Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

• Authors: Mateusz Masłowski

Title variants

EN

The Harlequin behind the Cordon: Aspects of the Polish Reception of Nikolai Evreinov in 1921–1932

Abstracts

EN

For Nikolai Evreinov, a Russian playwright, director, and theatre thinker, author of the theory of the “theatralisation of life”, the Polish theatre culture of the 1920s became a real window to Europe. This article presents selected contexts for the Polish reception of his manifesto play, Самое главное (The Chief Thing), from the first stagings at Teatr im. Juliusza Słowackiego (Juliusz Słowacki Theatre) in Kraków and Teatr Polski (Polish Theatre) in Warsaw, through the discussions about the theoretical message of the work, to attempts at assimilating the Russian author’s whole output. It discusses the influence of Stanisław Przybyszewski’s work on the theory and practice of Evreinov’s monodrama. It compares Evreinov’s understanding of naturalism and his views on the art of acting and theatre with those of his friend Stanisława Wysocka, the Polish actress. It presents the balance of the Russian director’s guest appearances in Warsaw in 1925: the legal regulations concerning his works and his new contacts with representatives of the art world, but also negative reviews. The appendix features a selection of Evreinov’s correspondence with Polish theatre figures: Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Emil Zegadłowicz, Stanisława Wysocka, and Eugeniusz Świerczewski, from the turn of the 1930s.

PL

Polska kultura teatralna lat dwudziestych XX wieku stała się prawdziwym oknem na Europę dla Nikołaja Jewreinowa, rosyjskiego dramatopisarza, reżysera, teatralnego myśliciela, autora teorii „teatralizacji życia”. Artykuł prezentuje wybrane konteksty polskiej recepcji jego sztuki-manifestu – To, co najważniejsze, od pierwszych inscenizacji w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie i Teatrze Polskim w Warszawie, poprzez dyskusję nad teoretycznym przesłaniem utworu, aż do prób przyswojenia całości dorobku artystycznego rosyjskiego twórcy. Omawia wpływ twórczości Stanisława Przybyszewskiego na teorię i praktykę gatunku monodramatu Jewreinowa. Porównuje rozumienie naturalizmu oraz poglądy na sztukę aktorską i teatr polskiej aktorki, Stanisławy Wysockiej i Nikołaja Jewreinowa, jej przyjaciela. Przedstawia bilans gościnnych występów rosyjskiego reżysera w Warszawie w 1925: uregulowania prawne, dotyczące jego utworów i nowe kontakty z przedstawicielami świata sztuki, ale też negatywne recenzje. W aneksie ogłoszono wybór korespondencji ludzi polskiego teatru: Zofii Nałkowskiej, Juliana Tuwima, Emila Zegadłowicza, Stanisławy Wysockiej i Eugeniusza Świerczewskiego z Jewreinowem z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku.

Keywords

PL

Nikołaj Jewreinow; Stanisław Przybyszewski; Stanisława Wysocka; teatralizacja życia; polsko-rosyjskie kontakty teatralne; To co najważniejsze

EN

Nikolai Evreinov; Stanisław Przybyszewski; Stanisława Wysocka; theatralisation of life; Polish-Russian theatre exchange; The Chief Thing

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2020
• Volume: 69
• Issue: 1
• Pages: 71-144

Dates

published

2020

Contributors

author

Mateusz Masłowski

• Российский институт театрального искусства (GITIS)

