Muzycy i muzyka w kręgu rodziny Węsławskich w Wilnie

• Authors: Michał Piekarski

Title variants

EN

Music and Musicians Associated with the Węsławski Family in Vilnius

Abstracts

EN

For more than half a century, up to 1939, the Węsławski family’s home in Vilnius was a place of unique importance to the city, one of the Second Polish Republic’s most important private music salons, where works by Young Poland composers were frequently performed. The address was also associated with earlier musical traditions initiated by Stanisław Moniuszko, and for a hundred years (1840–1940) those traditions constituted the genius loci of that tenement house in Vilnius. Both the physician Witold Węsławski and his son, the lawyer Stanisław Węsławski, pursued an interest in music. The latter was also a well-known Vilnius columnist, composer and organiser of musical life. The salon that he ran with his wife Ada (née Hryszkiewicz) was a meeting place for the elite of the Vilnius interwar musical and artistic world, which included Witold Hulewicz, Tadeusz Szeligowski and Ludomir Sleńdziński. Special guests included Karol Szymanowski. Three books of music from the Węsławski family collection have been preserved to our times, including two collections of Polish music from the late nineteenth and early twentieth century. The works by Karol Szymanowski and Ludomir Różycki which they contain prove that, despite the provincial character of this city, on the periphery of Poland at that time, Vilnius kept a close eye on the latest achievements of Polish composers, both before 1918 and afterwards (when the university was restored). Whether the Węsławski salon was a notable exception in this respect is hard to judge from today’s perspective. What is certain is that interest in contemporary Polish music was passed down in that family from one generation to the next. Since the Węsławskis’ home was open to many representatives of the Polish interwar elite in Vilnius, besides the household members, numerous guests also had the chance to hear works that were rarely or never performed in public. For this reason, the Węsławski family home was much more than a mere conventional salon.

PL

Rodzina Węsławskich tworzyła w Wilnie przez ponad pół wieku dom o wyjątkowym znaczeniu dla tego miasta. Do 1939 r. mieszkanie Węsławskich stanowiło jeden z najważniejszych prywatnych salonów muzycznych w II RP, w którym często brzmiały utwory kompozytorów Młodej Polski. Sam adres Węsławskich wiązał się z wcześniejszymi tradycjami muzycznymi zapoczątkowanymi przez Stanisława Moniuszkę, tworząc w ciągu stu lat (1840–1940) genius loci tej wileńskiej kamienicy. Muzyką interesował się zarówno Witold Węsławski (z zawodu lekarz), jak i jego syn Stanisław Węsławski (z zawodu prawnik), który był też znanym w Wilnie publicystą, kompozytorem i organizatorem życia muzycznego. W jego salonie, który prowadził wraz z żoną Adą z Hryszkiewiczów, spotykała się wileńska elita świata muzyki i sztuki II RP z Witoldem Hulewiczem, Tadeuszem Szeligowskim, Tadeuszem Sleńdzińskim i innymi. Do wyjątkowych gości należał Karol Szymanowski. Z muzykaliów rodziny Węsławskich do dziś zachowały się trzy zeszyty, w tym dwa zbiory muzyki polskiej z końca XIX w. i pierwszych dwóch dekad XX wieku. Zachowane kompozycje Karola Szymanowskiego czy Ludomira Różyckiego wskazują na to, że w Wilnie pilnie śledzono najnowsze osiągnięcia kompozytorów polskich. Działo się tak mimo prowincjonalizmu i peryferyjności Wilna – zarówno przed 1918 r., jak i po tej dacie (choć stało się na nowo miastem uniwersyteckim). Czy dom Węsławskich był pod tym względem chlubnym wyjątkiem, trudno dziś jednoznacznie stwierdzić. Z pewnością zainteresowanie współczesną muzyką polską przekazywane było w tej rodzinie z pokolenia na pokolenie. Ponieważ dom był otwarty dla wielu przedstawicieli polskich elit międzywojennego Wilna, poza samymi domownikami również liczni goście mieli okazję usłyszeć tam utwory nieraz rzadko lub nigdy nie prezentowane podczas koncertów publicznych. W ten sposób ranga domu Węsławskich znacznie wykraczała poza typową konwencję salonu towarzyskiego.

