A kind of magic: a vessel with a unique swastika motif from Jelenia Góra (SW Poland) and early medieval Slavic magical rites

• Authors: Ewa Lisowska

Abstracts

EN

The paper discusses a unique find: an early medieval vessel with an incised swastika motif deposited as a foundation offering under a house in Jelenia Góra-Grabary (SE Poland, Sudety Mountains). Swastikas on vessel bodies were uncommon in the Early Middle Ages, although throughout the centuries this symbol has been regarded as magical and associated with the solar cult.

Keywords

EN

ceramic vessel; swastika motif; early middle ages; Sudety Mountains

• Publisher: Polska Akademia Umiejętności
• Journal: Acta Archaeologica Carpathica
• Year: 2024
• Volume: LIX
• Pages: 241-256

Dates

published

2024

Contributors

author

Ewa Lisowska

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000204449513

References

• Banaszak D., Tabaka A. 2020. Ślady wierzeń pogańskich na przykładzie znalezisk z Ostrowa Lednickiego, Slavia Antiqua 59, 117–134.
• Brzeski O., Kurnatowska Z., Tuszyński M. 2000. Dziesięciolecie badań wykopaliskowych grodziska w Grzybowie, gm. Września, woj. poznańskie, Wielkopolskie Studia Archeologiczne 5, 55–72.
• Brzostowicz M. 2016. Zagadnienia z dziejów i kultury mieszkańców grodu, [in:] Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. Wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych, M. Brzostowicz (ed.), Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Poznań, 64–87.
• Budda F. 2001. Swastyka w dziejach cywilizacji, Toruń.
• Buko A. 1982. Czytelność znaków garncarskich a zagadnienie ich funkcji, Archeologia Polski 27, z. 1, 79–109
• Buko A. 2008. The Archaeology of Early Medieval Poland. Discoveries-Hypotheses- Interpretations, Leiden–Boston.
• Curta F. 2019. Eastern Europe in the Middle Ages (500-1300), Leiden–Boston.
• Domański G. 2000. Ślężański zespół osadniczy i kultowy we wczesnym średniowieczu, [in:] Człowiek, Sacrum, Środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania Bytomskie 4, S. Moździoch (ed.), Wrocław, 99–110.
• Freed S.A., FreeD R. S. 1980. Swastika: a new symbolic interpretation, Rice Institute Pamphlet - Rice University Studies, 66, no. 1 (1980) Rice University.
• Gediga B. 2022. Gród wczesnośredniowieczny na Ostrówku w Opolu. Synteza, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa–Wrocław.
• Gieysztor A. 1982. Mitologia Słowian. Warszawa.
• Jarzęcka-Stąporek J., Kocińska M. 2013. Gród i krzyżacki zamek w świetle badań na stanowisku 1 przy ul. Grodzkiej 10-11 w Gdańsku, [in:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2: Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, H. Paner, M. Fudziński (eds.), 531–546.
• Jaworski K. 2005. Grody w Sudetach (VIII – X w.). Wrocław.
• Jaworski K. 2014. Christian Great Moravia and Silesian lands at the turn of the 9th and 10th centuries, [in:] 1150 Years Since the Arrival of Thesalloniki Brothers in Great Moravia, P. Kouřil et al. (eds.), Brno: The Institute of Archaeology of the Academy of Sciences of the Czech Republic, 172–181.
• Jelínková D. 2015. K izučennû kul’tury s keramikoj pražskogo tipa na territorii Morawii: formirowanie i osobennosti [On the problem of Prague-Type Pottery Culture in Moravia: the origins and specifics], Stratum plus No 5/2015, 117–150.
• Kajkowski K. 2019. Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium Archeologiczne, Wrocław.
• Kajkowski K. 2022. Ofiara zakładzinowa w świecie wczesnośredniowiecznych wyobrażeń zachodniosłowiańskich (na przykładzie odkryć z ziem polskich), [in:] W świecie bogów, ludzi i zwierząt. Studia ofiarowane Profesorowi Leszkowi Pawłowi Słupeckiemu, M. Dzik, R. Gogosz, J. Morawiec, L. Poniewozik (eds.), Rzeszów, 407–433.
• Kara M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne. Poznań.
• Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S. 1977. Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, Opole.
• Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1976. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1974 roku, Silesia Antiqua 18, 177–225.
• Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1977. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1975 roku, Silesia Antiqua 19, 181–240.
• Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1978. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1976 roku, Silesia Antiqua 20, 121–167.
• Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1979. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1977 roku, Silesia Antiqua 21, 119–182.
• Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1980. Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1978 roku, Silesia Antiqua 22, 71–158.
• Kramarek J. 1969. Wczesnośredniowieczne grodziska ryczyńskie na Śląsku, Wrocław.
• Makowiecki D., Chudziak W., Szczepanik P., Janeczek M., Pasicka E. 2022. Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas-An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview, Animals 12, 2282.
• Marek E. A. 2017. Remarks on the sing oft he swatika on pottery from Ożański site 5, Archeologia Polona 55, 5–16.
• Massal S. 2015. Glienke. Eine slawische Burg des 9. und 10 Jahrhunderts im östlichen Mecklenburg, Frühmittelalterliche Archäologie zwischen Ostsee und Mittelmeer 5, Wiesbaden.
• Merrifield D. R. 1987. The Archaeology of Ritual and Magic, New York.
• Moździoch S. 2000. Archeologiczne ślady kultu pogańskigo na Śląsku wczesnośredniowiecznym, [w:] Człowiek, Sacrum, Środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania Bytomskie IV, S. Moździoch (ed.), Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wrocław, 155–194.
• Pankiewicz A. 2005. Grodziszcze. Wczesnośredniowieczne grodzisko plemienne na Przedgórzu Sudeckim, Studia Archeologiczne 37, Wrocław.
• Pankiewicz A. 2012. Relacje kulturowe południowego Śląska i północnych Moraw i Czech w IX-X wieku w świetle źródeł ceramicznych, Acta Universitatis Wratislaviensis 3372, Wrocław.
• Parczewski M. 2001. Ornament czy symbol kultu? Znak krzyża na naczyniach wczesnosłowiańskich, [in:] Dzieje Podkarpacia. Początki chrześcijaństwa w Małopolsce, J. Garncarski (ed.), Krosno, 15–21.
• Rabiega K. 2022. Znaczenie ofiar zakładzinowych u wczesnośredniowiecznych Słowian. Analiza wybranych znalezisk archeologicznych z terenu dzisiejszych ziem polskich, [in:] Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej, tom 2. Interpretacje kultury symbolicznej w badaniach archeologicznych, J. Wawrzeniuk, J. Woźny (eds.), Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, Warszawa-Poznań-Zielona Góra, 150–165.
• Rodak. S. 2010. Ceramika naczyniowa z grodziska kasztelańskiego w Bardzie, pow. ząbkowicki, stanowisko 1, Silesia Antiqua 46, 103–119.
• Słupecki L. 1994. Slavonic Pagan Santuaries. Warsaw: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences.
• Tarunin A. V. 2009. Sakral’nyy simvol. Istoriya svastiki [Sacral symbol. A history of swastika], Moskov.
• Teodor E., Stanciu I. 2009. About crosses on wet clay as a cultural marker, Ephemeris Napocensis 19, 129–155.
• Terpilovskij R. V., Volodarets-Urbanovich Y. V. 2022. Solyarnyy simvol v zhizni drevnikh slavyan [Solar Symbol in the Life of the Ancient Slavs]. Stratum plus 4/2022, 93–110.
• Urbańczyk P. 2023. Co wiemy o przedchrześcijańskich wierzeniach wczesnośredniowiecznych mieszkańców dorzeczy Odry i Wisły?, Historia Slavorum Occidentis 13 (3), 68–96.
• Volodarets-Urbanovich Y. V. 2018. Svastika u slavyan (po materialam arkeologicheskikh kul’tur vtoroy poloviny I tys. n.e.) [Swastika from the Slavs (based on archaeological materials of the second half of the 1st millennium AD)], Revista Arheologică, serie nouă, 14 (2), 27–50.
• Wenska I. 2015. Sacrifices among the Slavs: Between Archeological Evidence and 19th Century Folklore. Analecta Archaeologica Ressoviensia 10, 271–312.
• Werczyński D., Rodak S. 2012. Wczesnośredniowieczna ceramika z grodziska w Gniewkowie, pow. świdnicki, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 54, 185–206.
• Wilson T. 1896. The swastika, the earliest known symbol, and its migrations; with observations on the migration of certain industries in prehistoric times, Washington.
• Wrocławski T. 2001. Rozpoznawcze badania archeologiczne na grodzisku w Jeleniej Górze – Grabarach, stan. 1, Skarbiec Ducha Gór. Pismo poświęcone ochronie środowiska naturalnego, zabytków i dorobku kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej 3 (19), 14.
• https://mnkd.pl/gliniany-garnek-ze-zmijowisk/ [access 04.12.2024]

Identifiers

DOI

10.4467/00015229AAC.24.011.21124

Biblioteka Nauki

60813173