Prawo do (od)chodzenia albo jak badać „kinetografie” plastyczności w tzw. „Dzienniku" Wacława Niżyńskiego

• Authors: Wojciech Klimczyk

Title variants

EN

A Right to Walk (Away), Or How to Analyze the ‘Kinetographies’ of Plasticity in Vaslav Nijinsky’s So-called "Diary"

Abstracts

EN

Walking, as Frederic Gros demonstrates, is a highly ambiguous activity both on individual and sociopolitical plane. One can walk for one’s sake but also together with others: to demonstrate or achieve a common goal. Among the manners of walking the article analyzes the one that after Catherine Malabou can be called the walk of plasticity: walking that transforms the walking subject radically, altering its existential and therefore political status. In this context and in reference to the descriptions of walks taken from Nietzsche’s Ecce homo and Nijinsky’s so-called Diary, transformative texts by two famous “mad artists”, a universal right to walk (away) is discussed in the article. Walking (away), when seen from the perspective of Malabou’s ontology of the accident, can be perceived as a condition that can befall any thinking subject and which every subject has a right to go through with dignity. In Nietzsche and Nijinsky we find a particularly moving descriptions of such understood walking (away). The article attempts at showing their political potential.

PL

Chodzenie jest, jak pokazuje Frédéric Gros, niezwykle wieloznaczne, zarówno w przypadku indywidualnej egzystencji, jak i płaszczyzny społeczno-politycznej. Chodzić można dla siebie, ale chodzi się też wspólnie, by coś zamanifestować lub zrealizować konkretny cel. Artykuł dotyczy tej odmiany chodzenia, która, używając określenia Catherine Malabou, może być nazwana chodem plastyczności, a więc takim, który transformuje chodzący podmiot, zmieniając radykalnie jego egzystencjalny, a więc też polityczny status. Na podstawie analizy opisów alpejskich spacerów zaczerpniętych z Ecce homo Fryderyka Nietzschego i tzw. Dziennika Wacława Niżyńskiego, czyli progowych tekstów dwóch słynnych „artystów szaleńców”, rozpatrywane jest w tekście uniwersalne prawo do (od)chodzenia. (Od)chodzenie, jeżeli spojrzeć na nie z perspektywy ontologii przypadłości Malabou, może być postrzegane jako kondycja, która może się przytrafić każdej istocie myślącej i do której godnego przeżycia każda taka istota ma prawo. U Nietzschego i Niżyńskiego znajdujemy niezwykle przejmujące, wieloznaczne opisy takiego (od)chodzenia. Artykuł podejmuje próbę wskazania politycznych konsekwencji tego ruchu.

Keywords

PL

chodzenie; chód; Wacław Niżyński; Friedrich Nietzsche; plastyczność

EN

walking; walk; Vaslav Nijinsky; Friedrich Nietzsche; plasticity

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2024
• Volume: 73
• Issue: 1
• Pages: 97-119

