Farming and stock-breeding in the La Tène culture communities in Poland

• Authors: Przemysław Dulęba , Renata Abłamowicz , Agata Sady-Bugajska , Jacek Soida

Abstracts

EN

In this article, the basic information on the research on the economy of the La Tène culture communities living in the southern part of Poland in the early and middle La Tène period is presented. The analysis of natural data shows that the local economy of the Celtic settlers from Silesia and Lesser Poland did not differ in quality from that of their countrymen from the area south of the Carpathians and the Sudetes. Agriculture was based on the cultivation of cereals, among which different varieties of wheat dominated with a relatively small share of barley and common millet. Contrary to earlier opinions, rye and oat cultivation was not widespread. In typical rural settlements, cattle farming was by far the dominant activity. Breeding swine and small ruminants were in the second position, but the proportion between these species varied from region to region. The very small proportion of wild animal bones known from the surveyed settlements indicates an advanced process of deforestation of the inhabited area and well-developed domestic animal husbandry.

Keywords

EN

La Tène culture; farming; stock-breeding; settlement; archaeozoology; archaeobotany

• Publisher: Polska Akademia Nauk
• Journal: Acta Archaeologica Carpathica
• Year: 2021
• Volume: LVI
• Pages: 257-308

Dates

published

2021

Contributors

author

Przemysław Dulęba

• Institute of Archaeology, University of Wrocław

• https://orcid.org/0000000284445845

author

Renata Abłamowicz

• The Silesian Museum in Katowice

• https://orcid.org/0000000192590375

author

Agata Sady-Bugajska

• The Silesian Museum in Katowice

• https://orcid.org/0000000342658356

author

Jacek Soida

• The Silesian Museum in Katowice

• https://orcid.org/0000000290528348

References

• Abłamowicz R. 2019a. Analiza archeozoologiczna kości z Wrocławia, ul. Partynicka 6, woj. dolnośląskie, Archeozoology Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Abłamowicz R. 2019b. Zwierzęce szczątki kostne z badań wykopaliskowych na stanowisku 13 w Samborowicach, wojewodztwo śląskie, Archeozoology Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Abłamowicz R. 2019c. Zwierzęce szczątki kostne z badań wykopaliskowych na stanowisku 17 w Samborowicach, wojewodztwo śląskie, Archeozoology Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Abłamowicz R. 2020. Zwierzęce szczątki kostne z badań wykopaliskowych na stanowisku 1 w Dalewicach, wojewodztwo małopolskie, Archeozoology Lab, Depertment of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Bartosiewicz L. 1997. Draught cattle: their osteological identification and history, Annales Zoologische Wetenschappen 281, p. 9–121.
• Bartosiewicz L. 2007. Ossements animaux, [in:] L'habitat de l'epoque de La Tene a Sajopetri Hosszu-dűlő, M. Szabo (ed.), Budapest, p. 285–306.
• Beranova M. 1980. Zemědělstvi starych Slovanu, Praha.
• Bochnak T. 2019. Movement or stabilization? The Upper San River Basin in the second half of the 1st millennium BC, Acta Archaeologica Carpathica 54, p. 25–56.
• Bochnak T., Dzięgielewski K. 2020. Od Wyciąża do Podłęża, czyli stan badań nad osadnictwem celtyckim w rejonie podkrakowskim w siedemdziesięciolecie archeologii nowohuckiej, Materiały Archeologiczne Nowej Huty 26, p. 97–119.
• Bochnak T., Golaňova P. 2010. La Porte de Moravie: un point oblige sur la „route de l'ambre”, [in:] Routes du monde et passages obliges de la Protohistoire au haut Moyen Age, J.P. Le Bihan, J.P. Guillaumet (eds.), Quimper, p. 161–180.
• Boessneck J. 1971. Die Tierknochenfunde aus dem Oppidum von Manching, Ausgrabungen in Manching 6, Wiesbaden.