Keywords

PL

Wilno; Witold Węsławski; Stanisław Węsławski; Karol Szymanowski; Ludomir Różycki; Tadeusz Szeligowski; salon

EN

Vilnius; Witold Węsławski; Stanisław Węsławski; Karol Szymanowski; Ludomir Różycki; Tadeusz Szeligowski; salon

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2022
• Volume: 67
• Issue: 2
• Pages: 63-90

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał Piekarski

• Instytut Historii Nauki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000150456100

References

• Ankudowicz-Bieńkowska, Maria. Polskie życie muzyczne w Wilnie lat II Rzeczypospolitej. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1997.
• Błaszczyk, Leon Tadeusz. Żydzi w kulturze muzycznej ziem polskich w XIX i XX wieku. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2014.
• Dąbrowski, Przemysław. „«Muzyka w sercu. Serce dla muzyki». Wpływ Stanisława Węsławskiego na rozwój życia muzycznego w Wilnie okresu dwudziestolecia międzywojennego”. Muzyka 61, nr 1 (2016): 121–128.
• Dąbrowski, Przemysław. Siła w kulturze, jedność w narodzie. Gdańsk: Arche s.c., 2011.
• Dąbrowski, Przemysław. „Wileńska działalność społeczno-kulturalna i oświatowa Stanisława Węsławskiego (1896–1942) – przyczynek do biografii”. Res Historica 39 (2015): 191–204.
• Dziesięciolecie Konserwatorium Muzycznego w Wilnie 1923–1933. Wilno: [Konserwatorium Muzyczne w Wilnie], 1933.
• Hulewicz, Witold. „Wielki tydzień muzyczny w Wilnie”. Kurier Wileński 4, nr 67 (1927): 2.
• Jachimecki, Zdzisław. Stanisław Moniuszko (1819–1872). Kraków: Gebethner i Wolff, 1921. K. Dąbrowska, fortepiany, pianina, phonole, fisharmonie, Wilno ul. Niemiecka 3 [ok. 1915], https://zabytkoweinstrumenty.wordpress.com/tag/e-pacak/, dostęp 21 VII 2021.
• Karłowicz, Jan. „Moniuszko”. Lutnia Polska (dodatek) 1, nr 16 (1885): 113–116.
• Karłowicz, Jan. „Rys żywota i twórczości Stanisława Moniuszki”. Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne 2/3, nr 76 (1885): 103–105.
• Karol Szymanowski. Korespondencja, opr. Teresa Chylińska. T. 3, 4. Kraków: PWM, 1997, 2002.
• Księga adresowa m. Wilna 1935. Wileński kalendarz informacyjny 30 (1935).
• Księga adresowa m. Wilna 1936. Wileński kalendarz informacyjny 31 (1936).
• Lorentz, Stanisław. Album wileńskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
• Mędrzecki, Włodzimierz. Kresowy kalejdoskop. Wędrówki przez ziemie wschodnie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
• Mrygoń, Adam. „Szeligowski Tadeusz”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 10, 239–242. Kraków: PWM, 2007.
• Narkowicz, Liliana. Stanisław Moniuszko w Wilnie. Wilno: Wydawnictwo Polskie w Wilnie, 2014.
• Neuer, Adam. „Wyleżyński Adam”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 12, 281. Kraków: PWM, 2012.
• Niesiołowski, Tymon. Wspomnienia. Warszawa: Czytelnik, 1963.
• Papla, Piotr. „Rogowski Ludomir Michał”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 8, 436–438. Kraków: PWM, 2004.
