Dramat podmiotu odpowiedzialności w filozofii Emmanuela Lévinasa

• Authors: Jacek Świętnicki

Title variants

EN

The Drama of the Subject of Responsibility in the Philosophy of Emmanuel Lévinas

Abstracts

EN

The purpose of the following article is to trace the boundaries and methods used in eidetic phenomenology related to the access to the very method of showing the sense of phenomena, carried out on the example of phenomenology present in Emmanuel Lévinas’ writings. A special and extreme example of this type of situation is the “relations” of The-Same (identical) responsibility towards the Other, taking the form of substitution, in a radical interpretation of the French phenomenologist’s phenomenology of transcendence. However, with the increasing ethical requirements of the philosophy of transcendence, as a consequence of Lévinas’s equally radical ontology, the sense of the Other-in-myself dangerously approaches the figure of the internal self-prosecutor, who becomes the metaphor of the current in his writings figure of the ethical violence and retaliation of the Other towards the Same. I perceive here deeply hidden, also for Lévinas, resentimental motifs of the spirituality in which he grew up. On the one hand, Lévinas’s philosophy strives to exclude the possibility of the re-emergence of the Auschwitz event, but on the other, it becomes the driving force behind this thinking.

PL

Celem poniższego artykułu jest prześledzenie granic oraz metod wykorzystywanych w fenomenologii ejdetycznej związanych z dostępem do samego sposobu ukazywania sensu fenomenów. Zadanie to przeprowadzone jest na przykładzie fenomenologii obecnej w pismach Emmanuela Lévinasa. Szczególnym przykładem tego typu sytuacji jest relacja odpowiedzialności Tego-samego (Tożsamego) wobec Innego, przyjmująca postać substytucji, w wykładni fenomenologii transcendencji francuskiego fenomenologa. Wraz z narastającymi etycznymi wymogami filozofii transcendencji, jako konsekwencji radykalnej ontologii Lévinasa, sens „Innego we mnie” niebezpiecznie zbliża się do figury wewnętrznego samooskarżyciela, który staje się metaforą obecnej w jego pismach figury etycznej przemocy i odwetu Innego wobec Tożsamego. Odczytuję tu głęboko ukryte, także dla samego Lévinasa, resentymentalne motywy duchowości, z której on sam wyrósł. Z jednej strony bowiem jego filozofia dąży do tego, aby wykluczyć samą możliwość ponownego pojawienia się wydarzenia Auschwitz, jednak z drugiej strony sama staje się napędem takiego sposobu myślenia.

Keywords

PL

odpowiedzialność; substytucja; pragnienie; wolność; Inny

EN

responsibility; substitution; desire; freedom; the Other

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2022
• Volume: 39
• Issue: 4
• Pages: 369-392

Dates

published

2022

Contributors

author

Jacek Świętnicki

• Akademia Ignatianum w Krakowie

• https://orcid.org/0000000265313337

References

• Derrida, J. (2004). Pismo i różnica. Tłum. K. Kłosiński. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Lévinas, E. (1985). Znaczenie a sens. Tłum. S. Cichowicz. Literatura na świecie, nr 11-12, 239-280.
• Lévinas, E. (1991a). Etyka i Nieskończony: rozmowy z Philipp’em Nemo. Tłum. B. Opolska-Kokoszka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Lévinas, E. (1991b). Ślad innego. Tłum. B. Baran. W: B. Baran (red.), Filozofia dialogu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Lévinas, E. (1991c). Trudna wolność: Eseje o judaizmie. Tłum. A. Kuryś. Gdynia: Wydawnictwo Atex.
• Lévinas, E. (1994). O Bogu, który nawiedza myśl. Tłum. M. Kowalska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Lévinas, E. (1995). Cztery lektury talmudyczne. Tłum. E. Burska. Kraków: Wydawnictwo Oficyna Literacka.
• Lévinas, E. (1998). Całość i nieskończoność: esej o zewnętrzności. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Lévinas, E. (1999). Czas i to, co inne. Tłum. J. Migasiński. Warszawa :Wydawnictwo KR.
• Lévinas, E. (2000). Inaczej niż być lub ponad istotą. Tłum. P. Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Lévinas, E. (2006). Istniejący i istnienie. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Homini.
• Lévinas, E. (2007). O uciekaniu. Tłum. A. Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Lévinas, E. (2008a). Bóg, śmierć i czas. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Lévinas, E. (2008b). Odkrywając egzystencję z Husserlem i Heideggerem. Tłum. E. Sowa. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Filek, J. (1998). Dać się zabić czy zabić samemu? Znak nr 523, 100-107.
• Gadacz, T. (1990). Wolność a odpowiedzialność. Rosenzweiga i Lévinasa krytyka heglowskiej wolności ducha. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Gadacz, T. (2013). O zmienności życia. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
• Henry, M. (1973). The Essence of Manifestation. Tłum. G. Etzkorn. The Hague: Martinus Nijhoff Netherlands.
• Henry, M. (2012). Wcielenie. Filozofia ciała. Tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski. Kraków: Wydawnictwo Homini.
• Husserl, E. (1975). Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, księga pierwsza. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Jędraszewski, M. (1994). W poszukiwaniu nowego humanizm. Jean-Paul Sartre – Emmanuel Lévinas. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Jędraszewski, M. (1999). Homo: capax Alterius, capax Dei. Emmanuela Lévinasa myślenie o człowieku i Bogu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Imienia Adama Mickiewicza.
• Marion, J.-L. (2007). Będąc danym. Tłum. W. Starzyński. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Plath, S. (1996). Ariel. Tłum. M. Korusiewicz. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Plath, S. (1981). The collected poems. Edited by T. Hughes. New York: Publishers Harper & Row.
• Ricoeur, P. (1991). Podług nadziei. Tłum. S. Cichowicz i in. Warszawa: Wydawnictwo PAX.
• Ricoeur, P. (1997). Autrement: lecture d'Autrement qu'être ou Au-delà de l'essence d'Emmanuel Lévinas, Paris: PUF.
• Ricoeur, P. (2004). Drogi rozpoznania. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Ricoeur, P. (2008). Żyć aż do śmierci oraz fragmenty. Tłum. A. Turczyn. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Rosenzweig, F. (1998). Gwiazda Zbawienia. Tłum. T. Gadacz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tarnowski, K. (2000). Bóg fenomenologów. Tarnów: Wydawnictwo Biblos.
• Tarnowski K. (2011). Intencja a refleksja. Fenomenologia, Nabert, Marcel. W: A. Gielarowski i R. Grzywacz (red.), Między przedmiotowością a podmiotowością. Kraków: Wydawnictwo WAM, 19-34.
• Tischner, J. (1998). Spór o istnienie człowieka. Kraków : Wydawnictwo Znak.
• Tischner, J. (2000). Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tischner, J. (2006). Filozofia dramatu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tischner, J. (2017). Inny. Eseje o spotkaniu. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2022.3904.24

Biblioteka Nauki

37197981