• https://orcid.org/0000000331196184

References

• Annenkov, Yu. (1991). Nikolay Evreinov. In Yu. Annenkov, Dnevnik moikh vstrec: Tsikl tragediy (Vol. 2, pp. 90–120). Leningrad: Iskusstvo.
• Deych, A. (1966). Golos pamyati: teatral'nyye vpechatleniya i vstrechi. Moskwa: Iskusstvo.
• Dyboski, R. (1922). Wrażenia z teatrów moskiewskich. Przegląd Warszawski, 5, 202–212.
• Etkind, A. (2016). Eros nevozmozhnogo: Istoriya psikhoanaliza v Rossii. Moskwa: Nezavisimaya firma Klass.
• Evreinov, N. (2007). Dvoynoy teatr: Samoye glavnoye: Korabl' pravednykh: Teatr vechnoy voyny. Moskwa: Sovpadeniye.
• Evreinov, N. (1909). Gryadushchiy litsedey. Teatr i iskusstvo, 8, 152–153.
• Evreinov, N. (1909). Vvedeniye v monodramu. Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
• Evreinov, N. (1909). Yazyk tela (K vystupleniyu Miss Maud Allan). Teatr i iskusstvo, 48, 853–854.
• Evreinov, N. (1910). Predisloviye k Predstavleniyu lyubvi. Studiya impressionistov, 1, 49–127.
• Evreinov, N. (red.). (1911). Nagota na stsene. Sankt Petersburg.
• Evreinov, N. (1914). Pro scena sua: rezhissura. Litsedei: Posledniye problemy teatra. Petrograd: Prometey.
• Evreinov, N. (1915). Teatr dlya sebya (Ch. 1: Teoreticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
• Evreinov, N. (1916). Teatr dlya sebya (Ch. 2: Pragmaticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
• Evreinov, N. (1917). Teatr dlya sebya (Ch. 3: Prakticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
• Evreinov, N. (1920). Stsena teatra i stsena zhizni: k postanovke p'yesy Samoye glavnoye v Vol'noy komedii. Zhizn' iskusstva, 24–26.12.
• Evreinov, N. (1923). V kulisakh dushi. W: N. Evreinov, Dramaticheskiye sochineniya (t. 3, s. 31–41). Petrograd: Academia.
• Evreinov, N. (1958). Zhivopis' i teatr: Tvorcheskiy put' S. Sudeykina kak zhivopistsa v teatre. Grani, 39, 160–172.
• Evreinov, N. (1998). V shkole ostroumiya: Vospominaniya o teatre Krivoye zerkalo. Moskwa: Iskusstvo.
• Evreinov, N. (2002). Demon teatral'nosti. Sankt Petersburg–Moskwa: Letniy sad.
• Evreinov, N. (2004). Lyubov' pod mikroskopom. Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra 20 veka, 3, 87–149.
• Evreinov, N. (2005). Original o portretistakh: K probleme sub'yektivizma v iskusstve. W: N. Evreinov, Original o portretistakh (s. 118–195). Moskwa: Sovpadeniye.
• Evreinov, N. (2012). Otkroveniye iskusstva. Sankt Petersburg: Izdatel'skiy dom Mir.
• Evreinov, N. (2012). Predstavleniye lyubvi. W: T. Dzhurova (red.), N. Evreinov: k 130-letiyu so dnya rozhdeniya: (materialy nauch. konf. 16 fevr. 2009 goda) (s. 67–159). Sankt Petersburg: Rossiyskiy institut istorii iskusstv.
• Ivanov, V. (red.). (2004). Iz dvukh uglov: Perepiska Nikolaya Evreinova s Yuriyem i Yuley Rakitinymi 1928–1938. Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra 20 veka, 3, 243–278.
• Jewreinow, M. (1923). Z teatralnych inwencji M. Jewreinowa. Słowo, 28.04.
• Jewreinow, M. (1924). Apologia teatralności (S. Wysocka, tłum.). Listy z Teatru, 3, 79–84.
• Jewreinow, M. (1924). List Jewreinowa. Listy z Teatru, 3, 86–87.
• Jewreinow, M. (1925). Przyjazd autora Tego, co najważniejsze: Jewreinow w Warszawie (wywiad przepr. E. Świerczewski). Wiadomości Literackie, 7, 6.
• Jewreinow, M. (1929). Rozmowy literackie pod niebem Italii: Za kulisami podczas prób najnowszej sztuki Jewreinowa (wywiad przepr. E. Kleinlerer). Nasz Przegląd, 5.05.
• Jewreinow, M. (1930). Teatr bez szyldu: Wstęp do istoty zjawisk teatralnych. Świat Kulis, 3, 62–65.