• Bruckner-Hobling T. 2009. Bisherige Ergebnisse der Untersuchungen am Tierknochenmaterial aus der keltischen Siedlung Roseldorf-Sandberg in Niederosterreich, [in:] Roseldorf. Interdisziplinare Forschungen zur grosten keltischen Zentralsiedlung Osterreichs, V. Holzer (ed.), Schriftenreihe der Forschung im Verbund 102, Wien, p. 152–274.
• Collis J. 1984. Oppida. Earliest Towns North of the Alps, Sheffield.
• Chroszcz A., Janeczek M., Gralak T. 2014. Zwierzęce szczątki kostne z wielokulturowego stanowiska archeologicznego w miejscowości Gorzec, stan. 13, pow. strzeliński, woj. dolnośląskie, Polska, Przegląd Archeologiczny 62, p. 71–124.
• Chrzanowska W. 1998. Wynik ekspertyzy archeozoologicznej ze stanowiska lateńskiego w miejscowości Kurzątkowice, gm. Domaniów, Archive of Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences in Wrocław, (typescipt).
• Chrzanowska W., Krupska A. 1999. Ślęza – stanowiska 10, 11, 12. Wyniki ekspertyzy materiałów kostnych, Archive of Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences in Wrocław, (typescipt).
• Čižmař I. 2015. Pozdně latenska chata z Ohrozimi, okr. Prostějov, Archeologicke rozhledy 67, p. 438–463.
• Čižmař M. 2003. Latenske sidliště v Bořitově, Pravěk – Suplementum 10, Brno.
• Čižmař M. 2005. Keltske oppidum Stare Hradisko, Archeologicke pamatky středni Moravy 4, Olomouc.
• Czerska B. 1963. Wyniki badań poźnolateńskiej osady kultury celtyckiej koło Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce w latach 1958-1960, Wiadomości Archeologiczne 29, p. 289–311.
• Danielisova A. 2018. Obživa, [in:] Keltove. Čechy v 8. až 1. stoleti před Kristem, J. Militky, J. Kysela, M. Tisucka (eds.), Praha, p. 187–199.
• Dalnoki O. 2009. Collected or cultivated? Exotic and indigenous fruit Romains from Celtic to Roman times in Pest County, Hungary, [in:] Plants and Culture: seeds of the cultural heritage of Europe, J.-P. Morel, A.M. Mercuri (eds.), Bari, (on-line edition).
• Dalnoki O., Jacomet S. 2002. Some aspect of Late Iron Age agriculture based on the first results of an archaeobotanical investigation at Corvin ter, Budapest, Hungary, Vegetation History and Archaeobotany 11, p. 9–15.
• Dobrzański B. (ed.). 1972. Polska. Mapa gleb 1:500 000, Warszawa.
• Drda P., Rybova A. 1998. Keltove a Čechy, Praha.
• Dulęba P. 2014. Geneza zachodniomałopolskiej enklawy kultury lateńskiej i jej powiązania z innymi regionami osadnictwa celtyckiego, [in:] Moravske křižovatky. Středni Podunaji mezi pravěkem a historii, J. Čižmařova, N. Venclova, G. Březinova (eds.), Brno, p. 189–200.
• Dulęba P. 2019a. On the Origins of La Tene Culture in Silesia, [in:] Die fruhe Eisenzeit in Mitteleuropa, Ch. Bockisch-Brauer, B. Muhldorfer, M. Schonfelder (eds.), Beitrage zur Vorgeschichte Nordostbayerns 9, Nurnberg, p. 369–389.
• Dulęba P. 2019b. New Data for La Tene Culture Studies on the Settlement and Economy in Lower Silesia, Recherches Archeologiques –Nouvelle Serie 10, p. 79–136.
• Dulęba P., Kosicki A. 2017. Problem badań nad osadnictwem wczesnolateńskim na Śląsku na przykładzie osady w Kurzątkowicach, pow. oławski, Archeologia Polski 62, p. 79–129.
• Dulęba P., Okoński J., Przybyła M.M., Suchorska-Rola M. 2012. Ostatnie sezony badań na terenie kompleksu stanowisk Zagorze 2 - Staniątki 26, gmina Niepołomice, woj. małopolskie, [in:] Raport 2007–2008, S. Kadrow (ed.), Warszawa, p. 321–342.
• Dulęba P., Abłamowicz R., Sady-Bugajska A., Soida. J. 2021. The economy of the La Tene culture communities based on the example of research from Upper Silesia, Prahistorische Zeitschrift 96(2), p. 511–531.
• Dulęba P., Słomska J., Soida J. 2020. A weaving loom from the La Tene settlement in Samborowice in Upper Silesia, [in:] Jantarova stezka v proměnach času, I. Čižmař, H. Čižmařova, A. Humpolova (eds.), Brno, p. 287–302.
• Dulęba P., Soida J., Wroniecki P. 2015. Searching for Celts in Upper Silesia. Verification by excavation of a geophysical survey in Samborowice, Archaeologia Polona 53, p. 202–206.
