Genezja – modlitwa i pełnosłowie

• Authors: Tadeusz Kornaś

Title variants

EN

Genezja Fraternity – Prayer and Word-Fullness

Abstracts

EN

During the Second World War, which he saw as a time of cleansing and penance, Juliusz Osterwa planned to establish two acting fraternities: Genezja (Genesia) and Dal (Distance). Dal was envisaged as a secular brotherhood, Genezja as a religious one, specifically Catholic. In his wartime diaries and notebooks, Osterwa elaborated plans for how these associations should operate, envisaging them as a vehicle for a complete transformation of theatre. The article presents the practical solutions Osterwa had in mind for Genezja. Based on unpublished manuscripts from 1941–1944 – a diary, a prayer book for Genezja, and several notebooks analysing the structure of the holy mass – the author argues that Genezja was to be the culmination of Osterwa’s path towards theatre understood as a religious mystery, and practical exercises based on liturgical texts and prayers were to serve as a means of transporting theatre to the spiritual level. The documents also feature concrete solutions concerning stage and workshop space: Genezja’s “temple” was to be the Church of Holy Cross in Kraków, and the site of the laboratory work was to be the “Genezjanum” at the Pieskowa Skała castle, north of the city. However, after the war, with the change of the political system, the fraternities were ultimately not established, and Osterwa continued his work in repertory theatres. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Juliusz Osterwa podczas drugiej wojny światowej, którą postrzegał jako czas oczyszczenia i pokuty, planował powołanie dwóch bractw aktorskich – Genezji i Dali. Dal miała być bractwem świeckim, Genezja – religijnym, a dokładniej katolickim. W wojennych dziennikach i zeszytach tematycznych przygotowywał projekty działania tych stowarzyszeń mających służyć całkowitemu przeobrażeniu teatru. W artykule podjęto próbę przedstawienia praktycznych rozwiązań przygotowywanych dla Genezji. Na podstawie niepublikowanych manuskryptów z lat 1941–1944 – dziennika, modlitewnika Genezji oraz kilku zeszytów analizujących strukturę mszy świętej – autor stawia tezę, że praca w Genezji miała być zwieńczeniem drogi prowadzącej do teatru rozumianego jako misterium, a praktyczne ćwiczenia oparte na tekstach liturgicznych i modlitewnych miały stać się wehikułem wynoszącym teatr na poziom duchowy. W dokumentach można również znaleźć konkretne rozwiązania dotyczące przestrzeni scenicznej i przestrzeni warsztatowej: „świętnią” (świątynią) Genezji miał się stać kościół Świętego Krzyża w Krakowie, a miejscem warsztatowej pracy (Genezjanum) – zamek w Pieskowej Skale. Jednak po wojnie, po zmianie ustroju, bractwa się nie ukonstytuowały, a Osterwa kontynuował pracę w teatrach repertuarowych.

Keywords

PL

Juliusz Osterwa; Reduta; Genezja; teatr a msza święta; teatr liturgiczny

EN

Juliusz Osterwa; Reduta; Genezja; theatre and holy mass; liturgical theatre

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2020
• Volume: 69
• Issue: 2
• Pages: 49-71

Dates

published

2020

Contributors

author

Tadeusz Kornaś

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000211146393

References

• Bouyer, L. (2009). Architektura i liturgia (P. Włodyga, tłum). Kraków: Astraia.
• Guszpit, I. (1989). Przez teatr – poza teatr: Szkice o Juliuszu Osterwie. Wrocław: „ELS”.
• Guszpit, I. (2003). Sceny z mojego teatru. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Limanowski, M., Osterwa, J. (1987). Listy (Z. Osiński, red.). Warszawa: PIW.
• Magrysiewicz-Dobrzańska, K., Grochal, A. (1999). Zmiany wystroju kościoła św. Krzyża. W: Z. Kliś, & G. Lichończak-Nurek (red.), Studia z dziejów kościoła św. Krzyża w Krakowie. Kraków: UNUM.
• Muszyńska, L. (2009). Reduta jako mistyczne zwierciadło świata. Toruń: 2009: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Orzechowski, E. (1974). Stary Teatr i Studio. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Osiński, Z. (2003). Pamięć Reduty: Osterwa, Limanowski, Grotowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Osiński, Z. (2005). Przypomnienie „Genezji” Juliusza Osterwy. W: M. Leyko, & I. Jajte-Lewkowicz (red.), Etos życia – etos sztuki: Wokół legendy o św. Genezjuszu – aktorze (s. 139-163), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Osterwa, J. (1945). I ja tak widzę przyszłą w Polsce sztukę.... Tygodnik Powszechny, 1, 4.
• Osterwa, J. (1968). Listy (E. Krasiński, red.). Warszawa: PIW.
• Osterwa, J. (2004). Przez teatr – poza teatr (I. Guszpit, D. Kosiński, wybór, red.). Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana.
• Osterwa, J. (2007). „Antygona”, „Hamlet”, „Tobiasz” dla Teatru Społecznego (I. Guszpit, & D. Kosiński, wyb., red.). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szczublewski, J. (1971). Żywot Osterwy. Warszawa: PIW.
• Materiały archiwalne:
• Osterwa, J. (1940-1944a). Genezja: Modlitewnik (MT/IX/489/9). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa, J. (1940-1944b). ORDO MISSAE: Obrzęd Św. Uczty” (MT/IX/493/6). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa, J. (1940-1944c). ŚwiętoUczta (MT/IX/493/1). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa, J. (1940-1944d). Bogusłużebnictwo (MT/IX/493/3). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa, J. (1940-1944e). ŚwiętoUczta Bogusłużebnika (MT/IX/494/5). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa, J. (1940-1944f). Do służebnictwa (MT/IX/493/4). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
• Osterwa J. (1941). Dziennik V, VI 1941 (MT/IX/563). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.30

Biblioteka Nauki

32062804