Restoration of the Market Square in Opole as the creation of a new vision of the city's history

• Authors: Barbara Szczepańska

Title variants

PL

Odbudowa Rynku w Opolu jako kreacja nowej wizji historii miasta

Abstracts

PL

Celem artykułu było zaprezentowanie powojennej odbudowy Rynku w Opolu jako kreacji nowej historii miasta. Przedmiotem prac były kamienice tworzące pierzeje Rynku w Opolu, które zostały zniszczone w wyniku działań wojennych w 1945 r. i odbudowane w latach 50. XX w. W artykule przedstawiono proces odbudowy opolskiego Rynku w kontekście zmienionej przynależności państwowej Opola i związanych z tym kwestii ideologicznych i tożsamościowych, które miały wpływ na ostateczną formę odbudowanych kamienic. Podczas badań dokonano analizy przede wszystkim materiałów archiwalnych: piśmienniczych, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Opolu, oraz projektowych, znajdujących się w Archiwum Państwowym w Katowicach. Badania uzupełniła literatura przedmiotu, w której poruszany był temat odbudowy obszarów staromiejskich, publikacje historyczne poświęcone Opolu oraz lokalna prasa. W czasie prac udało się ustalić, że wygląd opolskiego Rynku po jego odbudowie znacznie różni się od tego, jak obszar ten prezentował się przed II wojną światową. Analiza materiałów ikonograficznych (przedwojennych pocztówek i fotografii oraz fotografii współczesnych) pozwoliła ukazać, że podczas odbudowy XIX-wieczne kamienice o zróżnicowanej szacie stylistycznej zastąpione zostały w dużej mierze przez zunifikowane barokizujące budowle. Analiza materiałów archiwalnych poświęconych odbudowie opolskiego Rynku wskazuje, że proces ten miał nie tylko przywrócić spójność przestrzenną obszarowi staromiejskiemu, odtworzyć śródmiejską infrastrukturę i zapewnić nowe mieszkania, ale także ukazać zaradność lokalnych władz i udowodnić, że Opole było miastem odwiecznie polskim, które w 1945 r. powróciło do Macierzy. Wyraźne różnice pomiędzy przed- i powojennym wyglądem opolskiego Rynku każą zadawać pytania o tożsamościowe znaczenie procesu odbudowy, wartości wiązane z konkretnymi stylami architektonicznymi oraz próby kreacji zupełnie nowej wizji historii Opola, w której wątki „polskie” zostają wyeksponowane po to, by legitymizować włączenie miasta do granic Polski i ukonstytuować zupełnie nową tożsamość miasta.

EN

The article aims to present the post-war restoration of the Market Square in Opole as a process of creating the city's new history. The research subject included the tenement houses in the frontages of Opole's Market Square, which were destroyed in 1945 and rebuilt in the 1950s. The article analyses the process of restoring Opole's Market Square, which is presented in the context of Opole's changed national affiliation and the ideological and identity issues, therefore, ultimately impacting the form of restored tenement houses. The archival materials analysed during the research process were: written materials, kept in the State Archive in Opole, and design projects, kept in the State Archive in Katowice. The research is complemented by subject literature, in which the topic of Old Town restoration was present, historical publications concerning Opole and local press. Our research established that Opole's Market Square's post-restoration image differs significantly from how it looked before World War II. The analysis of iconographical materials (pre-war postcards and photographs, as well as contemporary photographs) showed that, in the restoration process, the 19th-century tenement houses that differed from each other stylistically, became replaced with unified baroque-like buildings. The analysis of archival materials pertaining to the restoration of Opole's Market Square proves that this process was not only meant to restore the Old Town's spatial cohesion, reconstruct inner-city infrastructure and create new apartments, but also to present local authorities' resourcefulness and to show that Opole has always been a Polish city, brought back to its Motherland in 1945. Stark differences between the pre- and post-war image of Opole's Market Square provoke questions concerning identity in the context of restoration, values related to particular architectural styles and attempts to create a brand new vision of Opole's history, in which "Polish" elements were displayed to legitimise incorporating the city into Poland and to constitute the city’s brand new identity.

Keywords

EN

architecture; urban planning; Recovered Territories; Opole; restoration

PL

architektura; urbanistyka; Ziemie Odzyskane; Opole; odbudowa

• Publisher: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Journal: Architectus
• Year: 2021
• Issue: 3 (67)
• Pages: 35-44