• Dzięgielewski K., Szczerba R., Chudzińska B. 2011. Osadnictwo z wczesnej epoki brązu, okresu halsztackiego i starszego okresu przedrzymskiego oraz ślady działalności człowieka w czasach średniowiecznych i nowożytnych na stanowisku 17 w Podłężu pow. wielicki, [in:] Raport 2005–2006, S. Kadrow (ed.), Warszawa, p. 315–348.
• Enayat M. 2014. Celtic and Roman food and feasting practices. A multiproxy study across Europe and Britain, student thesis, Umea University, Sweden.
• Filip J. 1956. Keltove ve středni Evropě, Praha.
• Filip J. 1962. Celtic Civilization and Its Heritage, Praha.
• Galik A. 2008. Die Tierreste der mittel-La-Tene-zeitlichen Siedlung von Michelndorf, [in:] K. Kalser, Die mittel-La-Tene-zeitliche Siedlung von Michelndorf, Niederosterreich, Fundberichte aus Osterreich –Materialheft 18, Wien, p. 111–137.
• Gebhard R. 1989. Der Glasschmuck aus dem Oppidum von Manching, Ausgrabungen in Manching 11, Stuttgart.
• Gedl M. 1978. Graber der Latenekultur in Kietrz, Bezirk Opole, [in:] Beitrage zum Randbereich der Latenekultur, Prace Archeologiczne 26, Warszawa–Kraków, p. 9–72.
• Giżbert W. 1971. Problem chwastów w znaleziskach archeologicznych, Przegląd Archeologiczny 19–20, p. 17–35.
• Gocman U., Pieńkos I. 2012. Gospodarka hodowlana na terenie wielokulturowej osady w Zagorzycach, gm. Kazimierza Wielka (od III okresu epoki brązu do wczesnego okresu wpływów rzymskich), [in:] Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicatae, W. Blajer (ed.), Kraków, p. 331–340.
• Godłowski K. 1983. Człowiek a środowisko w okresie lateńskim, rzymskim i wędrówek ludów, [in:] Człowiek i środowisko w pradziejach, J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski (eds.), Warszawa, p. 286–308.
• Hajnalova E. 1975. Archeologicke nalezy kulturnych rastlin a burin na Slovensku, Slovenska Archeologia 23, p. 227–252.
• Heiss A. G., Kohler-Schneider M. 2014. Current archaeobotanical research on agriculture and environment of La Tene settlements in Lower Austria, [in:] Produktion –Distribution –Okonomie. Siedlungs- und Wirtschaftsmuster der Latenezeit, S. Hornung (ed.), Universitatsforschungen zur prahistorischen Archaologie 258, Bonn, p. 375–386.
• Herse J. (ed.) 1982. Szczegołowa upraw roślin, Warszawa.
• Holzer V. 2008. Roseldorf –An Enclosed Central Settlement of the Early and Middle La Tene Period in Lower Austria (Roseldorf/Němčice Centre), [in:] Paths to Complexity. Centralisation and Urbanisation in Iron Age Europe, M. Fernandez-Gotz, H. Wendling, K. Winger (eds.), Oxford, p. 122–131.
• Jahn M. 1931. Die Kelten in Schlesien, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und fruhgeschichte 1, Leipzig.
• Jodłowski A. 1971. Eksploatacja soli na terenie Małopolski w pradziejach i we wczesnym średniowieczu, Wieliczka.
• Karwowski M. 2004. Początki osadnictwa kultury lateńskiej na Podkarpaciu w świetle szklanych importów celtyckich, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 153–161.
• Karwowski M. 2007. Hic Celticorum finis – osadnictwo celtyckie na pograniczu Polski i Ukrainy, [in:] U źrodeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych, M. Dębiec, M. Wołoszyn (eds.), Collectio Archaeologica Ressoviensia 5, Rzeszow, p. 127–141.
• Klichowska M. 1961. Znaleziska zbóż na terenie ziem polskich od neolitu do XII wieku n.e., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 9/4, p. 675–701.
• Kočar P., Dreslerova D. 2010. Archeobotanicke nalezy pěstovanych rostlin v praveku Česke republiky, Pamatky archeologicke 101, p. 203–242.
• Kokowski A. 2001. Ramy chronologiczne osadnictwa kultury przeworskiej w południowo-wschodniej Polsce, Wiadomości Archeologiczne 54 (1995-1998), p. 109–128.
