Endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej jako przedmiot badań

• Authors: Arkadiusz Lewandowski

Title variants

EN

Endogenous sources of the crisis of liberal democracy as a subject of research

Abstracts

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to define the main assumptions of the approach to the problem of the contemporary condition of liberal democracy, focused on the endogenous and immanent sources of the crisis of liberal democracy. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problems is: a) what kinds of arguments support the conclusion that the need to pay attention to internal and immanent processes for liberal democracy, perceived as the source of the crisis? b) what processes and phenomena that take place within a liberal democracy should be treated as important sources of its crisis? For the purposes of the article, the method of source criticism analysis, the synthesis of scientific literature as well as the method of analysis and logical construction were used. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First, the methodological assumptions of the research are presented. Then the category of the crisis of liberal democracy was defined. The next part of the text is an analysis of the areas of sources of contemporary crisis liberal democracy. RESEARCH RESULTS: The article identifies the main endogenous sources of the crisis of liberal democracy as indicated by contemporary researchers of the phenomenon operating in the analyzed paradigm. As part of the systematization of the sources of the democratic crisis, it turned out to be important to take into account both general processes relating to changes in the “scope conditions” of democracy and phenomena inherent in democracy. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Contemporary studies on liberal democracy and its crisis should take into account the perspective of endogenous sources. Taking into account the problems that constitute a natural element of democracy as the sources of the crisis will allow for more effective analysis of this phenomenon and for forecasting the future and development of both democracy and politics.

PL

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest określenie głównych założeń podejścia do problematyki współczesnej kondycji liberalnej demokracji, skupionego na endogennych i immanentnych źródłach kryzysu demokracji liberalnej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy wyraża się w postaci pytań: a) jakie argumenty, podnoszone we współczesnej dyskusji naukowej, przemawiają za potrzebą zwrócenia uwagi na wewnętrzne i immanentne dla demokracji liberalnej procesy postrzegane jako źródło kryzysu?; b) jakie procesy i zjawiska, które mają miejsce wewnątrz demokracji liberalnej, należy traktować za istotne źródła jej kryzysu? Na potrzeby artykułu zastosowano metodę analizy krytyki źródłowej, syntezę literatury naukowej, jak również metodę analizy i konstrukcji logicznej. PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności zaprezentowane zostały założenia metodologiczne badań. Następnie dookreślona została kategoria kryzysu demokracji liberalnej. Kolejna część tekstu to analiza obszarów źródeł kryzysu współczesnej demokracji liberalnej. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W ramach artykułu określone zostały główne endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej, na jakie wskazują współcześni badacze zjawiska operujący w analizowanym paradygmacie. W ramach systematyzacji źródeł kryzysu demokracji istotne okazało się uwzględnienie zarówno procesów o charakterze ogólnym, dotyczącym zmian „warunków zakresowych” demokracji, jak i zjawisk immanentnych dla demokracji. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współczesne studia nad demokracją liberalną i jej kryzysem powinny wziąć pod uwagę perspektywę źródeł endogennych. Uwzględnienie problemów, które stanowią niejako naturalny element demokracji liberalnej jako źródeł kryzysu, pozwoli skuteczniej analizować to zjawisko, jak i prognozować przyszłość oraz rozwój tak demokracji, jak i polityki.

Keywords

PL

kryzys demokracji liberalnej; źródła kryzysu; elitaryzacja; deprywacja; zagrożenie tożsamości

EN

crisis of liberal democracy; sources of crisis; elitization; deprivation; identity threat

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2022
• Volume: 13
• Issue: 44
• Pages: 85-104