Dates

published

2021

Contributors

author

Barbara Szczepańska

• Institute of Art History, University of Wrocław

References

• [1] Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Opolu, Przewodnik po mieście Opolu, Księgarnia Opolska, Opole 1948, https://polona.pl/item/przewodnik-po-miescie-opolu,MTIwOTc1MDMw/119/#item [accessed: 29.06.2021].
• [2] Opole. Monografia miasta, W. Dziewulski, F. Hawranek (red.), Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu, Opole 1975.
• [3] Opole: dzieje i tradycja, B. Linek, K. Tarka, U. Zajączkowska (red.), Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, Muzeum Śląska Opolskiego, Opole 2011.
• [4] Adamska M.E., Transformacje rynków średniowiecznych miast Śląska Opolskiego od XVIII wieku do czasów współczesnych. Przerwane tradycje, zachowane dziedzictwo, nowe narracje, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole 2019.
• [5] Rymaszewski B., O przetrwanie dawnych miast, Arkady, Warszawa 1984.
• [6] Ostrowski W., Zespoły zabytkowe a urbanistyka, Arkady, Warszawa 1980.
• [7] [n.a.], Kronika miasta Opola, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Opolu, Opole 1945–1958 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 2877].
• [8] Bałłaban J., Jaeschke Z., Racławicki S., Opole 1945 i dziś, Interpress, Warszawa 1970.
• [9] [n.a.], Akta dotyczące spraw remontowo-budowlanych i innych, Zarząd Miejski w Opolu, Opole 1945 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu sygn. 255].
• [10] [n.a.], Sprawozdania z realizacji odbudowy, Zarząd Miejski w Opolu, Opole 1945–1949 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 259].
• [11] [n.a.], Komitet Odbudowy Opola, Zarząd Miejski w Opolu, Opole 1948–1949 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 272].
• [12] [n.a.], Opole – miasto i jego osiągnięcia na przestrzeni 5 lat, Zarząd Miejski w Opolu, Opole 1950 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 65].
• [13] Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, Dz. U. 1950 Nr 28, poz. 255, art. 5.
• [14] [n.a.], Z realizacji programów wyborczych, “Trybuna Opolska” 1955, nr 349 (5.12.1955), 1.
• [15] [n.a.], Gdy ożyją plany i makiety, “Głosy znad Odry” 1953, nr 31 (31.12.1953), 3.
• [16] [n.a.], Poufne urzędu konserwatorskiego Opole – odbudowa domów zabytkowych, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, Opole 1951 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 2582].
• [17] [n.a.], Opole z każdym dniem piękniejsze, “Trybuna Opolska” 1953, nr 162 (10.07.1953), 4.
• [18] [n.a.], Nieruchomości miejskie, budynki zabytkowe, Zarząd Miejski w Opolu, Opole [n.d.] [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 289].
• [19] Kramarczyk S., Mączyński J., Olpiński J., Skałkowski M., Thullie C., Opole – Rynek 13, 14, 15a, b, c. Projekt konstrukcji budynków, 1951 [manuscript in Archiwum Państwowe w Katowicach, Miastoprojekt-Katowice Przedsiębiorstwo Projektowania Budownictwa Miejskiego, sygn. 63].
• [20] Kramarczyk S., Mączyński J., Olpiński J., Skałkowski M., Thullie C., Opole Rynek 17–23 i ul. Staromiejska 29–41. Architektura, 1953 [manuscript in Archiwum Państwowe w Katowicach, Miastoprojekt-Katowice Przedsiębiorstwo Projektowania Budownictwa Miejskiego, sygn. 66].
• [21] Kramarczyk S., Mączyński J., Olpiński J., Skałkowski M., Thullie C., Opole – Rynek 28, 29, 30, 31, 32. Projekt konstrukcji budynku zabytkowego, Miastoprojekt-Katowice Przedsiębiorstwo Projektowania Budownictwa Miejskiego, Katowice 1953 [manuscript in Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 71].
• [22] Kramarczyk S., Mączyński J., Olpiński J., Skałkowski M., Thullie C., Opole – Rynek 30. Architektura budynku zabytkowego, Miastoprojekt-Katowice Przedsiębiorstwo Projektowania Budownictwa Miejskiego, Katowice 1951 [manuscript in Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 77].
• [23] Kramarczyk S., Mączyński J., Olpiński J., Skałkowski M., Thullie C., Opole – Rynek 26, 28, 29, 30, 31, 32. Szczegóły architektoniczne, Miastoprojekt-Katowice Przedsiębiorstwo Projektowania Budownictwa Miejskiego, Katowice 1952 [manuscript in Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 70].
• [24] [n.a.], Kronika miasta Opola, Towarzystwo Przyjaciół Opola, Opole 1947–1951 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 1].
• [25] [n.a.], Kronika miasta Opola, Towarzystwo Przyjaciół Opola, Opole 1952–1955 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 2].
• [26] [n.a.], Lokalizacja i przekazanie obiektów – miasto Opole, t. 2, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, Opole 1955 [manuscript in Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 6595].
• [27] Łowiński J., Nagrody KUA 1956, “Architektura” 1957, nr 5, 169–187.
• [28] Petrus K., Adaptacja i rekonstrukcja zniszczonych wojną budowli mieszczańskich po 1945 roku, “Czasopismo Techniczne” 2009, R. 106, z. 3-A, 133–156.
• [29] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Market_Square_in_Opole,_eastern_frontage.jpg [accessed: 30.04.2021].
• [30] Heimatkalender für den Kreis Oppeln. Jg. 1, F. Stumpe (Schriftleiter), Vereinigung der Heimatkundlichen Arbeitsgemeinschaften, L. Heege, Schweidnitz 1926.
• [31] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Oppeln_Ring.jpg [accessed: 30.04.2021].
• [32] [n.a.], Na naszych starówkach, “Trybuna Opolska” 1954, nr 58 (10.03.1954), 6.
• [33] Lubecki W., Dwa rynki – jedna pieśń radości i dumy…, “Głosy znad Odry” 1953, nr 16 (8.08.1953), 1.
• [34] Opole, W. Szewczyk (red.), Sport i Turystyka, Warszawa 1956.
• [35] Horoszkiewicz R., Przechadzka po Opolu, “Głosy znad Odry” 1955, nr 28 (6.08.1955), 1.
• [36] Olszewski A., Przegląd koncepcji stylu narodowego w teorii architektury polskiej przełomu XIX i XX wieku, „Sztuka i Krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii sztuk, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką” 1956, R. 7, nr 3–4, 275–372.

Identifiers

DOI

10.37190/arc210304

Biblioteka Nauki

2028517