: Due to the dynamics and emotionality of a crisis situation, as well as competition in the media and politics market, ethical principles related to the objective presentation of events are often violated. The key is to properly portray death scenes and to respect people injured during extraordinary events. Reporting should be balanced so as not to cause panic. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The analysis of examples of reporting the crisis in Ukraine revealed frequent violations of ethical principles. One of the reasons is the great dynamics and drama of the events taking place. The purpose of the article was to raise awareness of the existence of journalistic deontology, compliance with its provisions and to serve for deeper analyzes in the future regarding the specificity of the behavior of journalists and participants of extraordinary events, including war.

PL

CEL NAUKOWY: Analiza problematyki wykorzystywania zasad etyki dziennikarskiej w relacjonowaniu konfliktu w Ukrainie w kontekście kodeksów dziennikarskich i specyfiki zdarzeń nadzwyczajnych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W tekście przeanalizowano, jakie problemy etyczne stają przed dziennikarzami w kontekście relacjonowania wydarzeń z zachowaniem odpowiedniego szacunku dla osób poszkodowanych i odbiorców. W artykule zastosowano metody badawcze właściwe dla nauk społecznych i humanistycznych, w tym metodę desk research oraz studium przypadku (case study). PROCES WYWODU: Punktem wyjścia do prezentacji problematyki etyki dziennikarskiej w sytuacjach kryzysowych były zasady zawarte w kodeksach etycznych stowarzyszeń dziennikarskich i opracowaniu Karola Jakubowicza „Dziennikarz w sytuacji kryzysowej”. W artykule skupiono się zwłaszcza na relacjonowaniu wydarzeń z początkowego okresu konfliktu w Ukrainie w 2022 roku. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Dynamika i emocjonalność sytuacji kryzysowej oraz wysoka konkurencyjność na rynku mediów sprawiają, że często łamane są zasady etyczne związane z obiektywnym przedstawianiem zdarzeń. Kluczowe jest odpowiednie ukazywanie scen śmierci i szacunek dla osób poszkodowanych w czasie zdarzeń nadzwyczajnych. Relacje powinny być wyważone, by nie wywoływać paniki wśród odbiorców. WNIOSKI, INNOWACJE I REKOMENDACJE: Analiza przykładów relacjonowania kryzysu w Ukrainie wykazała częste naruszanie zasad etycznych przez dziennikarzy. Jedną z przyczyn jest duża dynamika i dramatyzm zachodzących wydarzeń. Artykuł ma za zadanie zwiększyć świadomość istnienia deontologii dziennikarskiej, przestrzegania jej postanowień oraz posłużyć do głębszych analiz w przyszłości, dotyczących specyfiki postępowania dziennikarzy i uczestników zdarzeń nadzwyczajnych, w tym wojennych.

Keywords

PL

etyka; wojna; Ukraina; dziennikarstwo; godność człowieka

EN

ethics; war; Ukraine; journalism; human dignity

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2022
• Volume: 13
• Issue: 44
• Pages: 187-201

