Niemieckie nazwiska urzędników Starego Miasta Braniewa w XIV wieku

• Authors: Marzena Guz

Title variants

EN

German surnames of officials in 14th century Braniewo

Abstracts

EN

This paper presents the origin of genetically German surnames, to determine their structure and to determine whether the surnames under study were still present in Warmia in the 18th century. Regarding the origin of surnames, the classification of surnames with one motivation is partly based on the classification introduced by S. Rospond (1967). Moreover, the classification of surnames by their etymology, e.g. according to the Duden. Familiennamen dictionary, was also taken into account. The linguistic phenomena in certain surnames were also highlighted. The material database has not previously been used in anthroponymic research. Most of the surnames described here are non-derivative, while others are derived with inflectional and word-formation suffixes. The vast majority are names with a single motivation. 65.5% of the surnames had ceased to exist by the 18th century. The personal names under investigation feature, among others, the following linguistic phenomena: Polonisation, Latinisation by means of inflectional formants, e.g. -i, -is and the word-forming -us, and the doubling of consonants without justification.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich, ustalenie ich struktury, stwierdzenie, czy badane nazwiska notowane są jeszcze w XVIII wieku na Warmii. Odnośnie do pochodzenia nazwisk to klasyfikacja nazwisk jednomotywacyjnych bazuje częściowo na podziale S. Rosponda (1967). Ponadto kierowano się podziałem nazwisk ze względu na etymologię m.in. ze słownika Duden. Familiennamen. Zwrócono też uwagę na zjawiska językowe występujące w niektórych nazwiskach. Baza materiałowa nie była wykorzystana dotąd w badaniach antroponimicznych. Większość opisanych nazwisk jest niederywowana, pozostałe derywowane są sufiksami fleksyjnymi i słowotwórczymi. Przeważająca część mian jest jednomotywacyjna. 65,5 % nazwisk nie dotrwała do XVIII wieku. W omówionych nazwach osobowych mamy do czynienia m.in. z następującymi zjawiskami językowymi: polonizacją, latynizacją za pomocą formantów fleksyjnych, np. -i, -is i słowotwórczego -us, podwajaniem spółgłosek bez uzasadnienia.

Keywords

PL

nazwiska; etymologia nazwisk; Warmia; Braniewo; XIV w.

EN

surnames; etymology of surnames; Warmia; Braniewo; 14th century

• Publisher: Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku
• Journal: Forum Filologiczne Ateneum
• Year: 2022
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 161-173

Dates

published

2022

Contributors

author

Marzena Guz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000346302584

References

• BE = Heling, R. & Poschmann, B. (1997). Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Prästationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register. Zeitschrift für die Geschichte und Alterstumkunde Ermlands, 13/3, 35-138.
• Bogdan D. & Przeracki, J. (2018). Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku. Olsztyn: Archiwum Państwowe w Olsztynie.
• Brechenmacher, J. K. (1957-1960). Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A-J. Limburg a.d. Lahn: C. A. Starke Verlag.
• Brechenmacher, J. K. (1960-1963). Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K-Z. Limburg a.d. Lahn: C. A. Starke Verlag.
• Breza, E. (2002). Nazwiska Pomorzan. Pochodzenie i zmiany. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Chłosta, J. (2002). Słownik Warmii (historyczno-geograficzny). Olsztyn: LITTERA.
• Czopek-Kopciuch, B. (1995). Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego.
• Dud = Kohlheim, R. & Kohlheim, V. (2005). Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Mannheim, Leipzig, Wien, Zürich: Dudenverlag.
• Guz, M. (2016a). Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (1420-1931). Białostockie Archiwum Językowe, 16, 147-157.
• Guz, M. (2016b). Die häufigsten Familiennamen deutscher Herkunft in Rößel im 16. und 17. Jahrhundert. W: D. Kaczmarek i in. (Red), Felder der Sprache – Felder der Forschung. Lodzer Germanistikbeiträge 8. Im Spiegel der germanistischen Linguistik (s. 21-31). Łódź: Primum Verbum.
• Guz, M. (2018). Nazwiska niemieckie na Warmii u schyłku XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Höpker, H. (Red.) (1928). Henius Grosses Orts- und Verkehrs-Lexikon für das Deutsche Reich. Berlin: Neufeld & Henius, Verlag.
• Karszniewicz, A. (1995). Klasyfikacja i adaptacja zapożyczeń niemieckich w języku polskim. Orbis Linguarum, 2, 223-232.
• Kunze, K. & Nübling, D. (Red.) (2011). Deutscher Familiennamenatlas. Tom 2: Graphematik/Phonologie der Familiennamen II: Konsonantismus. Berlin, New York: De Gruyter.
• Kunze, K. & Nübling, D. (Red.) (2012). Deutscher Familiennamenatlas. Tom 3: Morphologie der Familiennamen. Berlin, New York: De Gruyter.
• Lech, D. (2004). Nazwy osobowe dziewiętnastowiecznych mieszkańców Opola (ze słownikiem etymologicznym nazwisk). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Lica, Z. (2009). Sposoby adaptacji nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich w polszczyźnie. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Lübben, A. (1989). Mittelniederdeutsches Handwörterbuch. Nach dem Tode des Verfassers vollendet von Christoph Walther. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Naumann, H. (1989). Familiennamenbuch. Leipzig: VEB Bibliographisches Institut.
• Neumann, I. (1981). Die Familiennamen der Stadtbewohner in den Kreisen Oschatz, Riesa und Grossenhain bis 1600. Berlin: Akademie-Verlag.
• Schwarz, E. (1973). Sudetendeutsche Familiennamen des 15. und 16. Jahrhunderts. München, Prag: Verlag Robert Lerche, Vormals Calve’sche Universitätsbuchhandlung.
• Smoczyński, P. (1965). Trudności Niemców z wymową polską oraz związane z tym inne lingwistyczne problemy. Język Polski, XLV 1, 22-31.
• Wald, S. G. [1820] (1979). Topographische Übersicht des Verwaltungsbezirks der Königlichen Preußischen Regierung zu Königsberg in Preußen. Hamburg: Verein für Familienforschung in Ost- u. Westpreußen.

Identifiers

DOI

10.36575/2353-2912/1(10)2022.161

Biblioteka Nauki

2196218