Don Kichot i antropozofia: O tym, jak aktor Michaił Czechow pragnął zagrać rolę Rycerza Smętnego Oblicza i dlaczego roli tej nie zagrał

• Authors: Katarzyna Osińska

Title variants

EN

Don Quixote and Anthroposophy: How the Actor Mikhail Czekhov Wanted to Play the Knight of the Sad Countenance and Why He Did Not

Abstracts

EN

Mikhail Chekhov left several documents of his work on the role of Don Quixote, the best-known being the Meditation on Don Quixote (1926) and The Quixote Journal (1928). The planned premiere at the Moscow Art Theatre II never took place, and Chekhov did not play this part either in Russia or in exile. This article  interprets the actor’s remarks about the knight in the context of anthroposophy, which at that time inspired both Chekhov’s work on the role and his spiritual development. Consulting archival material, including the transcripts of discussions about the planned staging and the actor’s correspondence with one of the authors of the first adaptation of the novel, Nadezhda Pavlovich, provides insight into Chekhov’s seemingly paradoxical perception of the figure of Don Quixote. The actor saw him as a “Luciferian” character and was critical of his idealism. The juxtaposition of Chekhov’s views with those of Bolshevik activists explains why he was ready to endorse the censorship-imposed interpretation of Cervantes’s novel, and at the same time reveals the actual motivations of his own reading. The reason for the actor’s failure in struggling with the role of Quixote was the incompatibility between his vision and Cervantes’s text, which made it impossible to create a satisfactory adaptation. His work on the role of Quixote can be treated as a stage in Chekhov’s development at a time when he was inspired by the teachings of Rudolf Steiner.

PL

Michaił Czechow pozostawił kilka świadectw pracy nad rolą Don Kichota, najbardziej znane są Rozmyślania o Don Kichocie  (1926) i Dziennik o Kichocie (1928). Do premiery spektaklu w teatrze MChAT Drugi nigdy nie doszło, a Czechow roli tej nie zagrał ani w Rosji, ani na emigracji. W artykule podjęto próbę rozszyfrowania uwag aktora o postaci rycerza w kontekście antropozofii, która w tym okresie była dla niego inspiracją zarówno w pracy nad rolą, jak i własnym rozwoju duchowym. Sięgnięcie do dokumentów, w tym do stenogramów dyskusji wokół planowanej inscenizacji oraz do korespondencji aktora z jedną z autorek pierwszej adaptacji powieści - Nadieżdą Pawłowicz, pozwoliło wnikąć w paradoksalne na pierwszy rzut oka postrzeganie postaci rycerza przez aktora. Czechow widział w nim postać "lucyferyczną" i krytycznie oceniał jego idealizm. Zestawienie poglądów aktora z opiniami działaczy bolszewickich tłumaczy, dlaczego przychylał się do narzucanej przez cenzurę interpretacji powieści Cervantesa, a jednocześnie odsłania prawdziwe motywy jego własnej interpretacji. Przyczyną niepowodzenia w zmaganiu się z rolą Kichota była nieprzystawalność wizji aktora do powieści Cervantesa, co uniemożliwiło stworzenie zadowalającej adaptacji dzieła. Zarazem pracę nad rolą Kichota można potraktować jako etap w rozwoju Czechowa, zainspirowanego naukami Rudolfa Steinera.

Keywords

PL

Michał Czechow; Don Kichot; antropozofia; Rudolf Steiner; Nadieżda Pawłowicz

EN

Michael Chekhov; Don Quixote; antroposophy; Rudolf Steiner; Nadezdha Pavlovich

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2020
• Volume: 69
• Issue: 1
• Pages: 145-162