• Kohler-Schneider M., Caneppele A., Heiss A.G. 2015. Land use, economy and cult in late Iron Age ritual centres: an archaeobotanical study of the La Tene site at Sandberg-Roseldorf, Lower Austria, Vegetation History and Archaeobotany 24, p. 517–540.
• Kreuz A., Schafer E. 2008. Archaeobotanical consideration of the development of Pre-Roman Iron Age crops growing in the region of Hesse, Germany, and the question of agricultural production and consumption at hillfort sites and open settlements, Vegetation History and Archaeobotany 17 –(Supplement 1), p. 159–179.
• Lasota-Moskalewska A. 1984. The skeleton of a prehistoric cow with characteristics of Bos primigenius and brachyceros cattle, Ossa 9/11, p. 53–72.
• Lasota-Moskalewska A. 2005. Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa.
• Lasota-Moskalewska A., Kobryń H., Świeżyński K. 1987. Changes in the Size of the Domestic and Wild Pig in the Territory of Poland from the Neolithic to the Middle Ages, Acta Theriologica 32/5, p. 51–81.
• Lityńska-Zając M. 1997a. Roślinność i gospodarka rolna w okresie rzymskim. Studium archeobotaniczne, Kraków.
• Lityńska-Zając M. 1997b. Środowisko i uprawa roślin w czasach pra- i wczesnohistorycznych, [in:] Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej, K. Tunia (ed.), Kraków, p. 459–482.
• Lityńska-Zając M., Cywa K., Tomczyńska Z., Wasylikowa K., Madeyska E., Koziarska A., Skawińska-Wieser K. 2015. Badania archeobotaniczne na wielokulturowym stanowisku nr 2 w Zagorzu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie, [in:] Raport 10, S. Kadrow (ed.), Warszawa, p. 161–186.
• Lityńska-Zając M., Wasylikowa K. 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. Vademecum Geobotanicum, Poznań.
• Makowicz-Poliszot D. 2016. Analiza kości zwierzęcych z epok metali ze stanowiska 2 w Zagorzu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie, [in:] Raport 11, S. Kadrow (ed.), Warszawa, p. 23–56.
• Makowiecki D. 1998. Możliwości poznawcze i niektóre problemy metodyczne polskiej archeozoologii, [in:] Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, Poznań, p. 77–95.
• Makowiecki D. 2008. Badania archeozoologiczne w studiach nad paleośrodowiskiem człowieka, [in:] Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowieczu w świetle badań interdyscyplinarnych, W. Chudziak (ed.), Toruń, p. 123–137.
• Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Vademecum Geobotanicum, Warszawa.
• Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T. 1995. Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa 1:300 000. Arkusz 11, Warszawa.
• Militky J., Venclova N. 2014. Glass-making, coinage and local identities in the Middle Danube region in the third and second centuries B.C., [in:] Produktion –Distribution –Okonomie. Siedlungs- und Wirtschaftsmuster der Latenezeit, S. Hornung (ed.), Universitatsforschungen zur prahistorischen Archaologie 258, Bonn, p. 387–406.
• Nowiński M. 1983. Dzieje upraw i roślin leczniczych, Warszawa.
• Parczewski M. 1978. Denkmaler der Latenekultur von Bachorz am Mittellauf des San (Sudostpolen), [in:] Beitrage zum Randbereich der Latenekultur, Prace Archeologiczne 26, Warszawa – Kraków, p. 135–151.
• Pieta K. 2008. Keltske osidlenie Slovenska. Mladšia doba latenska, Archaeologica Slovaca Monographiae – Studia 11, Nitra.
• Pitts M. 2015. „Celtic”food: Perspectives from Britain, [in:] A Companion to Food in the Ancient World, Oxford, p. 326–334.
• Pucher E. 1998. Der Knochenabfall einer spathallstatt-/ latenezeitlichen Siedlung bei Inzersdorf ob der Traisen (Niederosterreich), [in:], Inzersdorf –Walpersdorf. Studien zur spathallstatt-/ latenezeitlichen Besiedlung im Traisental, Niederosterreich. P.C. Ramsl (ed.), Fundberichte aus Osterreich - Materialheft A6, Wien, p. 56–57.
• Pucher E. 2006. Die Tierknochen aus einem keltischen Bauernhof in Gottlesbrunn (Niederosterreich), Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien 107, p. 197–220.