Dates

published

2022

Contributors

author

Arkadiusz Lewandowski

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000281612257

References

• Afeltowicz, Ł., & Pietrowicz, K. (2008). Koniec socjologii, jaką znamy, czyli o maszynach społecznych i inżynierii socjologiczne. Studia Socjologiczne, 3(190), 43–73.
• Antoszewski, A. (2018). Demokracja nieliberalna jako projekt poli-tyczny. W K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz & J. Wiśniewska-Grzelak (Red.), Zmierzch demokracji liberalnej? (s. 51–67). Warszawa: Ofi-cyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Apanowicz, J. (2003). Metodologia nauk. Toruń: Towarzystwo Nau-kowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
• Applebaum, A. (2020). Zmierzch Demokracji. Zwodniczy powab auto-rytaryzmu. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
• Bealey, F. (1996). Democratic Elitism and the Autonomy of Elites. International Political Science Review, 17(3), 319–331. DOI: 10.1177/019251296017003009.
• Borkowska-Nowak, M. (2021). Słabość liberalnej demokracji dźwi-gnią sukcesu partii antyestablishmentowych. Chantal Mouffe o wyzwaniach polityczności. Roczniki Filozoficzne, LXIX (2), 329–346.
• Chedia, I. (2020). Democracy in crisis. The Copernicus Journal of Polit-ical Studies, 2, 73–83. https://doi.org/10.12775/CJPS.2020.015
• Chojnowski, D. (2017). Carl Schmitt – myśliciel walki – czyli precz z fałszywym politycznym liberalnym konsensusem. Societas Et Ius, 6, 125–156. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SEI.2017.007
• Corning, A.F. (2000). Assessing perceived social inequity: A relative deprivation framework. Journal of Personality and Social Psycholo-gy, 78 (3), 463–477. DOI: 10.1037//0022-3514.78.3.463.
• Crouch, C. (2004). Post-Democracy. Cambridge: Polity.
• Crouch, C. (2015). Osobliwa nie-śmierć neoliberalizmu. Toruń: Wy-dawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Drinóczi, T., & Bień-Kacała, A. (2021). Illiberal constitutionalism in Poland and Hungary : the deterioration of democracy, misuse of hu-man rights and abuse of the rule of law. New York: Routledge.
• Dobrowolski, T. (2017). „Ucieczka od wolności” – Kryzys zaufania do demokracji liberalnej. Zjawisko przejściowe czy długotrwała tendencja? Krakowskie Studia Międzynarodowe, XIV (4), 151–168.
• Dudała, R. (2019). System polityczny współczesnych Włoch. Dynamika zmian. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskie-go.
• Eatwell, R., & Goodwin, M. (2020). Narodowy populizm. Zamach na liberalną demokrację. Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga Post Factum.
• Engelking, W. (2019). Carla Schmitta krytyka liberalizmu w latach 1916–1938. Próba syntezy i interpretacji. Czasopismo Praw-no-Historyczne, LXXI (2), 137–164.
• Feather, N.T. (2015). Analyzing relative deprivation in relation to deservingness, entitlement andresentment. Social Justice Research, 28(1), 7–26. DOI: 10.1007/s11211-015-0235-9.
• Filipowicz, S. (2015). Kryzys demokracji. Krok w kierunku diagnozy. W J.G. Otto (Red.), Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy poli-tyczne (s. 19–36). Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
• Fuchs, S. (1992). The Professional Quest for Truth: A Social Theory of Science and Knowledge. Albany: SUNY Press.
• Fuchs, S. (1993). Three Sociological Epistemologies. Sociological Per-spectives, 36(1), 23–44.
• Fukuyama, F. (2020). Tożsamość. Współczesna polityka tożsamościowa i walka o uznanie. Warszawa: Dom Wydawniczy Rebis.
• Harari, Y.N. (2018). 21 lekcji na XXI wiek. Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
• Hayward, J. (2010). Populistyczne wyzwanie dla demokracji elit w Europie. W O. Wysocka (Red.), Populizm (s. 309–337). Warsza-wa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Hermet, G. (2010). Przemiana populizmu. W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Populizm w Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 35–48). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Holmes, S., & Krastew, I. (2020). Światło, które zgasło. Jak Zachód za-wiódł swoich wyznawców. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Poli-tycznej. (wersja MOBI).
• Inglehart, R.F., & Norris, P. (2016). Trump, Brexit, and the Rise of Populism: Economic Have-Nots and Cultural Backlash. Harvard Kennedy School Faculty Research Working Papers, RWP16-026. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2818659
• Kasińska-Metryka, A. (2018). Demokracja liberalna w okowach „nowego populizmu”. W K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz & J. Wi-śniewska-Grzelak (Red.), Zmierzch demokracji liberalnej? (s. 120–130). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Korolczuk, E. (2019). Populizm, nierówności i uwiąd obywatelstwa so-cjalnego. W J. Żakowski (Red.), Almanach 2019–2020 (s. 140–151). Warszawa: Fundacja Collegium Civitas.
• Kulas, P. (2018). Antyelitarna narracja współczesnej polskiej prawi-cy. Przegląd Socjologii Jakościowej, 14(4), 14–39. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.14.4.02.
• Levitsky, S. & Ziblatt, D. (2018). Tak umierają demokracje. Łódź: Fun-dacja Liberte!
