Od pieśni Anitry do taranteli. Rekontekstualizacja jako metoda twórcza

• Authors: Ewa Partyga

Title variants

EN

From Anitra’s Song to the Tarantella. Recontextualization as a Creative Method

Abstracts

EN

The topic of the research reflections broached in this article involves two versions of the closing scene from the second act of A Doll’s House by Henrik Ibsen. A comparative analysis originating from a sketch from 1879, in which Nora Helmer sang and danced Anitra’s song from Peer Gynt, and a published variant in which she dances the tarantella, intends to demonstrate the character of changes introduced by the author. A synthetic work by Vilhelm Bergsøe about tarantism (1865), with which Ibsen was most probably familiar, is also presented as one of the contexts of such changes. An analysis of the tarantella motif is based on contemporary studies on the tarantella and tarantism. The article proposes the thesis that Ibsen preserved all meanings contained in the rough version but redistributed them in a different manner in the text of the drama; at the same time, by changing the music-dance motif he increased the number of mutually interfering contexts. Significant changes also affected relations between the dramatis personae. Resignation from exoticization and the introduction of the tarantella as a motif more open to performative clarification and semantically less stabilised than Anitra’s song contributed to a considerable expansion of interpretation possibilities.

PL

Przedmiotem badawczej refleksji podjętej w artykule są dwie wersje ostatniej sceny z drugiego aktu Domu lalki Henrika Ibsena. Analiza porównawcza pochodzącego z lata 1879 szkicu, w którym Nora Helmer śpiewała i tańczyła pieśń Anitry z Peera Gynta, i opublikowanego wariantu, w którym tańczy tarantelę, ma pokazać zakres i charakter autorskich zmian. Jako jeden z kontekstów tych zmian zaprezentowano także syntetycznie pracę Vilhelma Bergsøe na temat tarantyzmu (1865), najprawdopodobniej znaną Ibsenowi. Analizę motywu taranteli oparto na współczesnych badaniach nad tarantelą i tarantyzmem. W artykule postawiono tezę, że Ibsen zachował wszystkie sensy zawarte w wersji brulionowej, lecz rozdystrybuował je w inny sposób w tekście dramatu, a jednocześnie – poprzez zmianę motywu muzyczno-tanecznego – powiększył liczbę interferujących ze sobą kontekstów. Znaczącym zmianom uległy również relacje między postaciami dramatu. Rezygnacja z egzotyzacji i wprowadzenie taranteli jako motywu bardziej otwartego na performatywne dookreślenia i mniej ustabilizowanego semantycznie niż pieśń Anitry przyczyniła się do znacznego poszerzenia możliwości interpretacyjnych.

Keywords

EN

Henrik Ibsen; tarantella; tarantism; drama; dance

PL

Henrik Ibsen; tarantela; tarantyzm; taniec w literaturze; analiza brulionów; dramat XIX wieku

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Year: 2023
• Volume: 340
• Issue: 1-2
• Pages: 432-440

Dates

published

2023

Contributors

author

Ewa Partyga

• Instytut Sztuki PAN

• https://orcid.org/0000000179292875

References

• Bergsøe, Vilhlem. Henrik Ibsen paa Ischia og "Fra Piazza del Popolo": Erindringer fra aarene 1863–69. København: Gyldendal, 1907.
• Bergsøe, Vilhelm. Iagttagelser om den italienske Tarantel og Bidrag til Tarantismens Historie i Middelalderen og nyere Tid. Kjøbenhavn: Thieles Bogtrykkeri, 1865.
• Czaja, Dariusz. Gdzieś dalej, gdzie indziej. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.
• De Martino, Ernesto. Ziemia zgryzoty: przyczynek do historii życia religijnego południowych Włoch. Tłumaczenie Wojciech Marucha. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971.
• Durbach, Errol. A Doll’s House: Ibsen’s Myth of Transformation Boston: Twayne, 1991.
• Holledge, Julie, Jonathan Bollen, Frode Helland, and Joanne Tompkins. Global Doll’s House: Ibsen and Distant Visions. London: Palgrave Macmillan, 2016.
• Inserra, Incoronata. Global Tarantella: Reinventing Southern Italian Folk Music and Dances, Chicago: University of Illinois Press, 2017.
• Kallenbach, Ulla. The Theatre of Imagining: A Cultural History of Imagination in the Mind and on the Stage. Cham: Palgrave Macmillan, 2018.
• Moi, Toril. „«First and Foremost a Human Being»: Idealism, Theatre, and Gender in A Doll's House”. Modern Drama 49, no. 3 (2006): 256–284.
• Nordland, Arve. A Doll’s House – Southern Italian influence – An alternate key interpretation, In Acta Ibseniana: The Living Ibsen, edited by Frode Helland et al., 39–45. Oslo: Centre for Ibsen Studies, 2007.
• Perrelli, Franco. Some More Notes about Nora’s Tarantella. In Acta Ibseniana: Ibsen and the Arts: Painting – Sculpture – Architecture, edited by Astrid Sæther, 119–131. Oslo: Centre for Ibsen Studies, 2002.
• Saari, Sandra. „Female Become Human: Nora Transformed”. In Contemporary Approaches to Ibsen VI, edited by Bjørn Hemmer and Vigdis Ystad, 41–55. Oslo: University of Oslo, 1988.
• Schick, İrvin Cemil. Seksualność Orientu: Przestrzeń i Eros. Tłumaczenie Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.
• Selboe, Tone. „Maskerade – kvinnelighet – frihet: perspektiver på Henrik Ibsens Et dukkehjem”. Edda, no. 1 (1997): 88–98.
• Ystad, Vigdis. Innledning til «Et dukkehjem»: Oppførelser. Dostęp: 2 kwietnia 2023. https://www.ibsen.uio.no/DRINNL_Du|intro_performance.xhtml.

Identifiers

DOI

10.36744/k.1672

Biblioteka Nauki

31343477