Między „tekstami” – analiza związków słowno-muzycznych w „Not I” Agaty Zubel

• Authors: Katarzyna Kuryłek

Title variants

EN

Between the ‘Texts’: An Analysis of Verbal-Musical Relations in Agata Zubel’s ‘Not I’

Abstracts

EN

The aim of this paper is to analyse the composition ‘Not I’ by Agata Zubel, one of the most prominent and significant Polish women composers of the middle generation, with respect to verbal-musical relations. My research method has been inspired by Michał Bristiger’s findings resulting from the assumption that a proper understanding of vocal-instrumental music calls for the application of a double perspective: musical and linguistic. I therefore analyse the two ‘texts’ distinguished by Bristiger, which together make up the composition as an organised whole, i.e. the original literary text and its transformations for the needs of the musical piece, interpreted here as an element of the artistic whole, as well as the so-called ‘great verbal-musical text’, that is, the work in its entirety. In the context of Beckett’s dramatic monologue under study, elements of the work’s formal structure have been discussed along with stylistic tools that define the overall characteristics of the writer’s manner of expression, as well as the main thematic elements of the work, with an attempt to interpret its symbolic meanings. A formal analysis of the composition has also been performed, indicating the sound structures present in the piece and the composition techniques it applies. The analysis also takes advantage of linguistic tools. The key motifs appearing in the literary text under study, referred to in Algirdas Julien Greimas’ semantic theory as semiological classes, have been indicated. This made it possible to point to certain semantic universals in the literary model, which come close to the semantic universals of the music and are at times identical with the latter.

PL

Celem artykułu jest analiza kompozycji Not I Agaty Zubel, jednej z najważniejszych i najwybitniejszych kompozytorek polskich średniego pokolenia, w zakresie związków słowno-muzycznych. Inspiracją dla przyjętej metody badawczej były ustalenia Michała Bristigera wyrastające z założenia, że właściwe rozpoznanie muzyki wokalno-instrumentalnej wymaga przyjęcia dwóch perspektyw badawczych: muzycznej i językowej. Analizie podlegają zatem wyodrębnione przez Bristigera „teksty” tworzące uporządkowaną całość kompozycji, tj. oryginalny tekst literacki i jego transformacja na potrzeby utworu, traktowana jako element całości dzieła muzycznego oraz tzw. wielki tekst słowno-muzyczny rozumiany jako całość utworu. W kontekście badanego monologu dramatycznego Becketta omówiono elementy budowy formalnej utworu, zastosowane środki stylistyczne pozwalające określić ogólne cechy charakterystyczne sposobu wypowiedzi pisarza, opisano ponadto główne wątki tematyczne utworu oraz podjęto próbę interpretacji symbolicznego wymiaru znaczeń w nim zawartych. Analiza zawiera także analizę formalną kompozycji, wskazanie obecnych w utworze struktur dźwiękowych oraz zastosowanych technik kompozytorskich. Do analizy wykorzystano ponadto badawcze narzędzia lingwistyczne. Wskazanie głównych motywów występujących w analizowanym tekście literackim, które w teorii semantycznej Algirdasa Juliena Gremaisa określane są jako klasy semiologiczne, pozwoliło określić pewne uniwersalia znaczeniowe użyte w literackim pierwowzorze, które zbliżają się do semantycznych uniwersaliów muzyki, a niekiedy się z nimi identyfikują.

Keywords

PL

Agata Zubel; Samuel Beckett; Michał Bristiger; muzyka XXI wieku; muzyczność literacka; brzmienie; współczesne techniki wokalne

EN

Agata Zubel; Samuel Beckett; Michał Bristiger; twenty-first-century music; musical qualities in literature; sound; contemporary vocal techniques

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2022
• Volume: 67
• Issue: 3
• Pages: 114-136

