Wielogłos. Sieci i relacje Bloku w perspektywie I Wystawy Międzynarodowej Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926)

• Authors: Katarzyna Uchowicz

Title variants

EN

Polyphony. The Blok Group’s Networks and Relations in the Perspective of the 1st International Exhibition of Modern Architecture in Warsaw (1926)

Abstracts

EN

The aim of the article is to investigate the Blok group from the perspective of the avant-garde’s local networks and international relations. The starting point for the analysis is the 1st International Exhibition of Modern Architecture in Warsaw (1926), seen as the culmination of a larger open project that had been underway since 1924. Involved in this project, in addition to Mieczysław Szczuka and the Blok group, were Wanda Melcer-Rutkowska and Szczęsny Rutkowski; the Polish Artistic Club was involved institutionally. The presentation of modern architecture in Warsaw was linked to the avant-garde’s absence at the International Exhibition of Decorative Arts in Paris and to the promotion of Blok in Turkey in connection with the Polish Exhibition in Constantinople. An analysis of particular issues of the “Blok” magazine has revealed new maps of relationships and a network of translators of the texts published there (Wanda Melcer-Rutkowska, Irena Krzywicka, Maria Stromengerowa, Stanisław Helsztyński, Janina Saloni). Side themes, such as the participation of women writers or the dominance of the French language in avant-garde relations, and marginalities, such as the financing of culture or the process of consolidation of the architectural community, have made it possible to show the Blok group as a whole, in an expanded research perspective.

PL

Celem artykułu jest spojrzenie na grupę Blok z perspektywy lokalnych sieci i międzynarodowych relacji awangardy. Punkt wyjścia stanowi I Wystawa Międzynarodowa Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926), potraktowana jako zwieńczenie trwającego od 1924 r. większego projektu otwartego, w który – obok Mieczysława Szczuki i grupy Blok – zaangażowani byli Wanda Melcer-Rutkowska i Szczęsny Rutkowski, a instytucjonalnie Polski Klub Artystyczny. Prezentacja architektury nowoczesnej w Warszawie została powiązana z nieobecnością awangardy na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu oraz z promocją Bloku w Turcji w związku z Wystawą Polską w Konstantynopolu. Analiza poszczególnych numerów „Bloku” ujawniła nowe mapy relacji oraz sieć tłumaczy publikowanych tam tekstów (Wanda Melcer-Rutkowska, Irena Krzywicka, Maria Stromengerowa, Stanisław Helsztyński, Janina Saloni). Poboczne wątki (jak udział pisarek czy dominacja języka francuskiego w relacjach awangardy) oraz marginalia (jak finansowanie kultury czy proces konsolidacji środowiska architektów) pozwoliły przybliżyć nieznane szerzej relacje i wielogłos polskiej awangardy skupionej wokół grupy Blok.  

Keywords

EN

Blok of Cubists, Suprematists, and Constructivists; “Blok. Czasopismo awangardy artystycznej”; 1st International Exhibition of Modern Architecture; Polish Artistic Club; Mieczysław Szczuka; Henryk Stażewski; Szczęsny Rutkowski; Wanda Melcer-Rutkowska; Szymon Syrkus; Helena Syrkus (Eliasberg); Irena Krzywicka; Le Corbusier; Polish Exhibition in Constantinople; translations of the avant-garde; interdisciplinary creativity; modern architecture; avant-garde magazines

PL

Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów; „Blok. Czasopismo awangardy artystycznej”; I Wystawa Międzynarodowa Architektury Nowoczesnej; Polski Klub Artystyczny; Mieczysław Szczuka; Henryk Stażewski; Szczęsny Rutkowski; Wanda Melcer-Rutkowska; Szymon Syrkus; Helena Syrkus (Eliasberg); Irena Krzywicka; Le Corbusier; Wystawa Polska w Konstantynopolu; translacje awangardy; twórczość interdyscyplinarna; architektura nowoczesna; czasopisma awangardy

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2024
• Volume: 86
• Issue: 3
• Pages: 117-136