• Jewreinow, N. (2008). Teatralizacja życia (N. Woroszylska, tłum.). Dialog, 7–8, 187–213.
• Kashina-Evreinova, A. (1964). N. N. Evreinov v mirovom teatre 20 veka. Paryż.
• Kazanskiy, B. (1925). Metod teatra: Analiz sistemy N. N. Evreinova. Leningrad: Academia
• Krasiński, E. (1991). Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kryzhitskiy, G. (1976). Dorogi teatral'nyye. Moskwa: Vserossiyskoye teatral'noye obshchestvo.
• Makovskiy, S. (2000). Nikolay Evreinov (1879–1953). W: S. Makovskiy, Portrety sovremennikov: Na Parnase Serebryanogo veka (s. 551–559). Moskwa: AGRAF.
• Meyerkhol'd, V. (1988). V. Kamenskiy: Kniga o Evreinove. Sovremennaya dramaturgiya, 4, 252–255.
• Nicoll, A. (1969). O roli Evreinova v mirovom teatre XX veka: fakty i vyskazyvanija. Russkaja myslʹ, 6.02.
• Nusinova, N. (2003). Kogda my v Rossiyu vernemsya…: russkoye kinematograficheskoye zarubezh'ye 1918–1939. Moskwa: NIIK: Eyzenshteyn-tsentr.
• Nusinova, N. (1994). Zabytyy Stsenariy Nikolaya Evreinova. Kinovedcheskiye zapiski, 23, 6–14.
• Pannenkowa, I. (1925). Teatr i Życie: Wyspiański i Jewreinow. Warszawianka, 11.04.
• Powołocki, S. (1997). Mój romans z teatrem. Łódź: Cyklop.
• Prilezhayeva-Barskaya, B. (1998). Brodyachaya Sobaka. Minuvsheye: istoricheskiy·al'manakh, 23, 381–418.
• Przybyszewski, S. (1954). Listy: t. III 1918–1927, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich.
• Przybyszewski, S. (1900). Na drogach duszy. Kraków: L. Zwoliński i Spółka.
• Przybyszewski, S. (1905). O dramacie i scenie. Warszawa: Księgarnia Naukowa.
• Przybyszewski, S. (1995). Synagoga szatana i inne eseje. Kraków: Oficyna Literacka.
• Przybyszewski, S. (1904). Synowie ziemi. Malaria. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego.
• Pshibyshevskiy, S. (1905). Kritika. Moskwa: Izdaniye V. M. Sablina.
• Pshibyshevskiy, S. (1906). De Profundis. Deti Satany. Moskwa: Izdaniye V. M. Sablina.
• Pshibyshevskiy, S. (1904). O drame i stsene. Teatr i iskusstvo, 49 -50, 869–873, 892–893.
• Pshibyshevskiy, S. (1905). Syny Zemli. Moskwa: Skorpion.
• Ryzhenkov, V. (2013). Nikolay Evreinov v kul'turnoy zhizni Rossii i zarubezh'ya. Sankt Petersburg: Dmitriy Bulanin.
• Tikhvinskaya, L. (1995). Kabare i teatry miniatyur v Rossii 1908–1917. Moskwa: RIK Kul'tura.
• Sielicki, F. (1974). Mikołaj Jewreinow w Polsce. Acta Universitatis Wratislaviensis, 194, 63–76.
• Sudeykin, S. (1984). „Brodyachaya sobaka”: vospominaniya S. Yu. Sudeykina. Vstrechi s proshlym, 5, 185–194.
• Śliwowscy, W. i R. (1980). Mikołaja Jewreinowa związki z Polską. Pamiętnik Teatralny, 3-4, 393–412.
• Świerczewski, E. (1923) Jewreinow. Życie Teatru, 6–16.
• Świerczewski, E. (1924) Jewreinow. Życie Teatru, 1–6.
• Świerczewski, E. (1924). Teatr rosyjski: Jewreinow. Warszawa: Życie Teatru.
• Węgrzyniak, R. (2008). Jewreinow w polskim teatrze. Dialog, 7–8, 214–223.
• Wilski, Z. (1982). Wielka tragiczka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Wilski, Z. (1973). Poglądy teatralne Wysockiej. W: S. Wysocka, Teatr przyszłości (s. 7–22). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Wysocka, S. (2008). Bo ty jesteś moje fatum: listy Stanisławy Wysockiej do Emila Zegadłowicza 1924–1935. Kielce: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego.
• Wysocka, S. (1930). Mikołaj Jewreinow. Świat Kulis, 3, 60–61.
• Wysocka, S. (1931). Mikołaj Jewreinow, Słowo, 4.12.
• Wysocka, S. (1930). Teatralizacja teatru i życia. Kurier Poznański, 1.03.
• Wysocka, S. (1973). Teatr przyszłości. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.20

Biblioteka Nauki

36126185