Teatralne echa Roku Józefa Wybickiego, czyli gdański przyczynek do trudnej sztuki świętowania jubileuszy

• Authors: Małgorzata Jarmułowicz

Title variants

EN

Theatre Reverberations of the Józef Wybicki Year, Or, Gdańsk’s Contribution to the Difficult Art of Jubilee Celebration

Abstracts

EN

This article discusses the forgotten theatrical part of the celebrations of the Józef Wybicki Year in Gdańsk in 1972, which preceded by fifty years the analogous anniversary tribute to the author of the Polish national anthem in 2022. The premiere of Wybicki’s comedy Kulig (The Sleighing Party), directed in 1972 in Teatr Wybrzeże by Maryna Broniewska, an experienced producer of Enlightenment plays, is marked by the off-putting stigma of ‘national jubileeism.’ Nevertheless, it provides an interesting stimulus for looking at this anniversary context through the prism of the entanglements, visible only now, of Wybicki’s comedy, which is representative of its age-and with it, the entanglements of the entire theatre heritage of the Polish Enlightenment-in the ideological conditions of the most important breakthroughs in the history of Polish post-war theatre. The key point of reference for the observations made in the article is the post-transformation assessment of the potential of Polish 19th-century theatre repertoire presented by Piotr Morawski in his research monograph Oświecenie: Przedstawienia (The Enlightenment: Performances). The attempted reconstruction of the shape of the performance itself, based on the extant archive material, focuses, in turn, on revealing the director’s strategy of disambiguating the play’s meanings, which are not that obvious, and creating a distinctive staging frame for them.

PL

Tematem artykułu jest zapomniana teatralna odsłona obchodów Roku Józefa Wybickiego w Gdańsku w 1972, wyprzedzająca o pół wieku analogiczną fetę rocznicową poświęconą autorowi hymnu polskiego w 2022. Premiera Kuligu Wybickiego wyreżyserowana przed pięćdziesięciu laty na scenie Teatru Wybrzeże przez doświadczoną realizatorkę repertuaru oświeceniowego Marynę Broniewską, choć pozornie naznaczona piętnem „jubilatyzmu narodowego”, daje ciekawy pretekst do spojrzenia na ów rocznicowy kontekst spektaklu przez pryzmat dopiero teraz widocznych uwikłań reprezentatywnej dla swoich czasów komedii Wybickiego – a wraz z nią całej spuścizny teatralnej polskiego oświecenia – w ideowe uwarunkowania najważniejszych przełomów w historii polskiego teatru powojennego. Kluczowym punktem odniesienia dla poczynionych w artykule rozpoznań jest posttransformacyjna ocena potencjału polskiego repertuaru dziewiętnastowiecznego przedstawiona przez Piotra Morawskiego w monografii Oświecenie: Przedstawienia. Próba rekonstrukcji kształtu samego przedstawienia, oparta na zachowanych archiwaliach, skupia się zaś na odsłonięciu reżyserskiej strategii ujednoznaczniania wcale nieoczywistych sensów sztuki oraz tworzenia dla nich wyrazistej ramy inscenizacyjnej.

Keywords

EN

Józef Wybicki; "Kulig"; Enlightenment; Maryna Broniewska; Teatr Wybrzeże; jubilee celebrations

PL

Józef Wybicki; "Kulig"; oświecenie; Maryna Broniewska; Teatr Wybrzeże; jubilatyzm

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2024
• Volume: 73
• Issue: 1
• Pages: 147-167

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Jarmułowicz

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000175162811

References

• Bogusławski, Wojciech. „Dzieje Teatru Narodowego”. W: Dzieła dramatyczne, tom 1, 1–78. Warszawa, 1820.
• Ciechowicz, Jan. „Teatralny jubileusz”. Tygodnik Powszechny 46, nr 1 (1973): 6.
• Csató, Edward. Leon Schiller. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968.
• Hebanowski, Stanisław. „Przed premierą: Kulig Józefa Wybickiego”. Głos Wybrzeża, nr 236 (1972): 3.
• Kaleta, Roman. Wstęp do Józef Wybicki, Utwory dramatyczne, red. Roman Kaleta, 5-76. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963.
• Kanold, Barbara. „W Gdańsku Kulig”. Pomorze, nr 21 (1972): 14.
• Kott, Jan. Pisma wybrane, red. Tadeusz Nyczek, tom 3, Fotel recenzenta. Warszawa: Wydawnictwo Krąg, 1991.
• Krawczykowski, Zbigniew. „Czyżby już historia? Na marginesie Henryka VI na łowach”. Życie Literackie 30, nr 31 (1980): 5, 12. http://www.hypatia.pl/web/pageFiles/attachments/5072/recenzja-1.pdf.
• LAIK [Kiszkis Andrzej]. „Kulig Józefa Wybickiego”. Dziennik Bałtycki, nr 247 (1972): 3. Lutogniewski, Tadeusz. „Gdzie można dostać pół litra?”. Wiadomości, nr 19 (1976). https://encyklopediateatru.pl/artykuly/244409/gdzie-mozna-dostac-pol-litra.
• Morawski, Piotr. Oświecenie: Przedstawienia. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2017.
• Nawrocka, Ewa. „Kulig Józefa Wybickiego”. Litery, nr 1 (1973): 31.
• Sierecki, Sławomir. „Głos z widowni. Kulig”. Wieczór Wybrzeża, nr 239 (1972): 3.
• Wybicki, Józef. Utwory dramatyczne, red. Roman Kaleta. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963.
• Żurowski, Andrzej. „Sztuczne oddychanie”. Teatr, nr 23 (1972): 12.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1667

Biblioteka Nauki

29520825