Dates

published

2022

Contributors

author

Waldemar Sobera

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000304435653

References

• Barczyszyn-Madziarz, P. (2019). Dziennikarze polscy, rosyjscy i szwedzcy oraz ich wizja zawodu. Wrocław: Wydawnictwo Uni-wersytetu Wrocławskiego.
• Bielińska, K. (2014). Od Al-Dżaziry do Twittera – wpływ mediów na Arabską Wiosnę. Przegląd Politologiczny, 1, 381–394. DOI:10.14746/pp.2014.19.1.24
• Chruściel, W. (2020). Czy media muszą być etyczne? Miejsce wartości moralnych w przekazach medialnych. Łódzkie Studia Teologiczne, 29 (1), 23–32. www.archidiecezja.lodz.pl/lst/pdf/29(2020-1)-Wanda-Chrusciel-Czy-media-musza-byc-etyczne-Miejsce-wartosci-moralnych.pdf
• Chyliński, M. & RussMohl, S. (2019). Dziennikarstwo. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Chyliński, M. (2014). Obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych a profesjonalizm dziennikarski. Studia Medioznawcze, 3 (58), 25–36. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-ab3fd54e-e437-4d98-a823-2daa9cd9d138/c/chylinski.pdf
• Dobek-Ostrowska, B. (1999). Podstawy komunikowania społecznego. Wrocław: Wydawnictwo ASTRUM.
• Doktorowicz, K. (2020). Dziennikarstwo cyfrowe: koniec profesjonalizmu czy nowa misja dziennikarstwa dla każdego? W A. Hess & W. Świerczyńska-Głownia (Red.), Nie bądźmy obojętni: człowiek, społeczeństwo, polityka: prace ofiarowane prof. dr hab. Teresie Sasińskiej-Klas (s. 185–205). Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. www.media.uj.edu.pl/ksiegi-jubileuszowe
• Drożdż, M. (2019). Etyka mediów w obronie wartości. Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie.
• Dziennikarski Kodeks Obyczajowy Stowarzyszenia Dziennikarzy RP (b.d.). Pobrano 23 stycznia 2022 z www.dziennikarzerp.pl/wp-content/uploads/2010/06/kodeks.pdf
• Fc/Tam (2022). Kijów. Atak na wieżę telewizyjną. Rakieta przeleciała nad głową Wojciecha Bojanowskiego, reportera TVN24. Pobrano 4 marca 2022 z https://tvn24.pl/swiat/ukraina-kijow-atak-na-wieze-telewizyjna-rakieta-przeleciala-nad-glowa-wojciecha-bojanowskiego-reportera-tvn24-5619200
• Głowacki, B. (2015). Internet jako źródło informacji dla dziennikarza – mijanie się z prawdą a etyka dziennikarska. Studia Medioznawcze, 1 (60), 21–32. https://bibliotekanauki.pl/api/full-texts/2020/12/13/23e23785-791b-4562-a99a-98d08e554b0b.pdf
• Grochot, A. (2022). Stoltenberg: Wojna wywołała największy kryzys humanitarny od II wojny światowej. Pobrano 11 marca 2022 z https://rmf24.pl/raporty/raport-wojna-z-rosja/news-stoltenberg-woj-na-wywolala-najwiekszy-kryzys-humanitarny-od-,nId,5879503#crp_state=1
• Hodalska, M. (2018). Kataklizmy w mediach. Dziennikarskie relacje z klęsk żywiołowych. Kraków: Wydawnictwo Akademickie.
• Jakubowicz, K. (2008). Dziennikarz w sytuacji kryzysowej. Opracowanie dla Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Pobrano 23 stycznia 2022 z https://centruminformacji.tvp.pl/15781075/dziennikarz-w-sytuacji-kryzysowej
• Karta Etyczna Mediów (1995). Pobrano 24 stycznia 2022 z www.rem.net.pl/services.php
• Kodeks Etyki Dziennikarskiej KSD (2009). Pobrano 24 stycznia 2022 z www.katolickie.media.pl/informacje-ksd/do-kumenty-ksd/53-kodeks-etyki-dziennikarskiej-ksd
• Kodeks Etyki Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (b.d.). Pobrano 23 stycznia 2022 z www.sdp.pl/o-sdp/kodeks-etyki-sdp
• Kononiuk, T. (2021). Pandemia COVID-19 a ochrona godności człowieka. „Żądło krzywdy” w mediach. Media Biznes Kultura, 2 (11), 23–37. DOI: 10.4467/25442554.MBK.21.012.15153