• Lewandowski, A. (2021a). Elitist Democracy as the Root of Populist Counter-Revolution: A Theoretical Approach. Historia i Polityka, 38(45), 145–155. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/HiP.ISSN 1899-516 0, e-ISSN 2391-7652
• Lewandowski, A. (2021b). Polityczna imitacja jako źródło współcze-snej kontrrewolucji w postkomunistycznej Europie – próba ujęcia teoriopolitycznego. Polityka i Społeczeństwo, 2(19), 93–97. DOI:10.15584/polispol.2021.2.6.
• Maj, P. (2019). Axiological Sources of Democratic Transformations of Political Systems into Illiberal Democracies – On the Example of the Republic of Poland (2015–2019). Przegląd Prawa Konstytucyj-nego, 6(52), 281–296. DOI: 10.15804/ppk.2019.06.21
• Markowska, B. (2018). Epistemologiczne źródła kryzysu demokracji liberalnej, Civitas. Studia z filozofii polityki, 22, 50–70. DOI 10.35757/CIV.2018.22.03
• Mouffe, Ch. (1999). Carl Schmitt and the paradox of liberal democ-racy. W Ch. Mouffe (Red.), The Challenge of Carl Schmitt (s. 38–53). London–New York: Verso Books.
• Mounk, Y. (2019). Lud kontra demokracja. Dlaczego nasza wolność jest w niebezpieczeństwie i jak ją ocalić. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna.
• Mudde, C. (2004). The Populist Zeitgeist. Government & Opposition, 3, 541–563.
• Müller, J.-W. (2003). A Dangerous Mind. Carl Schmitt in Post-War Eu-ropean Thought, New Haven–London: Yale University Press.
• Müller, J.-W. (2020). Strach i wolność. O inny liberalizm. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna [format MOBI].
• Naim, M. (2013). The End of Power: From Boardrooms to Battlefields and Churches to States, Why Being In Charge Isn’t What It Used to Be. New York: Basic Books.
• Niedźwiedzki, A. (2021). Ewolucja liberalnego paradygmatu prawa i gospodarki międzynarodowej. W M. Jastrzębski, W. Trempała & M. Wałdoch (Red.), Utopie i dystopie: wizje polityki w ustrojów po-litycznych (s. 57–75). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
• Olender, K. (2021). Globalne procesy erozji demokracji w perspektywie czynników politycznych, społecznych i medialnych. Horyzonty Polityki. 12(39), 89–104. DOI: 10.35765/HP.1993
• Pelinka, A. (2010). Populizm w Europie – w poszukiwaniu znaczenia mglistego pojęcia. W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Po-pulizm e Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 17–34). Warsza-wa: Oficyna Wydawnicza.
• Przeworski, A. (2019). Crises of Democracy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Przeworski, A. (2022). Kryzys demokracji. Wszystko Co Najważniej-sze, 39. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/adam-przeworski-kryzys-demokracji/
• Riedel, R. (2010). Populizm jako wyzwanie dla współczesnego rozu-mienia demokracji (w wariancie przedstawicielskim). W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Populizm e Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 133–144). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Rosicki, R. (2012). Kryzys demokracji liberalnej – wybrane problemy rządzenia, legitymizacji i reprezentacji. W M. Kołodziejczak & R. Rosicki (Red.), Od teorii do praktyki politycznej: księga jubileu-szowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Blokowi z okazji 40-lecia pracy naukowej i 70-lecia urodzin (s. 241–258). Poznań: Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytet Adama Mic-kiewicza.
• Runciman, D. (2019). Jak kończy się demokracja. Warszawa: Fundacja Kultury Liberalnej.
• Sandel, M. (2020). Tyrania merytokracji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (wersja MOBI).
• Schmitt, C. (2012). Teologia polityczna i inne pisma. Warszawa: Wy-dawnictwo Aletheia.
• Sojak, R. (2004). Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako per-spektywa ogólnej teorii społeczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Srnicek, N., & Williams A. (2019). Wymyślając przyszłość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Sulikowski, A. (2020). Demoliberalizm, populizm, autorytaryzm. Kryzys hegemonii i poszukiwanie (nowego) prawniczego logosu. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, 42(3), s. 29–45. DOI: 10.19195/2300-7249.42.3.2
• Szułdrzyński, M. (2020). Media społecznościowe kontra liberalna demokracja jaką znamy. W M. Bernaczyk, T. Gąsior, J. Misiuna, & M. Serowaniec (Red.), Znaczenie nowych technologii dla jakości systemu politycznego. Ujęcie politologiczne, prawne i socjologiczne (s. 27–39). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Koper-nika.
• Święcicki, Ł. (2016). Carl Schmitt i Leo Strauss. Krytyka pozytywizmu prawniczego w niemieckiej myśli politycznej. Warszawa: Wydaw-nictwo von Borowiecky.
• Wróblewski, M. (2020). Superroznosiciele wątpliwości. Sceptycyzm i teorie spiskowe w dobie koronawirusa. Dyskurs i Dialog, 4, 23–53. DOI 10.5281/zenodo.4337517
• Zielonka, J. (2018). Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie. War-szawa: Wydawnictwo PWN (wersja MOBI).
• Zybertowicz, A., Gurtowski, M., Tamborska, K., Trawiński, M., & Waszewski, J. (2015). Samobójstwo oświecenia? Jak neuronauka i nowe technologie pustoszą ludzki świat. Kraków: Wydawnictwo Kasper.

Identifiers

DOI

10.35765/hp.2299

Biblioteka Nauki

2231688