Dates

published

2024

Contributors

author

Wojciech Klimczyk

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000333311721

References

• Abenheimer, Karl M. „The Diary of Vaslav Nijinsky: A Patho-graphical Study of a Case of Schizophrenia”. The Psychoanalytic Review 33, no. 3 (1946): 257–284.
• Adler, Alfred. „Preface to The Diary of Vaslav Nijinsky”. Archives of General Psychiatry 38, no. 7 (1981): 834–835. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1981.01780320114014.
• Buckle, Richard. Nijinsky. Harmondsworth: Penguin Books, 1975.
• Deleuze, Gilles, i Félix Guattari. Anty-Edyp: Kapitalizm i schizofrenia. Tłumaczenie Tomasz Kaszubski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
• Fernandez-Egea, Emilio. „One Hundred Years Ago: Nijinsky and the Origins of Schizophrenia”. Brain 142, no. 1 (2019): 220–226. https://doi.org/10.1093/brain/awy262.
• Foucault, Michel. Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu. Tłumaczenie Hanna Kęszycka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
• Foucault, Michel. Porządek dyskursu: Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970. Tłumaczenie Michał Kozłowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2002.
• Garafola, Lynn. Diaghilev’s Ballets Russes. New York: Oxford University Press, 1989.
• Gros, Frederic. Filozofia chodzenia. Tłumaczenie Ewa Kaniowska. Warszawa: Czarna Owca, 2021.
• Järvinen, Hanna. „Comedy Ballet as Social Commentary: Till Eulenspiegel (1916)”. Dance Research. The Journal of the Society for Dance Research 32, no. 2 (2014): 144–184. https://www.jstor.org/stable/43281366.
• Järvinen, Hanna. „Critical Silence: The Unseemly Games of Love in Jeux (1913)”. Dance Research. The Journal of the Society for Dance Research 27, no. 2 (2009): 199–226. https://www.jstor.org/stable/40664429.
• Järvinen, Hanna. Dancing Genius: The Stardom of Vaslav Nijinsky. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2014.
• Järvinen, Hanna. „Dancing without Space: On Nijinsky’s L’Après-midi d’un Faune (1912)”. Dance Research. The Journal of the Society for Dance Research 27, no. 1 (2009): 28–64. https://www.jstor.org/stable/40264006.
• Järvinen, Hanna. „«Great Horizons Flooded with the Alien Light of the Sun»: Le Sacre du Printemps in the Russian Context”. Dance Research. The Journal of the Society for Dance Research 31, no. 1 (2013): 1–28. https://www.jstor.org/stable/43282039.
• Järvinen, Hanna. „«They Never Dance»: The Choreography of Le Sacre du Printemps, 1913”. Avant 4, no. 3 (2013): 69–108. https://10.12849/40302013.1012.0002.
• Johnston, Adrian, and Catherine Malabou. Self and Emotional Life: Philosophy, Psychoanalysis, and Neuroscience. New York: Columbia University Press, 2013.
• Krasowska, Wiera. Niżyński. Tłumaczenie Eugeniusz Piotr Melech. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
• Malabou, Catherine. Ontologia przypadłości: Esej o plastyczności destrukcyjnej. Tłumaczenie Piotr Skalski. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, 2017.
• Malabou, Catherine. Plastyczność u zmierzchu pisma: Dialektyka, destrukcja, dekonstrukcja. Tłumaczenie Piotr Skalski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
• Moore, Lucy. Niżyński: Bóg tańca. Tłumaczenie Hanna Pawlikowska-Gannon. Warszawa: Marginesy, 2014.
• Nasierowski, Tadeusz. Gdy rozum śpi a w mięśniach rodzi się obłęd: O życiu i chorobie Wacława Niżyńskiego. Warszawa: Neriton, 2004.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce homo: Jak się staje, czym się jest. Tłumaczenie Bogdan Baran. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 1995.
• Nietzsche, Friedrich. Tako rzecze Zaratustra: Książka dla wszystkich i dla nikogo. Tłumaczenie Wacław Berent. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2004.
• Nijinsky, Romola. Nijinsky. New York: Pocket Books, 1977.
• Nijinsky, Vaslav. The Diary of Vaslav Nijinsky. Edited by Romola Nijinsky. New York: Simon and Schuster, 1936.
• Nijinski, Vaslav. Cahiers: Le sentiment. Translated by Christian Dumais-Lvowski and Galina Pogojeva. Arles: Actes Sud, 1995.
• Nijinsky, Vaslav. The Diary of Vaslav Nijinsky: Unexpurgated Edition. Translated by Kyril FitzLyon, edited by Joan Acocella. New York: Farrar, Straus, and Giroux, 1999.
• Niżynskij, Wacław. Czuwstwo: Tietradi. Redakcja Galina Pogojeva. Moskwa: Vagrius, 2000.
• Niżyński, Wacław. Dziennik. Tłumaczenie Grzegorz Wiśniewski. Warszawa: Iskry, 2000.
• Orte, Peter Alois. „The Diaries of Waslaw Nijinsky and the Absence of the Work”. Poljarnyj vestnik. Norwegian Journal of Slavic Studies 19 (2016): 80–101. https://septentrio.uit.no/index.php/vestnik/article/view/3793/3707.
• Ostwald, Peter F. Vaslav Nijinsky: A Leap into Madness. London: Robson Books, 1999.
• Reiss, Françoise. Nijinsky ou la grâce: Sa vie, son esthétique et sa psychologie. Paris: Editions D’aujourd’hui, 1980.
• Safranski, Rüdiger. Nietzsche: A Philosophical Biography. Translated by Shelley Frisch. London: Granta Books, 2002.
• Svobodny, Nicole. „Walking with a Tolstoyan Dancer: Physical and Psychic Mobility in Vaslav Nijinsky’s Diary”. In Migration and Mobility in the Modern Age: Refugees, Travelers, and Traffickers in Europe and Eurasia, edited by Anika Walke, Jan Musekamp, and Nicole Svobodny, 80–107. Bloomington: Indiana University Press, 2017. https://doi.org/10.2307/j.ctt20060x8.7.
• Svobodny, Nicole. Nijinsky’s Feeling Mind: The Dancer Writes, The Writer Dances. Lanham: Lexington Books, 2023.
• Young, Julian. Friedrich Nietzsche: A Philosophical Biography. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1496

Biblioteka Nauki

29520823