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Kuryłek

References

• Agata Zubel [strona domowa], https://zubel.pl/, dostęp 26 IV 2021.
• Beckett, Samuel. Dramaty, przekł. i opr. Antoni Libera. Wrocław: Ossolineum, 1999.
• Beckett, Samuel. Not I. London: Faber & Faber, 1973.
• Beckett, Samuel. Utwory wybrane w przekładzie Antoniego Libery. Dramaty, słuchowiska, scenariusze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017.
• „Beckett to pisarz, który NIE wiedział – z Antonim Liberą, autorem książki Godot i jego cień, rozmawiają Żaneta Nalewajk i Tomasz Mackiewicz”. Tekstualia 6, nr 1 (2010): 7–16.
• Brater, Enoch. „Dada, Surrealism and the Genesis of Not I”. Modern Drama 18, nr 1 (1975): 49–59.
• Brater, Enoch. „The «I» in Beckett’s Not I”. Twentieth Century Literature 20, nr 3 (1974): 189–200.
• Bristiger, Michał. Związki muzyki ze słowem. Z zagadnień analizy muzycznej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986 (= Biblioteka Res Facta 4).
• Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english-polish, dostęp 21 VII 2021.
• Cichy, Daniel. Wrocław kontratakuje!, https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/kultura/wroclaw-kontratakuje-recenzja, dostęp 25 VI 2021.
• Cichy, Daniel, Michele Tosi, Aleksandra Bilińska, Alan Lockwood. Agata Zubel, Entrée en matiere, red. Pierre Roullier. Champigny-sur-Marne: Ensemble 2e2m, 2019.
• Cronin, Archibald. Samuel Beckett. The Last Modernist. London: Flamingo, 1997.
• Free Music Dictionary, https://musicterms.artopium.com/m/Mancando.htm, dostęp 25 V 2020.
• Jassem, Wiktor. Wymowa angielska. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1951.
• Kędzierski, Marek. „Obecność Becketta”. Kwartalnik Artystyczny 14, nr 3–4 (2006): 5–10, online: http://kwartalnik.art.pl/wp-content/uploads/2015/06/Kwartalnik-Artystyczny-2006_3-4.pdf#page=7, dostęp 1 IX 2021.
• Krause, Magdalena. „Kakofonia bytu. O rozdźwięku między «ja» a «nie ja»”. W: Samuel Beckett. Tradycja – awangarda, red. Tomasz Wiśniewski, 85–98. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012.
• Lech, Filip. „«Poezja brzmi w mojej wyobraźni» – rozmowa z Agatą Zubel”, 2014, https://culture.pl/pl/artykul/poezja-brzmi-w-mojej-wyobrazni-rozmowa-z-agata-zubel, dostęp 26 III 2021.
• Lech, Filip. „Agata Zubel, Not I”, https://culture.pl/pl/dzielo/agata-zubel-not-i, dostęp 1 IX 2021.
• Lech, Filip. „Agata Zubel otrzymała European Composer Award za Fireworks”, https://culture.pl/pl/artykul/agata-zubel-otrzymala-european-composer-award-za-fireworks, dostęp 1 IX 2021.
• Lewandowska-Kąkol, Agnieszka. Dźwięki, szepty, zgrzyty. Wywiady z kompozytorami. Warszawa: Fronda, 2012.
• Masłowska, Aleksandra. „Wizytówka Agaty Zubel”. http://meakultura.pl/artykul/wizytowka-agaty-zubel-747, dostęp 1 IX 2021.
• Momro, Jakub. Literatura świadomości. Samuel Beckett – podmiot – negatywność. Kraków: Universitas, 2010.
• Poterewicz, Katarzyna. „Aspekty semantyczne i ekspresywne utworu Cascando Agaty Zubel według Samuela Becketta”. W: Wieloznaczność dźwięku, red. Katarzyna Dziewiątkowska-Mleczko, 93–103. Wrocław: Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego, 2014.
• „Samuel Beckett”. Encyklopedia Teatru Polskiego, https://www.encyklopediateatru.pl/autorzy/247/samuel-beckett, dostęp 30 IV 2021.
• Topolski, Jan. „Agata Zubel, Cascando”, https://culture.pl/pl/dzielo/agata-zubel-cascando, dostęp 27 VI 2020.
• Wasilewska-Chmura, Magdalena. Przestrzeń intermedialna literatury i muzyki. Muzyka jako model i tworzywo w szwedzkiej poezji późnego modernizmu i neoawangardy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
• Wiśniewski, Tomasz. Kształt literacki dramatu Samuela Becketta. Kraków: Universitas, 2006.
• Wolf, Werner. „Intermediality Revisited: Relections on Word and Music Relations in the Context of a General Typology of Intermediality”. W: Essays in Honor of Steven Paul Scher and on Cultural Identity and the Musical Stage, red. Suzanne M. Lodato, Suzanne Aspden, Walter Bernhart, 13–34. Amsterdam–New York: Rodopi, 2012 (= Word and Music Studies 4).
• Wosik-Kawala, Danuta. Podstawy emisji głosu. Lublin: UMCS, 2015.
• Zubel, Agata. Not I na głos, zespół instrumentalny i elektronikę. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012.

Identifiers

DOI

10.36744/m.1406

Biblioteka Nauki

25806567