Józef Jasek z Milówki jako wybitny śpiewak i depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej

• Authors: Kinga Strycharz-Bogacz

Title variants

EN

Józef Jasek of Milówka as an Outstanding Singer and a Depositary of the Local Religious-Musical Tradition

Abstracts

EN

This article concerns the life and activity of Józef Jasek of Milówka (1910–82), an eminent personality in the traditional culture of the Żywiec region. Born into a family with musical traditions, he learned to sing from his father, a folk singer, and his mother, who knew many religious songs from a rosary group. Józef had six highly musical children (including his daughter Irena, mother of contemporary popular Polish musicians Paweł and Łukasz Golec). Jasek was a funeral singer as well as he led singing during pilgrimages to sanctuaries, including Kalwaria Zebrzydowska, where he was performing Calvarian songs. As depositary of the local religious-musical tradition, he developed his own individual performance style. During field studies carried out in Milówka in 1973 by staff and students of the Institute of Musicology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL), as many as 92 pieces sung by Jasek were recorded. Deposited in the Archive of Music Religious Folklore of KUL (AMFR KUL), attached to the KUL’s Department of Ethnomusicology and Hymnology, they constitute an extremely valuable audio document of intangible cultural heritage, as well as interesting material for ethnomusicological studies. The repertoire performed by Józef Jasek comprises numerous vocal religious genres belonging to the living tradition: songs for Advent, Christmas carols and pastoral Christmas songs, songs for Lent, Passiontide and Easter, Marian songs, songs for use in everyday life, songs to the saints, repertoire for funerals, Calvarian songs, wandering beggars songs, and songs to Divine Providence. All of them had their place in the rich local annual and family ritual cycles as described by Jasek himself.

PL

Artykuł dotyczy Józefa Jaska z Milówki, wybitnej indywidualności w tradycyjnej kulturze Żywiecczyzny. Pochodził on z rodziny o tradycjach muzycznych. Śpiewać nauczył się od ojca, ludowego śpiewaka i matki, która znała wiele pieśni z kółka różańcowego. Józef Jasek miał sześcioro bardzo muzykalnych dzieci (m.in. córkę Irenę Golec, która jest matką Pawła i Łukasza Golców, popularnych współczesnych polskich muzyków). Był śpiewakiem pogrzebowym oraz przewodnikiem odpustowym i kalwaryjskim. Jako depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej wypracował też swój indywidualny styl wykonawczy. Podczas badań terenowych przeprowadzonych w Milówce w 1973 roku przez pracowników i studentów Instytutu Muzykologii KUL zostały nagrane aż 92 śpiewy w jego wykonaniu, zdeponowane w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego przy Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii KUL. Stanowią one niezwykle cenny zapis foniczny niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz interesujący materiał do studiów etnomuzykologicznych. Repertuar śpiewany przez Józefa Jaska obejmuje liczne gatunki religijnych śpiewów z żywej tradycji (pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, śpiewy wielkopostne i pasyjne, pieśni wielkanocne, maryjne, przygodne, do świętych, śpiewy pogrzebowe, pieśni kalwaryjskie, dziadowskie, do Opatrzności Boskiej), funkcjonujące w opisanej przez tego depozytariusza bogatej lokalnej obrzędowości dorocznej i rodzinnej.

Keywords

PL

Milówka; żywa tradycja śpiewów religijnych; obrzędowość doroczna i rodzinna; tradycja muzyczna Górali Żywieckich; indywidualny styl wykonawczy

EN

Milówka; living tradition of religious singing; annual and family ritual cycles; musical tradition of the Żywiec highlanders; individual performance style

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2021
• Volume: 66
• Issue: 2
• Pages: 141-161

Dates

published

2021

Contributors

author

Kinga Strycharz-Bogacz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/000000015199578X

