Nieświeska komedyja Skanarela

• Authors: Patryk Kencki

Title variants

EN

A Nieśwież Sganarelle Comedy

Abstracts

EN

Introduction to Franciszka Urszula Radziwiłłowa's translation of Molière's Le médecin malgré lui. Among the comic characters created by Molière, three are special: Scapin, Mascarille, and Sganarelle. The comedies that feature them found their way to Old Polish stages, being performed either in the original language or in Polish translation or adaptation. The oeuvre of Franciszka Urszula Radziwiłłowa contains Polish adaptations of three plays by the French playwright. Besides Les précieuses ridicules and Les amants magnifiques, there is also Le médecin malgré lui translated by the duchess into Polish as Gwałtem medyk. The comedy shows Sganarelle’s adventures as he is forced to play a doctor. Sganarelle appears in several plays by Molière. Inasmuch as in the first of them (Le médecin volant) we see a rather typical wily servant, he takes on more individual qualities in later comedies, becoming characteristically cowardly and imprudent. The edition of the Polish adaptation by Duchess Radziwiłłowa provides a chance to take a look at Sganarelle and other stock characters that can be regarded as Harlequin’s close relatives. Thus, the introduction to the edition focuses on these characters in Molière’s work, setting them side by side with some insights about Harlequin, who appears in the Duchess’s plays several times. Additionally, the introduction traces out the reception of Le médecin malgré lui in Poland in the first half of the 18th century and examines Radziwiłłowa’s translating techniques. The conclusion stresses the metatheatrical aspect of Sganarelle as an archetypal comedian.

PL

Artykuł stanowi wstęp do edycji przekładu Le médecin malgré lui Moliera dokonanego przez Franciszkę Urszulę Radzwiłłową. Wśród postaci komicznych stworzonych przez Moliera, trzy są szczególne: Skapen, Masakryl i Sganarel (Skanarel). Komedie z ich udziałem trafiły na staropolskie sceny, wystawiane bądź w języku oryginału, bądź w polskim przekładzie. W dorobku Franciszki Urszuli Radziwiłłowej znajdują się spolszczenia trzech sztuk francuskiego dramaturga. Obok Les précieuses ridicules i Les amants magnifiques znajduje się także Le médecin malgré lui przetłumaczony przez księżną na język polski jako Gwałtem medyk. Komedia przedstawia przygody Sganarela, który zmuszony jest grać lekarza. Sganarel pojawia się w kilku sztukach Moliera. O ile w pierwszej z nich (Le médecin volant) widzimy raczej typ cwanego służącego, o tyle w późniejszych komediach nabiera on bardziej indywidualnych cech, stając się postacią tchórzliwym i nierozważnym. Edycja polskiej adaptacji Księżnej Radziwiłłowej daje możliwość przyjrzenia się Sganarelowi i innym postaciom, które można uznać za bliskich krewnych Harlequina. Wstęp do wydania koncentruje się więc na tych postaciach w twórczości Moliera, zestawiając je z pewnymi spostrzeżeniami na temat Arlekina, który pojawia się w sztukach księżnej kilkakrotnie. Ponadto we wstępie prześledzono recepcję Le médecin malgré lui w Polsce w pierwszej połowie XVIII wieku i przeanalizowano techniki translatorskie Radziwiłłowej. Konkluzja podkreśla metateatralny aspekt Sganarela jako archetypicznego komedianta

Keywords

PL

polski teatr 1700-1800; historia teatru; dramat oświeceniowy; Molière; Franciszka Urszula Radziwiłłowa; tłumaczenie

EN

Polish theater 1700-1800; theater history; Enlightment drama; Molière; Franciszka Urszula Radziwiłłowa; translation

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2017
• Volume: 66
• Issue: 4
• Pages: 83-95

Dates

published

2017

Contributors

author

Patryk Kencki

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000156506578

References

• Judkowiak, Barbara. Franciszka Urszula Radziwiłłowa – w poszukiwaniu własnego głosu: Propozycje interpretacyjne, dokumentacyjne i edytorskie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013.
• Kencki, Patryk. „«Lekarz mimo woli» na scenach staropolskich”. Teatr, nr 12 (2016).
• Kencki, Patryk. „Komedyja Maskaryla: Staropolskie przekłady «Les précieuses ridicules»”. Pamiętnik Teatralny 60, z. 1/2 (2011).
• Kencki, Patryk. „Molière, Morsztyn, Marysieńka”. Pamiętnik Teatralny 63, z. 4 (2014).
• Kencki, Patryk. „«Zabawa złożona ze wszystkich, jakich teatr dostarczyć może»: Les Amants magnifiques – Miłość wspaniała. Pamiętnik Teatralny 65, z. 3 (2016).
• Łukaszewicz, Justyna. „Le génie de la langue au service du génie du traducteur: Franciszek Zabłocki entre le français et le polonais”. Romanica Cracoviensia, nr 3 (2003).
• Sajkowski, Andrzej. „Z dziejów teatru nieświeskiego (1746–1762)”. Pamiętnik Teatralny 10, z. 3 (1961).
• Wierzbicka, Karyna, red. Teatr Urszuli Radziwiłłowej. Warszawa: PIW, 1961.
• Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na polskim dworze Augusta III. Część 1. Lublin: Polihymnia, 2012.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.2201

Biblioteka Nauki

29551829