Between music and ideologies: Croatian music criticism from the beginning to World War II

• Authors: Sanja Majer-Bobetko

Title variants

PL

Między muzyką a ideologią: chorwacka krytyka muzyczna od jej początków do II wojny światowej

Abstracts

PL

Ziemie chorwackie były obiektem agresywnej polityki austriackiej, węgierskiej i włoskiej do I wojny światowej, a w niektórych regionach nawet dłużej, stąd też językiem lokalnej krytyki muzycznej był zarówno chorwacki, jak i niemiecki i włoski. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, historia chorwackiej krytyki muzycznej rozpoczęła się w 1826 r., kiedy w piśmie literacko-rozrywkowym Luna anonimowy autor opublikował tekst w języku niemieckim. Forum krytyki muzycznej w języku chorwackim stała się w 1835 r. Danica horvatska, slavonska i dalmatinska – dodatek literacki do pisma Novine Horvatzke, które oficjalnie rozpoczęło propagowanie chorwackiego odrodzenia narodowego, uruchamiając proces tworzenia narodu chorwackiego we współczesnym sensie tego słowa. Publikowanych na łamach Danicy artykułów nie można jednak uznać za krytykę muzyczną, przynajmniej nie w obecnym rozumieniu, ponieważ nigdy nie przekraczały one granic zwykłych sprawozdań prasowych. Za pierwszy poważny tekst krytycznomuzyczny w języku chorwackim powszechnie uważa się obszerną recenzję poety Stanka Vraza (1810–51) z wystawienia pierwszej chorwackiej opery narodowej Vatroslava Lisinskiego (1819–54) pt. Ljubav i zloba (Miłość i złośliwość) z 1846 roku. Wypowiedź ta, w której podkreślono dwa aspekty dzieła – narodowy i artystyczny – stała się, jeśli chodzi o przyjęte kryteria oceny, wzorem dla większości dziewiętnastowiecznej i późniejszej chorwackiej krytyki muzycznej. Te wyżej wymienione dwa podstawowe kryteria możemy zaobserwować bez względu na to, czy mamy do czynienia z: 1) krytyką ideologiczno-użytkową, która była zorientowana na promowanie ideologii narodowej (Franjo Ksaver Kuhač, (1834–1911), Antun Dobronić (1878–1955)), 2) krytyką impresjonistyczną, opartą na subiektywnym podejściu krytyka do poszczególnych dzieł (Antun Gustav Matoš (1873–1914), Milutin Cihlar Nehajev (1880–1931), Nikola Polić (1890–1960), czy 3) krytyką marksistowską (Pavao Markovac (1903–41)). Dopiero pod koniec rozważanego okresu kompozytor Milo Cipra (1906–85) skupił się na immanentnych wartościach artystycznych, odrzucając wszelkie ideologiczne utylitaryzmy i kładąc nacisk na najwyższe kryteria artystyczne.

EN

As the Croatian lands were exposed to often aggressive Austrian, Hungarian, and Italian politics until WWI and in some regions even later, so Croatian music criticism was written in the Croatian, German and Italian languages. To the best of our knowledge, the history of Croatian music criticism began in 1826 in the literary and entertainment journal Luna, and was written by an anonymous author in the German language. A forum for Croatian language music criticism was opened in Novine Horvatzke, i.e. in its literary supplement Danica horvatska, slavonska i dalmatinska in 1835, which officially started to promote the Croatian National Revival, setting in motion the process of constituting the Croatian nation in the modern sense of the word. However, those articles cannot be considered musical criticism, at least not in the modern sense of the word, as they never went beyond the level of mere journalistic reports. The first music criticism in the Croatian language in the true sense of the word is generally considered a very comprehensive text by a poet Stanko Vraz (1810-51) about a performance of the first Croatian national opera Ljubav i zloba (Love and malice) by Vatroslav Lisinski (1819-54) from 1846. In terms of its criteria for judgement, that criticism proved to become a model for the majority of 19th-century and later Croatian music criticism. Two judgement criteria are clearly expressed within it: national and artistic. Regardless of whether we are dealing with 1) ideological-utilitarian criticism, which was directed towards promoting the national ideology (Franjo Ksaver Kuhač, 1834-1911; Antun Dobronić, 1878-1955), 2) impressionist criticism based on the critic’s subjective approach to particular work (Antun Gustav Matoš, 1873-1914; Milutin Cihlar Nehajev, 1880-1931; Nikola Polić, 1890-1960), or 3) Marxist criticism (Pavao Markovac, 1903-41), we may observe the above-mentioned two basic criteria. Only at the end of the period under consideration the composer Milo Cipra (1906-85) focused his interest on immanent artistic values, shunning any ideological utilitarianism, and insisting on the highest artistic criteria.

Keywords

PL

Danica horvatska, slavonska i dalmatinska; historia muzyki w Chorwacji; Ljubav i zloba; Stanko Vraz; Franjo Ksaver Kuhač

EN

Danica horvatska, slavonska i dalmatinska; history of music in Croatia; Ljubav i zloba; Stanko Vraz; Franjo Ksaver Kuhač

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2018
• Volume: 63
• Issue: 4
• Pages: 55-64

Dates

published

2018

Contributors

author

Sanja Majer-Bobetko

• Hrvatska Akademija Znanosti i Umjetnosti

• https://orcid.org/000000019998481X

Identifiers

DOI

10.36744/m.344

Biblioteka Nauki

28411997