Muzyka w dawnym Żywcu. Unikatowa wartość „Chronografii” Andrzeja Komonieckiego

• Authors: Jerzy Rajman

Title variants

EN

Music in historical Żywiec. The unique significance of Andrzej Komoniecki’s 'Chronography'

Abstracts

EN

The author’s main research aim was to analyse a work by Andrzej Komoniecki, alderman of the town of Żywiec, in Lesser Poland, entitled Chronografia albo Dziejopis Żywiecki [Chronography, or Żywiec chronicle]. This chronicle, covering the period up to 1728, is an extremely valuable source for the study of the urban culture of Żywiec during the Old Poland period. Detailed analysis has revealed very numerous and valuable information concerning music, in most cases entered under specific year dates, which provides a point of departure for the study of music in old Żywiec. All the music-related information from Chronography is presented under three headings: folk, church and court music. The first of these groups is relatively small, but there are notable mentions of dancing and music-making in an inn, a song sung by a convict, and, most interestingly, a relatively detailed description of highlander dances and music from the year 1716. The lively development of sacred music is evidenced by numerous mentions of altarists, cantors, parish school teachers (some of whom were instrumentalists) and organists. Especially detailed is the information concerning the organ in the parish church. Another extremely valuable item is the description of a fresco from 1542, no longer existing, which depicted figures playing various instruments. This description proves that the town’s owners enjoyed very close links to the parish church. As for court music, an ensemble probably existed at Żywiec Castle as early as the sixteenth century. Collected in this article is all the available information concerning court music in Żywiec. Of special interest are the mentions of concerts held in the church during which family members of the town’s owners performed. There are also multiple mentions of music played from the church tower by the court trumpeters.

PL

Głównym celem badawczym, jaki postawił autor, była analiza dzieła Andrzeja Komonieckiego, wójta miasta Żywiec w Małopolsce zatytułowanego Chronografia albo Dziejopis Żywiecki. Kronika ta została doprowadzona do 1728 r. i stanowi niezwykle cenne źródło do badań nad kulturą miejską Żywca w okresie staropolskim. Dokładna analiza dzieła ujawniła bardzo liczne i cenne informacje, opatrzone zazwyczaj konkretnymi datami rocznymi, dotyczące muzyki. Stanowią one uzasadnienie dla podjęcia tematu muzyki w dawnym Żywcu. W artykule zebrano wszystkie informacje o muzyce, prezentując je w trzech grupach – muzyka ludowa, kościelna i dworska. W pierwszej grupie informacji jest relatywnie mało, ale na podkreślenie zasługują wzmianki o tańcach i muzyce w karczmie, o pieśni śpiewanej przez skazańca, zaś najcenniejszy jest stosunkowo dokładny opis tańca i muzyki góralskiej z 1716 roku. O żywo się rozwijającej muzyce kościelnej świadczą liczne wzmianki o altarystach, kantorach, nauczycielach szkoły parafialnej (niekiedy bywali oni instrumentalistami) i organistach. Dzieło Komonieckiego dostarcza niezwykle szczegółowych wiadomości na temat organów w kościele parafialnym. Do bardzo cennych należy także opis nieistniejącego już fresku z 1542 r. przedstawiającego postacie grające na różnych instrumentach. Fresk ten dowodzi ścisłych związków właścicieli miasta z kościołem parafialnym. Prawdopodobnie już w XVI w. istniała kapela dworska na zamku żywieckim. W artykule zebrano wszystkie informacje na temat muzyki dworskiej w Żywcu. Na szczególne podkreślenie zasługują wzmianki o koncertach w kościele, w których muzykami byli członkowie rodziny właścicieli miasta, jak również wielokrotnie odnotowywana muzyka grana przez trębaczy dworskich z wieży kościoła.

Keywords

PL

kościół w Żywcu; muzyka ludowa; organy; muzyka dworska; msze śpiewane; pieśni religijne; muzyka góralska

EN

Żywiec church; folk music; organs; court music; sung masses; religious songs; highlander music

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 1
• Pages: 19-37

Dates

published

2020

Contributors

author

Jerzy Rajman

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

• https://orcid.org/0000000309880414

Identifiers

DOI

10.36744/m.285

Biblioteka Nauki

28014225