Transfer kulturowy a repertuar popularny: przypadek londyńsko-warszawski

• Authors: Agata Łuksza

Title variants

EN

Cultural Transfer and Popular Repertory: A Case of London and Warsaw

Abstracts

EN

In the second half of the 19th century, Polish newspapers paid attention to British culture, history, and politics; and since Helena Modrzejewska joined the Warszawskie Theatres, Shakespearean drama featured prominently in the repertories of the Warsaw stage. Yet whereas the significance of Shakespeare’s work for the Polish (and Warsaw) theatre and culture of the 19th century has been appreciated and thoroughly investigated (just as the influence of English romantic poets on Polish literature), so far no one has looked into the potential inspiration with British, and especially London, popular repertories in the Polish theatre of the period. The article brings a review of Warsaw repertories since 1814/15 until 1900/01 with respect to this problem, focusing not only the Narodowy Theatre, transformed later into the Warszawskie Theatres, but also taking into account the offer of garden theatres, which dramatically changed the Warsaw theatre scene after 1868. The author’s statistics based on the repertories collected by the Polish Academy of Sciences and the Jagiellonian collection of information about foreign drama in Poland as well as press publications from the period are an integral part of the study presented in this article. The analysis of repertories, press publications, and travel diaries and memoirs reveals that despite the Polish fascination with the British Empire, its institutions, and civilisation, Polish theatre artists, including garden theatre entrepreneurs, consistently refused to stage plays of British popular theatre, which they viewed as barbaric and of poor taste. The nearly complete lack of cultural transfer between the London and Warsaw popular theatres, and the few exceptions discussed in this article, constitutes an enigma that cannot be fully explained by the geopolitical situation of Warsaw in the 19th century.

PL

W drugiej połowie XIX wieku brytyjska kultura, historia i życie polityczne regularnie gościły na łamach polskich gazet, a od angażu Heleny Modrzejewskiej w Teatrach Warszawskich dramat szekspirowski stał się najczęściej wystawianą klasyką na scenie warszawskiej. O ile jednak znaczenie twórczości Shakespeare’a dla polskiego (w tym warszawskiego) teatru dziewiętnastowiecznego i szerzej – kultury polskiej zostało dogłębnie przebadane (podobnie jak wpływ brytyjskich romantyków na polską literaturę), o tyle dotychczas nie pytano o potencjalne inspiracje brytyjskim, a w szczególności londyńskim repertuarem popularnym. W artykule autorka przygląda się pod tym kątem warszawskim sezonom w okresie 1814/15 – 1900/1901, badając nie tylko repertuar Teatru Narodowego i późniejszych Teatrów Warszawskich, ale także ofertę teatrzyków ogródkowych, które od 1868 roku radykalnie zmieniają warszawski pejzaż teatralny. Integralną częścią tekstu są autorskie statystyki oparte na PAN-owskich repertuarach i jagiellońskim informatorze na temat dramatów obcych w Polsce, a także – w odniesieniu do ogródków – na prasie z epoki. Analiza repertuarów, pamiętników z podróży do Wielkiej Brytanii i materiałów prasowych ujawnia, że pomimo warszawskiej (a nawet szerzej: polskiej) fascynacji imperium brytyjskim, jego instytucjami i osiągnięciami cywilizacyjnymi, polscy artyści teatralni (również antrepryza ogródkowa) konsekwentnie odrzucali brytyjski teatr, który definiowali jako barbarzyński i w złym guście. Brak transferu kulturowego pomiędzy londyńską a warszawską sceną popularną czy też transfer marginalny bądź okazjonalny, którego przypadki omawiam, stanowi frapującą zagadkę, której nie wyjaśnia w pełni geopolityczna sytuacja Warszawy w XIX wieku.

Keywords

PL

transfer kulturowy; Warszawskie Teatry Rządowe; teatr polski w XIX w.; historia teatru polskiego

EN

cultural transfer; Warsaw Theatre Directorate; 19th century Polish theatre; Polish theatre history

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2018
• Volume: 67
• Issue: 4
• Pages: 139-160

Dates

published

2018

Contributors

author

Agata Łuksza

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000174590187

References

• Bieńka, M. O. (2015). Od zenitu do zmierzchu: Teatr warszawski 1880–1919. Warszawa
• Gaszyński, K. (1858). Wyścigi konne w Warszawie: Obrazek dramatyczny w 2ch częściach napisany wierszem. Kraków
• Łukowska, M. A. (2016). Mit Wielkiej Brytanii w literackiej kulturze polskiej okresu rozbiorów: Studium wyobrażeń środowiskowych na podstawie zawartości wybranych periodyków. Łódź
• Fauser, A., Everist, M. (eds.) (2009). Music, Theatre, and Cultural Transfer: Paris 1830–1914. Chicago
• Osterhammel, J. (2003). Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata. (J. Kałążny, tłum.). Poznań
• Davis, T. C., Holland, P. (eds.) (2007). The Performing Century. Nineteenth-Century Theatre's History. New York. https://doi.org/10.1057/9780230589483
• Platt, L., Becker, T., Linton, D., (eds.). Popular Musical Theatre in London and Berlin 1890–1914. Cambridge. https://doi.org/10.1017/CBO9781107279681
• Sewer [Ignacy Maciejowski] (1955). Dzieła wybrane, t. 1, Szkice z Anglii (wybór). Kraków
• Winiarski, A. (1857). Warszawa i warszawianie. Szkice towarzyskie i obyczajowe, t.1–2. Warszawa

Identifiers

DOI

10.36744/pt.267

Biblioteka Nauki

30110663