References

• Bartkowski, Bolesław. Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy. Kraków: PWM, 1987.
• Bartkowski, Bolesław. „Problem ludowości i wariabilności polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej”. Seminare. Poszukiwania naukowo-pastoralne 2 (1977): 301–318.
• Bartkowski, Bolesław. „Z badań terenowych nad pieśniami religijnymi”. Zeszyty Naukowe KUL 18, nr 1 (1975): 55–60.
• Bartkowski, Bolesław. „Zbiór polskich śpiewów religijnych zachowanych w żywej tradycji”. W: Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały. T. 1, red. Bolesław Bartkowski, 17–28. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1990.
• Bartkowski, Bolesław. „Związki chorału gregoriańskiego z ludową muzyką i pieśnią religijną w Polsce”. W: Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian, red. Anna Czekanowska, 115–130. Kraków: Musica Iagellonica, 1995.
• Bartmiński, Jerzy. O języku folkloru. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1973.
• Bielawski, Ludwik. „System metrorytmiczny polskich melodii ludowych”. Muzyka 4, nr 4 (1959): 123–146.
• Bobrowska, Jadwiga. Pieśni ludowe regionu żywieckiego. Kraków: PWM, 1981.
• Bystroń, Jan Stanisław. Ugrupowania etniczne ludu polskiego. Kraków: Nakładem Księgarni Geograficznej „Orbis", 1925.
• Chybiński, Adolf. O polskiej muzyce ludowej: wybór prac etnograficznych, red. Ludwik Bielawski. Kraków: PWM, 1961.
• Czekanowska, Anna. Ludowe melodie wąskiego zakresu w krajach słowiańskich. Kraków: PWM, 1972.
• Dadak-Kozicka, J. Katarzyna. Folklor sztuką życia. U źródeł antropologii muzyki. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1996.
• Dahlig, Piotr. „Krajobrazy kultury muzycznej a dziedzictwo wiary. Przyczynek śpiewu”. W: Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, kosz, Kinga Strycharz-Bogacz, Beata Bodzioch, 179–183. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
• Folklor muzyczny w Polsce. Suplement do podręcznika Jadwigi Sobieskiej – rozwój badań 1980–2005, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
• Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. T. 44, Góry i Podgórze, cz. 1, red. Elżbieta Miller. Krakó–Warszawa: PWM–Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968.
• Kolberg, Oskar. Pieśni ludu polskiego. T. 1, red. Jerzy Burszta, Medard Tarko. Kraków: PWM, 1974.
• Ogrodowska, Barbara. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów „Verbinum”, 2001.
• Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Do interpretacji skali góralskiej”. Muzyka 32, nr 2 (1987): 39–54.
• Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Regionalna zmienność wysokości śpiewu ludowego w Polsce”. Muzyka 38, nr 3–4 (1993): 35–48.
• Sobiescy, Marian i Jadwiga. „Instrukcja dla zbieraczy folkloru muzycznego”. W: Marian i Jadwiga Sobiescy, Polska muzyka ludowa i jej problemy, red. Ludwik Bielawski, 445–476. Kraków: PWM, 1973.
• Sobieska, Jadwiga. „Folklor muzyczny w praktyce i nauce”. W: Polska współczesna kultura muzyczna 1944–1964, red. Elżbieta Dziębowska, 156–193. Kraków: PWM, 1968.
• Sobieska, Jadwiga. Polski folklor muzyczny, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
• Stęszewski, Jan. „Folklor muzyczny”. W: Muzyka polska. Informator, red. Stefan Śledziński, 9–30. Kraków: PWM, 1967.
• Strycharz-Bogacz, Kinga. „Ludowa recepcja ewangelicznej przypowieści o Dobrym Pasterzu w przekazach pieśni z żywej tradycji «Chrześcijanie katolicy proszę posłuchajcie»”. Roczniki Humanistyczne. Muzykologia 67, nr 12 (2019): 141–154.
• Strycharz-Bogacz, Kinga. „The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) and its Music Archive Collections”. Roczniki Teologiczne. Muzykologia 62, nr 13 (2015): 25–45.
• Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowa tradycja muzyczno-religijna w Polsce jako czynnik kulturotwórczy”. W: Potrzeba religii. Dynamika praktyk religijnych i rytualnych, red. Zdzisław Kupisiński, 387–405. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
• Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowe pieśni religijne w polskich zwyczajach rodzinnych”. W: Aldona Plucińska, Polskie zwyczaje rodzinne, 248–257. Łódź: Wydawnictwo Księży Młyn, 2014.
• Wiewiórka, Karol. Ludowa recepcja pieśni „Witaj cierniowa korono”. Praca licencjacka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2016.
• Zoła, Antoni. „Ludowa recepcja śpiewów Wielkiego Tygodnia”. W: W kręgu wielkopostnej pobożności i bractw religijnych, red. Janusz Bień, 156–161. Lublin: Wydawnictwo Werset, 2007.
• Zoła, Antoni. Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2003.
• Zoła, Antoni. „Problem autentyczności żywej tradycji polskich śpiewów religijnych”. W: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek, Antoni Zoła, 85–89. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1992.
• Zoła, Antoni. Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji. Dysertacja doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1992.

Identifiers

DOI

10.36744/m.909

Biblioteka Nauki

26731698