Korzenie teatru z perspektywy performatywno-medialnej

• Authors: Artur Duda

Title variants

EN

The Roots of Theater from the Point of View of Performance and Media Studies

Abstracts

EN

This article discusses the issue of cultural roots of theater as analyzed from the point of view of performance and media studies. Its starting point is a critical reading of the well-known book by Eli Rozik, The Roots of Theatre, as well as a debate with some theses held by anthropologists of spectacle, whereby the author is able to point out essential points of his own outlook on the origins of theatre. These are as follows: 1) theater and ritual are live performances, and from the media studies perspective, they are human and iconic media; 2) the roots of theater are manifold (polygenesis); 3) the roots of theatre should not be sought either in the psyche or in prehistory-in both cases, it is about performativity, not theatricality; 4) theatre emerges in sufficiently developed civilizations, in a specific performative environment from which it draws patterns of stage behavior. It means that initially, theater is a medium stitched from other media (in analogy to the rhapsodist stitching songs together). In ancient Greece, theater as a religious and state medium emerged within the framework of the Dionysian festival, which functioned as a vortex of behavior attracting other forms of rituals, spectacles, and contests and afforded many pretexts for implementing various performance art conventions in theatre. Evidence of theater’s heterogeneity in this respect can be found in Aristophanes’ comedies and in medieval performances.

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie kulturowych korzeni teatru w perspektywie performatyki i medioznawstwa. Punktem wyjścia jest krytyczna lektura znanej książki Eli Rozika Korzenie teatru, a także dyskusja z niektórymi tezami antropologów widowisk, dzięki której autor artykułu jest w stanie wskazać istotne elementy własnego spojrzenia na genezę teatru. Są one następujące: 1) teatr i rytuał są żywymi widowiskami, a z perspektywy medioznawczej – mediami ludzkimi i ikonicznymi; 2) korzenie teatru są wielorakie (poligeneza); 3) korzeni teatru nie należy szukać ani w psychice, ani w prehistorii – w obu przypadkach chodzi o performatywność, a nie teatralność; 4) teatr wyłania się w dostatecznie rozwiniętych cywilizacjach, w określonym środowisku performatywnym, z którego czerpie wzorce zachowań scenicznych. Oznacza to, że początkowo teatr jest medium zszytym z innych mediów (analogicznie do rapsoda zszywającego pieśni). W starożytnej Grecji teatr jako medium religijne i państwowe pojawił się w ramach Wielkich Dionizjów, które były przestrzenią konwergencji różnych form rytuałów, widowisk i konkursów, a więc dawały wiele sposobności do wdrażania w teatrze różnych konwencji sztuki performatywnej. Dowody na heterogeniczność teatru pod tym względem można znaleźć w komediach Arystofanesa i w średniowiecznych przedstawieniach.

Keywords

PL

historia teatru; teatr jako medium; performatyka; medioznawstwo; Eli Rozik

EN

theater history; theater as medium; performance studies; media studies; Eli Rozik

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 1/2
• Pages: 75-96

Dates

published

2016

Contributors

author

Artur Duda

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000225226888

References

• Bierl, Anton. Der Chor in der Alten Komödie. München: B.G. Teubner, 2000.
• Blume, Hors-Dieter. Einführung in das antike Theaterwesen. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1984.
• Duda, Artur. „Performerzy i media ludzkie a teatr w starożytnej Grecji”. W: Performans, performatywność, perfomer: Próby definicji i analizy krytyczne, redakcja Ewa Bal i Wanda Świątkowska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
• Duda, Artur. „Sphairomachia, harpastum, football, czyli o kulturowych korzeniach piłki nożnej”. W: Performans na żywo jako medium i obiekt mediatyzacji. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
• Duda, Artur. „Teatr jako technologia komunikacji? Teatr jako medium? Uwagi o «Theatre Histories. An Introduction»”. W: Ustanawianie historii, redakcja Agata Adamiecka-Sitek et al. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2010.
• Faulstich, Werner. Das Medium als Kult: Von den Anfangen bis zur Spätantike (8. Jahrhundert). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1997.
• Fletcher Judith. Performing Oaths in Classical Greek Drama. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• Havelock, Eric A. The Greek Concept of Justice: From Its Shadow in Homer to Its Substance in Plato. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1978.
• Kocur, Mirosław. Teatr bez teatru: Performanse w Anglii Wschodniej u schyłku średniowiecza. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
• Kocur, Mirosław. Źródła teatru. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2013.
• Kolankiewicz, Leszek. Dziady: Teatr Święta Zmarłych. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1999.
• Kosiński, Dariusz. Polski teatr przemiany. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2007.
• Mencwel, Andrzej. „Antropologia słowa i historia kultury”. W: Wyobraźnia antropologiczna. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
• Raszewski, Zbigniew. Teatr w świecie widowisk: Dziewięćdziesiąt jeden listów o naturze teatru. Warszawa: Krąg, 1991.
• Roach, Joseph. Cities of the Dead: Circum-Atlantic Performance. New York: Columbia University Press, 1996.
• Rothwell, Kenneth S. Jr. Nature, Culture, and the Origins of Greek Comedy: A Study of Animal Choruses. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Rozik, Eli. Korzenie teatru. Tłumaczenie Michał Lachman. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
• Scullion, Scott. „«Nothing to Do with Dionysus»: Tragedy Misconceived as Ritual”. The Classical Quarterly 52, nr 1 (2002): 102–137. http://www.jstor.org/stable/3556447.
• Steiner, Marta. Geneza teatru w świetle antropologii kulturowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1941

Biblioteka Nauki

29519779