• Piątkowska-Pinczewska, Katarzyna. Henryk Melcer-Szczawiński. Kalisz–Poznań: Instytut Pedagogiczno-Artystyczny UAM, 2002.
• Piekarski, Michał. „W mieszkaniu Moniuszków i Węsławskich”. Magazyn Wileński 30, nr 3 (2019): 21–23.
• Piekarski, Michał. „Zajęcia z zakresu muzykologii na Uniwersytecie Stefana Batorego. Przyczynek do dziejów uczelni”. Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym 19, nr 3 (2019): 83–104.
• Piekarski, Michał. Przerwany kontrapunkt. Adolf Chybiński i początki polskiej muzykologii we Lwowie 1912–1944. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra, 2017.
• Reiss, Józef. „Jak uprawia się muzykę w naszych domach?”. Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie 5, nr 4 (1930): 1.
• Salon Muzyczny Feliksa Nowowiejskiego, http://www.nowowiejski.pl/, dostęp 17 VIII 2021.
• Sieradz, Małgorzata. „Kwartalnik Muzyczny” (1928–1950) a początki muzykologii polskiej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2015.
• Sołtys, Maria Ewa. Tylko we Lwowie. Dzieje życia i działalności Mieczysława i Adama Sołtysów. Wrocław: Ossolineum, 2008.
• Stanevičiūtė, Rūta. „Vilnius, Varšuva, Paryžius: Lenkijos šiuolaikinės muzikos draugijos Vilniaus skyriaus veiklos programinės gairės (1930–1939)”. Menotyra 19, nr 3 (2012): 230–244.
• Stankiewicz-Mordas, Halina. Droga do Wilna. Tadeusz Łopalewski w życiu kulturalno-literackim Wilna (1923–1945). Warszawa: Oficyna Dziennikarzy i Literatów „Pod Wiatr”, 2009.
• Szantruczek, Tadeusz. „Postać i losy kompozytora na podstawie listów z lat 1922–1932”. W: Tadeusz Szeligowski. Studia i wspomnienia, red. Franciszek Woźniak, 55–76. Bydgoszcz: Pomorze, 1985.
• Szeligowski, Tadeusz. „Wilno”. Muzyka 5, nr 3 (1928): 125.
• Szeligowski, Tadeusz. „Karol Szymanowski”. Kurier Wileński 4, nr 60 (1927): 2.
• Węsławski, Stanisław. „Karol Szymanowski. Koncert kompozytorski”. Dziennik Wileński 11, nr 63 (1927): 2.
• Węsławski, Stanisław. „Karol Szymanowski”. Dziennik Wileński 11, nr 59 (1927): 3.
• Węsławski, Stanisław. „Muzyka w Wilnie”. Dziennik Wileński 11, nr 289 (1927): 3.
• Węsławski, Stanisław. „Wilno. Koncerty, działalność Polskiego Tow. Muzyki Współczesnej”. Muzyka 8, nr 1 (1931): 37–38.
• Węsławski, Stanisław. „Znaczenie uroczystości moniuszkowskich”. Dziennik Wileński 16, nr 126 (1932): 2.
• Węsławski, Jan Marcin. „Stanisław Węsławski”. W: Szkice Ponarskich Wspomnień – Biogramy, opr. Maria Wieloch, Anna Bach, 56–58. Gdańsk: Stowarzyszenie Rodzina Ponarska, 2019.
• Witkiewicz, Jan Stanisław. [Wywiad z Jerzym Węsławskim]. Scena Operowa. Magazyn Teatru Wielkiego w Warszawie 8, nr 2 (1994): 10–12.
• Wołkanowski, Waldemar. Michał Węsławski. Biografia prezydenta Wilna 1905–1916. Opole: Wydawnictwo Nowik Sp.j., 2015.
• Zasztowt, Leszek. Europa Środkowo-Wschodnia a Rosja XIX–XX wieku. W kręgu edukacji i polityki. Warszawa: Studium Europy Wschodniej, 2007.

Identifiers

DOI

10.36744/m.1294

Biblioteka Nauki

25806409