Dates

published

2024

Contributors

author

Katarzyna Uchowicz

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000248445629

References

• Araszkiewicz, Agata. „Wanda Melcer – feministyczna Atlantyda”. W: ead., Zapomniana rewolucja. Rozkwit kobiecego pisania w dwudziestoleciu międzywojennym, 167–201. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014.
• Awangardzistka. Maria Nicz-Borowiakowa 1896–1944. Redakcja Agnieszka Skalska, Agnieszka Salamon-Radecka. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2022.
• Bartoszewicz, Henryk. „Misja Romana Knolla w Ankarze 1924–1925”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 36 (2001): 109–126.
• Biernacka, Małgorzata. „Rutkowski Szczęsny”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 rokiem). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 9, redakcja Małgorzata Biernacka et al., 308–312. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
• Czekalski, Stanisław. Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia międzywojennego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000.
• Czekalski, Stanisław. „Międzynarodówka salonów automobilowych i hagiografia rewolucji. Mieczysław Szczuka na rozdrożach nowej sztuki”. Artium Quaestiones 9 (1998): 75–109.
• Górnicka-Boratyńska, Aneta. „W poszukiwaniu starszych sióstr. Wanda Melcer – próba portretu”. Teksty Drugie 35, nr 3–4 (1995): 212–233.
• Hoşanlı, Deniz Avcı, i T. Elvan Altan. „The Residential Architecture of Ankara during the 1920s. The Housing Types in the Settlement Zones of the New Capital City”. Journal of Ankara Studies 6, nr 2 (2018): 182–210. https://dx.doi.org/10.5505/jas.2018.08108.
• Hryhorowicz, Zdzisław. „Pe marginea fenomenului polonez de avangardă în lumina revistei «Contimporanul»”. Studia Romanica Posnaniensia 41, nr 2 (2014): 73–81. https://doi.org/10.14746/strop2014.412.006.
• Kędziorek, Aleksandra, Maja Wirkus, i Katarzyna Uchowicz. Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus. Warszawa: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019.
• Kostrzyńska-Miłosz, Anna. „Wystawa w kamienicy Baryczków – przygotowania do wystawy paryskiej”. W: Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16–17 listopada 2005 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 103–110. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2007.
• Kotowska-Kachel, Maria. „Sztekkerowa Wanda”. W: Polski słownik biograficzny, t. 49, z. 200, redakcja Andrzej Romanowski, 96–97. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2014.
• Kraj, Łukasz. „Feminizowanie awangardy? Na pewno książka kobiety Wandy Melcer”. Pamiętnik Literacki 110, nr 3 (2019): 59–75. https://doi.org/10.18318/td.2019.3.5.
• Nowakowska-Sito, Katarzyna. „Polski Klub Artystyczny w hotelu Polonia w życiu artystycznym Warszawy 1916–1932”. W: Warszawa dwudziestolecia. Życie artystyczne i nowa tożsamość miasta, redakcja Artur Badach, Katarzyna Nowakowska-Sito, 75–95. Warszawa: Stowarzyszanie Historyków Sztuki, 2023.
• Olszewski, Andrzej K. „Z problematyki architektury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. 1. Koncepcja architektury w kręgu ideologii grupy Blok”. W: Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939. Zbiór studiów, redakcja Juliusz Starzyński, 121–168. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963.
• Piątek, Grzegorz. „Pierwsza polska uczennica Le Corbusiera w Polsce”. Herito, nr 34 (2019): 130–137.
• Piątek, Grzegorz. „Wanda Melcer. «Fantastyczna wielbicielka rzeczywistości pisze do Le Corbusiera»”. W: Pionierki, redakcja Ewa Dąbrowska, 77–102. Kraków: Wydawnictwo EMG, 2019.
• Sobieraj, Sławomir. „Transgresje i wiwifikacje. Wandy Melcer liryka nowoczesna”. Zbornik Matice Srpske za Slavistiku-Matica Srpska. Journal of Slavic Studies, nr 97 (2020): 171–185. http://doi.fil.bg.ac.rs/pdf/journals/ms_zmss/2020-97/ms_zmss-2020-97-11.pdf.
• Sobieraj, Sławomir. „Zapomniana poezja Wandy Melcer-Rutkowskiej”. Conversatoria Litteraria. Międzynarodowy Rocznik Naukowy 13 (2019): 233–246. https://czasopisma.uph.edu.pl/conversatorialitteraria/article/view/739/644.
• Sosnowska, Joanna M. „Dlaczego w Paryżu nie było awangardy?” W: Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16–17 listopada 2005 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 121–127. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2007.
• Stern, Anatol, i Mieczysław Berman. Mieczysław Szczuka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1965.
• Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm 1922–1932. Redakcja Katarzyna Nowakowska-Sito. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2001.
• Turowski, Andrzej. „Historia nieopowiedziana”. W: Teresa Żarnowerówna 1897–1949. Artystka końca utopii, redakcja Milada Ślizińska, Andrzej Turowski, 19–37. Łódź: Muzeum Sztuki, 2014.
• Turowski, Andrzej. Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921–1934). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1981.
• Turowski, Andrzej. Malewicz w Warszawie. Rekonstrukcje i symulacje. Kraków: Universitas, 2004.
• Wenderski, Michał. „Between Poland and the Low Countries – Mutual Relations and Cultural Exchange between Polish, Dutch and Belgian Avant-Garde Magazines and Formations”. W: Local Contexts / International Networks. Avant-Garde Journals in East-Central Europe, redakcja Gábor Dobó, Merse Pál Szeredi, 156–177. Budapeszt: Petőfi Literary Museum, Kassák Museum, Kassák Foundation, 2018.
• Wenderski, Michał. „Między Polską a Holandią: próba rekonstrukcji wzajemnych kontaktów i mobilności kulturowej pomiędzy wybranymi ugrupowaniami awangardy”. W: Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design, redakcja Paulina Kurc-Maj, Anna Saciuk-Gąsowska, 79–109. Łódź: Muzeum Sztuki, 2017.
• Wierzbicka, Anna. „Polski Paryż”. W: Wyprawa w dwudziestolecie, redakcja Katarzyna Nowakowska-Sito, 198–213. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2008.
• Zawiszewska, Agata. Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą. Kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.2600

Biblioteka Nauki

51532186