• Reitz E.J., Wing E.S. 2001. Zooarchaeology, Cambridge.
• Rodzińska-Nowak J. 2012. Gospodarka żywnościowa ludności kultury przeworskiej, Kraków.
• Rudnicki M. 2014. Nowa Cerekwia. A Celtic Centre for Craft and Commerce of Interregional Importance North of the Carpathians, [in:] Iron Age Crafts and Craftsmen in the Carpathian Basin, S. Berecki (ed.), Targu Mureş, p. 33–70
• Sady A. 2018. Samborowice, stanowisko 13, gm. Pietrowice Wielkie, woj. śląskie, AZP 102- 39/117. Sezon 2014. Wyniki analizy archeobotanicznej, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady A. 2019. Samborowice, stanowisko 13, gm. Pietrowice Wielkie, woj. śląskie. Sezon 2015.
• Wyniki analizy antrakologicznej wydzielonych węgli drzewnych, Archaeobotany- Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2019. Samborowice stan. 13, sezon 2015. Zestawienie wyników analizy archeobotanicznej, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2020a. Samborowice stan. 13. Sezon badawczy 2017. Wyniki analizy archeobotanicznej prób glebowych. Obiekty kultury lateńskiej, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2020b. Samborowice stan. 17. Sezon 2016. Wyniki analizy archeobotanicznej, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology Lab, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2020c. Samborowice stan. 17, sezon 2019. Sprawozdanie z analizy archeobotanicznej prób glebowych z obiektów lateńskich, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2020d. Wyniki analizy archeobotanicznej Samborowice stan. 13 sezon 2016, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Sady-Bugajska A. 2021. Zestawienie wyników analizy archeobotanicznej materiałów lateńskich. Samborowice stan 17. Sezon 2019, Archaeobotany Lab, Department of Archaeology Lab, The Silesian Museum in Katowice, (typescript).
• Schmitzberger M. 2012. Die Tierknochen vom Ramsaukopf, Putzenkopf und Putzenfeld – neue Funde von keltischen Durrnberg bei Hallein, Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien 114, p. 79–138.
• Sievers S. 2004. Manching. Die Keltenstadt, Stuttgart.
• Sitka H.P. 1996. Traces of a possible Celtic brewery in Eberdingen-Hochdorf, Kreis Ludwigsburg, southwest Germany, Vegetation History and Archaeobotany 5, p. 81–88.
• Sitka H.P. 1999. Approaches to reconstruction of early Celtic land-use in the central Neckar region in suthwestern Germany, Vegetation History and Archaeobotany 8, p. 95–103.
• Sobociński M. 1977. Surowce zwierzęce. Elementy anatomii i fizjologii zwierząt domowych, Wrocław–Warszawa.
• Swidrak I. 1999. A Celtic, La Tene trade Centre in Ramsautal in the Durrnberg, Austria: macrofossil data towards reconstruction of environment and food plants, Vegetation History and Archaeobotany 8, p. 113–116.
• Trebsche P. 2014. Size and Economic Structure of La Tene Period Lowland Settlements in the Austrian Danube Region, [in:] Produktion –Distribution –Okonomie. Siedlungsund Wirtschaftsmuster der Latenezeit, S. Hornung (ed.), Universitatsforschungen zur prahistorischen Archaologie 258, Bonn, p. 341–373.
• Wasylikowa K., Lityńska-Zając M., Bieniek A., Gluza I. 2002. Archeobotaniczne badania nad trawami, [in:] Polska księga traw, L. Frey (ed.), Kraków, p. 39–52.
• Wielowiejski J. 1967. Konsumpcja żywnościowa w Polsce w okresach poźnolateńskim i rzymskim, Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego 9/3, p. 7–30.
• Woźniak Z. 1970. Osadnictwo celtyckie w Polsce, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Woźniak Z. 1990. Osada grupy tynieckiej w Podłężu, woj. Krakówskie, Wrocław–Warszawa– Kraków.
• Venclova N., Drda P., Michalek J., Militky J., Salač V., Sankot P., Vokolek V. 2008. Doba latenska, Archeologie Pravěkych Čech 7, Praha, p. 54–55.
• Załuska J. 1985. Hodowla owiec, Zootechnika 3, p. 304–464.

Identifiers

DOI

10.4467/00015229AAC.21.010.15351

Biblioteka Nauki

2041006