• Kopeć-Ziemczyk, K. (2020). Polaryzacja mediów w Polsce. Analiza za-wartości „Wiadomości” TVP i „Faktów” TVN w okresie kampanii samorządowej w 2018 roku. Praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Michała Głowackiego. Pobrano 24 stycznia 2022 z www.depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/3892/Polaryzacja%20medi%c3%b3w%20w%20Polsce.%20Analiza%20zawartosci%20Wiadomosci%20TVP%20i%20Faktow%20TVN%20w%20okresie%20kampani%20samorzadowej%202018%20roku.pdf?sequence=1
• Ludwikowska, K. (2017). Żałoba po utracie bliskiej osoby w traumatycznych okolicznościach. W D. Opozda & M. Parzyszek (Red.), Rodzina w sytuacji straty bliskiej osoby (s. 161–174). Lublin: Wydawnictwo Episteme. www.depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/14974/Rodzina%20w%20sytuacji%20straty%20bliskiej%20osoby.pdf?sequence=1
• Media Express. (2004). Naczelny Super Expressu odpowiada na zarzuty. Pobrano 26 stycznia 2022 z www.wirtualnemedia.pl/artykul/naczelny-super-expressu-odpowiada-na-zarzuty
• Ml. (2022). Wojna Rosja-Ukraina. Syreny alarmowe przerwały relację reportera Polsat News Andrzeja Wyrwińskiego. Pobrano 4 marca 2022 z https://polsatnews.pl/wiadomosc/2022-02-26/wojna-rosja-ukraina-syreny-alarmowe-przerwaly-relacje-reportera-polsat-news
• Moeller, S. (2018). Compassion fatigue. W R. Bleiker (Red.), Visual Global Politics (s. 75–80). Oxon and New York: Routledge.
• PAP. (2021). Liczba ofiar śmiertelnych trzęsienia ziemi na Haiti wzrosła do 1297. Pobrano 25 stycznia 2022 z www.pap.pl/aktualnosci/news%2C929846%2Cliczba-ofiar-smiertelnych-trzesienia-ziemi-na-haiti-wzrosla-do-1297.html
• Płaneta, P. (2019). Od empatii do ironii : media i ich odbiorcy wobec tragedii wojny w XXI wieku. Rocznik Medioznawczy, 1, 55–79. www.pau.krakow.pl/Rocznik_Medioznawczy/Rocznik_Medioznawczy_1_2019_s55-79.pdf
• Skuza, S., Modzelewska, A. & Szeluga-Romańska, M. (2019). Profesjonalizacja zawodu dziennikarza w obliczu konwergencji mediów. Zarządzanie Mediami, 7 (2), 79–95. DOI: 10.4467/23540214ZM.19.006.10928
• Smolak, R. (2016). Rola polskich mediów w procesie domestykacji konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. Analiza nagłośnienia medialnego kryzysu na Ukrainie przez „Fakt”, „Gazetę Wyborczą” oraz „Wiadomości” TVP. Studia Medioznawcze, 3 (66), 29–43. www.studiamedioznawcze.pl/Numery/2016_3_66/pelny.pdf
• Sobera, W. & Smolak, R. (2018). Komunikowanie o zagrożeniach terrorystycznych w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Polsce i Rosji w wybranych dziennikach opinii. Nagłośnienie ataków w Paryżu. Studia Medioznawcze, 1 (72), 89–102. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-31272df4-c206-4956-9bc2-ea4d67d78c6d/c/lubczynska.pdf
• Szot, L. (2013). Dziennikarze mediów lokalnych w Polsce. Między profesjonalizmem a koniecznością przetrwania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stępińska, A. & Ossowski, S. (2011). Dziennikarze w Polsce: wartości, priorytety i standardy zawodowe. Studia Medioznawcze, 1 (44), 17‒30.
• Sztyber, M. (2020). Misja, służba, posłannictwo – o zawodzie dziennikarza we współczesnym świecie. Dyskurs & dialog. Czasopismo lepszej debaty publicznej, 4, 77–88. DOI: 10.5281/zenodo.3946543
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym Dz.U. 2007 nr 89 poz.590 (2022) (Polska). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20070890590/U/D20070590Lj.pdf
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe Dz.U.1984 nr 5 poz.24 (2018) (Polska). http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19840050024/U/D19840024Lj.pdf
• Wąsicka, M. (2013). Idealny model dziennikarstwa w zderzeniu z rzeczywistością. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2, 295–310. DOI: 10.14746/ssp.2013.2.16
• Zwiefka-Chwałek, A. (2009). Dziennikarstwo uczestniczące jako przejaw mediamorfozy. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Identifiers

DOI

10.35765/hp.2280

Biblioteka Nauki

2231704