„Tańcz, opowiedz im wszystko…”: Losy tancerek żydowskich w czasach Holokaustu

• Authors: Małgorzata Leyko

Title variants

EN

“Dance, Tell Them Everything”: Jewish Female Dancers during the Holocaust

Abstracts

EN

This article offers the first discussion of the fate of Jewish female dancers during the Holocaust. For young Jewish women who challenged the existing model of upbringing based on patriarchal tradition, modern artistic dance was an attempt at defining their own identity. Therefore, education in dance schools was very popular among Jewish girls and women, so much so that their pre-war graduates could be counted in hundreds. In terms of methodology, the article focuses on presenting individual life stories that can illustrate the scale of oppression experienced by Jewish female dancers. Their fates are presented as manifestations of three biographical matrices: emigration/fleeing/exile, life in the ghettos, and the attempt to survive on the Aryan side. At the same time, the article calls for systematic research on the subject.

PL

W artykule po raz pierwszy podjęto badania nad losami tancerek żydowskich w czasach Holokaustu. Nowoczesny taniec artystyczny stanowił próbę zdefiniowania własnej tożsamości przez młode kobiety żydowskie, które kwestionowały dotychczasowy model wychowania w tradycji patriarchalnej. Z tego powodu kształcenie w szkołach tańca było bardzo popularne wśród dziewcząt i kobiet żydowskich, a ich absolwentkami mogło być w okresie przedwojennym nawet kilkaset osób. W pracy przyjęto metodę skoncentrowaną na prezentacji losów jednostkowych, które mogą ilustrować skalę opresji, jakiej doświadczały tancerki żydowskie. Ich losy przedstawiono jako realizację trzech matryc biograficznych: emigracja/ucieczka/wygnanie, życie w gettach i próba przetrwania po aryjskiej stronie. Artykuł jest jednocześnie postulatem w sprawie podjęcia systematycznych badań nad tym zagadnieniem.

Keywords

EN

Jewish female dancers; Holocaust; Jewish female dancers’ exile; dancing in the ghettos; Jewish female dancers’ life in hiding

PL

tancerki żydowskie; Zagłada; emigracja tancerek żydowskich; taniec w gettach; życie tancerek żydowskich w ukryciu

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2024
• Volume: 73
• Issue: 1
• Pages: 41-56

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Leyko

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000293191322

References

• Abramowicz, Mieczysław. Teatr żydowski w Gdańsku 1876–1968. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2022.
• Alves Guimarães, Maria Claudia. „Między czasem a przestrzenią: Skomplikowana trajektoria życia Yanki Rudzkiej”. W: Polskie artystki awangardy tanecznej: Historie i rekonstrukcje, redakcja Joanna Szymajda, 126–147. Warszawa: Instytut Muzyki i Tańca, 2017.
• Aszkenazy-Engelhard, Halina. Pragnęłam żyć: Pamiętnik. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1991.
• Banach, Anna. „Warszawska edukacja taneczna poza instytucjami w XX w.”. W: Taniec w Warszawie: Społeczeństwo, edukacja, kultura, redakcja Hanna Raszewska–Kursa, 35–55. Warszawa: Centrum Sztuki Tańca w Warszawie, 2018.
• Drozdek-Małolepsza, Teresa. „Sport kobiet mniejszości narodowych w Polsce w latach 1919–1939”. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 8 (2009): 75–88.
• Engelking, Barbara. „Kultura i rozrywka”. W: Getto warszawskie: Przewodnik po nieistniejącym mieście, redakcja Barbara Engelking i Jacek Leociak, 557–654. Wydanie 2. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013.
• Grodzieńska, Stefania. Już nic nie muszę. Łódź: Wydawnictwo Akapit Press, 2001.
• Groński, Ryszard Marek. Proca Dawida: Kabaret w przedsionku piekieł. Warszawa: Muza, 2007.
• Iwańska, Alicja. „«Pamięci tych, których kochałam, których już nie ma»: Holocaust w twórczości choreograficznej Poli Nireńskiej”. Studia Choreologica 17 (2016): 243–263.
• Jeż, Agnieszka. „Taniec w szkole: Doświadczenia dzieci i młodzieży żydowskiej w okresie międzywojennym w Polsce”. Studia Choreologica 21 (2020): 175–194.
• Karina, Lilian, i Marion Kant. Tanz unterm Hakenkreuz: Eine Dokumentation. Berlin: Henschel Verlag, 1996.
• Kostyrko, Weronika. Tancerka i Zagłada: Historia Poli Nireńskiej. Warszawa: Czerwone i czarne, 2019.
• Lerska-Kowalska, Natalia. Wspomnienia tancerki: Nie tylko o tańcu. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2001.
• Leyko, Małgorzata. „Teatr żydowski”. W: Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2019), redakcja Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska i Jacek Leociak. Tom 1, Problematyka Zagłady w filmie i teatrze. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2021.
• Lisek, Joanna. „Jidisze mame – ciało i mit”. Cwiszn/Pomiędzy, nr 3 (2010): 4–7.
• Lisek, Joanna. Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.). Sejny: Wydawnictwo Pogranicze, 2018.
• Maciejewska, Małgorzata. „Frojen frage – wieloaspektowość tożsamościowa poetek jidyszowych (Tożsamościowe ujęcie podmiotu oparte na wykluczeniu i marginalizacji, metodologia feministyczna jako afirmacja kobiecego wykluczenia)”. Miasteczko Poznań. Pismo społeczno-kulturalne, nr 1 (2003). http://www.miasteczkopoznan.pl/node/364.
• Mamontowicz-Łojek, Bożena. Polskie szkolnictwo baletowe w okresie międzywojennym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
• Najberg, Leon. Ostatni powstańcy getta. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1993.
• Rambert, Marie. Żywe srebro: Życiorys własny. Tłumaczenie Anna Mysłowska. Warszawa: Czytelnik, 1978.
• Styrna, Natasza. Artyści żydowscy w Krakowie (1873–1939). Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2008.
• Wojnicka, Iwona. „Odpowiedź artystyczna jako metoda rekompozycji tańca. Practice as Research na podstawie prac Poli Nireńskiej z lat 1929–1935”. Studia Choreologica 19 (2018): 111–134.
• Wojnicka, Iwona. „Druga strona. Practice as Research na podstawie prac Poli Nireńskiej z lat 1949–1992”. Studia Choreologica 20 (2019): 193–224.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1521

Biblioteka Nauki

29520821