Dates

published

2020

Contributors

author

Katarzyna Osińska

• Instytut Slawistyki PAN

• https://orcid.org/000000034142040X

References

• Bely, A. (2016). Rakurs k dnevniku. W: A. Yu. Galushkin, Shch. A. Korostelev, M. L. Spivak, A. V. Lavrov, & J. Malmstad (eds.), Literaturnoe nasledstvo (Vol. 105, pp. 329-653). Moskva: Nauka.
• Autant-Mathieu, M. Ch. (2009). Don Quichotte, le Roi Lear, ou les rôles rêvés d'un théâtre impossible. In M.-Ch. Autant-Mathieu (ed.), Mikhaïl Tchekhov: De Moscou à Hollywood: Du théâtre au cinéma (pp. 169-184). Montpellier: L'Entretemps éditions.
• Chekhov, M. A. (1995). Literaturnoe nasledie (Vol. 1-2). Moskva: Iskusstvo.
• Czechow, M. A. (1995). O technice aktora (M. Sołek, tłum., oprac.). Kraków: Akasza.
• Goncharova, E. I. (ed.). (2018). Skromnaya uchenica i velikii posvyashchonnyi: pisma N. A. Pavlovich k Andreiu Belomu. Russkaya literatura, 4, 132-150.
• Gromov, V. A. (1970). Mikhail Chekhov. Moskva: Iskusstvo.
• Iz protokola zasedanya khudozhestvennogo sovieta MKhAT 2-go o proizvodstvennom planie teatra (1928). W: A. Ya. Trabskii (ed.), Sovietskii teatr: Dokumenty i materialy: Russkii sovietskii teatr 1926-1932 (Vol. 1, pp. 199-204). Leningrad: Iskusstvo.
• Lekcyi Rudolfa Steinera o dramaticheskom iskusstve v izlozhenii Mikhaila Chekhova: Pisma k V. A. Gromovu (2000). W: V. V. Ivanov (ed.), Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra XX veka (ss. 82-142). Moskva: Editorial URSS.
• Oboleńska, D., & Prokopiuk J. (n.d.). Antropozofia. W: Internetowy Leksykon Polskiego Ezoteryzmu. www.tradycjaezoteryczna.ug.edu.pl/node/127
• Oboleńska, D. (2009). Put' k posvjashheniju: Antroposofskie motivy v romanah Andreja Belogo. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Ormińska, J. (2006). Mihail Chekhov – antroposof: Pis'ma Viktoru Gromovu. W: E. Biernat, & M. Rzeczycka (red.), Światło i ciemność: Motywy ezoteryczne w kulturze rosyjskiej początku XX wieku (Vol. 2, s. 89-112). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Osińska, K. (2016). Don Kichot w sporach światopoglądowych Rosjan (od połowy XIX wieku do lat 30. wieku XX). W: W. Charchalis, & A. Żychliński (red.), Wieczna krucjata: Szkice o Don Kichocie (s. 79-109). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Osińska, K. (2019). Michaił Czechow w pracy nad rolą Don Kichota. W: K. Suszczyński (red.), Technika aktorska Michaiła Czechowa w historii, teorii, praktyce: Vademecum (s. 25-38). Białystok: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku. https://atb.edu.pl/wp-content/uploads/2020/01/czechow1.pdf
• Nikitin, A. L. (1997). Strannik v mirakh (Pavel Antonovich Arenskii. 1887-1941). Delphis: Kulturno-prosvetitelnyi zhurnal, 12(4). www.delphis.ru/journal/article/strannik-v-mirakh
• Pavlovich, N. (1997). Nevod pamyati. Chelovek, 1, 154-155.
• Prokopiuk, J. (2000). Ścieżki wtajemniczenia: Gnosis aeterna. Warszawa: tCHu.
• Rzeczycka, M. (2010). Wtajemniczenie: Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX i początku XX wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
• Shipovskaya, E. A. (1988). Ispoved' Rytsaria Sveta: Vospominania. Moskva: Intergraph Servis. https://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=8953
• Skorokhod, N. (2011). Rytsari Don Kikhota: Cervantes v interpretatsii. Iskusstvo kino, 11. www.old.kinoart.ru/archive/2009/11/n11-article21
• Soloveva, I. (2016). Pervaya studya - Vtoroy MKhAT: Iz praktiki teatralnykh idey XX veka. Moskva: Novoe Literaturnoe Obozrenie.
• Soloveva, I. N., Smelanskii, A. M., & Egoshina, O. V. (eds.). (2010). MKhAT Vtoroy: Opyt vosstanovlenia biografii. Moskva: Moskovskii khudozhestvennyi teatr.
• Steiner, R. (2000). Droga do wtajemniczenia (J. Prokopiuk, oprac., J. Prokopiuk, & T. Mizerkiewicz, tłum.). Poznań: Rebis.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.31

Biblioteka Nauki

36121832